Al gehoord van 'Death Cafés'? Een interessant idee...

In veel samenlevingen en gedurende veel tijdsperioden is de dood een taboe-onderwerp geweest. We hoeven niet ver te kijken. In onze maatschappij is het dat tegenwoordig nog steeds. Tegelijkertijd ervaren we de dood op een heel andere manier wanneer het ver van ons optreedt, dan wanneer het dichtbij ons gebeurt. Het voelt ook anders wanneer het realiteit of fictie is. Death Cafés zijn plaatsen waar we over onze angsten kunnen praten.

Hoeveel doden komen er gemiddeld in Hollywoodfilms voor? In veel films sterven mensen allemaal tegelijk. Het hoofdpersonage kan er zelfs over opscheppen. Jij ervaart op dat moment pijn of je wil over de dood in het echte leven praten. Maar veel mensen zullen hier met een diepe stilte op reageren.

Over dit onderwerp heeft een Argentijnse psychiater onlangs een commentaar geschreven op een onlineforum. Hij zei dat hij steeds meer patiënten zag die de pijn als gevolg van het verlies van een geliefde niet konden overwinnen. Voor deze deskundige was dit een verrassing. Want gewoonlijk waren het de familieleden en de omgeving van deze mensen die hen hierbij hielpen. Maar tegenwoordig moeten veel meer mensen een arts raadplegen om iemand te vinden die naar hen wil luisteren. Ze willen met iemand praten over het verlies.

Deze vaststelling zorgt wellicht voor een onbehaaglijk gevoel. Maar het lijkt alsof er geen plaats of bereidheid is om over zoiets reëels als de dood te spreken. Veel mensen hebben dan geen keuze. Ze beleven hun pijn in hun eentje. Mensen vertellen hen er niet aan te denken, als ze al bereid zijn iets te zeggen. Of ze proberen een manier te vinden om hen ‘af te leiden’. Dit is dan bedoeld om hen te helpen de pijn door te komen.

Zelfs al leven we elke dag samen met de dood, staat het onderwerp toch ver van ons af. Het is net als een verschrikkelijke bladzijde in het boek van ons leven, die we niet moeten lezen. Of we moeten het onmiddellijk omslaan. Dat is de reden dat het als een absurde en vreemde verrassing voelt als het dichtbij ons gebeurt. Het is ook de oorzaak van het feit dat we niet veel middelen hebben om de pijn van een definitief verlies op de juiste manier te verwerken. Al deze elementen waren de inspiratie voor de opening van deze zogenaamde ‘Death Cafés’.

Death Cafés, een zinvol idee

Alles begon met een idee van de Zwitserse socioloog Bernard Crettaz. Deze academicus was in 1989 professor aan de Universiteit van Genève. Hij organiseerde een tentoonstelling met de naam Dodelijke opluchting. Op dit initiatief kreeg hij erg enthousiaste reacties. Het voornaamste besluit was dat veel jonge mensen over de dood wilden praten, maar geen manier vonden om dit te doen.

Daarom organiseerde Crettaz in 2004 zelf een eerste bijeenkomst die hij ‘Café Mortel’ noemde. Het doel was een ruimte te openen waar mensen over de dood konden praten. 250 mensen namen deel aan de bijeenkomst. Ze aten een verwelkomingshapje en praatten dan meer dan twee uur over het onderwerp. Ze wisselden daarna ook ideeën uit. De enige regels waren dat men oprecht moest zijn en de meningen van andere mensen moest respecteren.

Het idee bleek zo interessant en succesvol te zijn dat andere plaatsen het onmiddellijk overnamen. ‘Death Cafés’ begonnen in verschillende delen van de wereld te verschijnen. Nu zijn er in totaal 4403 van die ontmoetingsplaatsen in 48 landen en op elk continent.

Waarom moeten we over de dood praten?

Veel mensen denken dat over de dood praten betekent dat we onnodig een bitter onderwerp ter sprake brengen. Dit argument drukt schrik en angst uit waardoor ze weglopen van een confrontatie, meer dan dat het een echte reden is. Want ze willen het in tegendeel onder het tapijt schuiven. Niets is reëler in dit leven dan de dood. En niets is bovendien zo onvermijdelijk. Elk mens zal het meemaken. We zullen allemaal zien hoe dierbaren vervagen in de duisternis. Death Cafés helpen ons te beantwoorden aan de behoefte om over de dood te praten.

Over de dood praten kan aanvankelijk een zekere hoeveelheid angst veroorzaken. Dat komt omdat we woorden gebruiken om een onbekend terrein te behandelen. Maar als je het onderwerp met een open geest benadert en weerstand biedt aan de angst, dan zal het na verloop van tijd natuurlijker worden. Iedereen die met een ziekte leeft, of dichtbij iemand met een ziekte, zal eigenlijk veel verlichting ervaren door dit onderwerp rechtstreeks te bespreken. Want het helpt om rust en kracht te bevorderen in het vooruitzicht van de dood als feit.

De dood erkennen verrijkt het leven

Maar dit soort gesprekken kunnen ook erg heilzaam zijn voor gezonde mensen die de dood zien als iets dat ver van hen af ligt. Want de dood kan voor hen een taboe-onderwerp zijn. Over de dood praten in de Death Cafés betekent dat we het idee zonder zoveel angst leren aanvaarden. Dit wordt dan een erg waardevol hulpmiddel wanneer ons leven of het leven van een dierbare in het eindstadium komt. Hierover praten veroorzaakt niet meer pijn. Het voorkomt de pijn. Het geeft ook een grotere betekenis en waarde aan het leven zelf.

Emma Kenny is een vermaarde Britse psychologe. Zij vat het als volgt samen. “We besteden veel tijd aan het veraf plaatsen van de dood en aan het denken dat het iets is wat andere mensen overkomt. Een van de dingen waarmee mensen het het moeilijkst hebben, is erkennen hoe kwetsbaar het leven is.” Hier ligt ook de tegenstrijdigheid. Door de kwetsbaarheid van het leven te erkennen, kunnen we een verrijkende kijk op de wereld verwerven. Het zal ons helpen om de grote schoonheid te zien die het leven zelf bevat. Want wanneer we ons op een symbolische manier verwijderen van de dood, verliezen we dit uit het oog.