Evgeny Morozov en cyberutopie

Evgeny Morozov is een filosoof die extreem kritisch is over internet en het gebruik dat we ervan maken. Hij is van mening dat het nieuwe vormen van kolonisatie maskeert, soorten die veel verderfelijker en machtiger zijn dan die van weleer.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Edith Sánchez

Laatste update: 26 april, 2023

Cyberutopisme kan worden gedefinieerd als de neiging om het internet te zien als een ruimte voor het verdedigen van vrijheid en het bestrijden van autoritarisme. Evgeny Morozov is een Wit-Russische filosoof die zich radicaal tegen dit idee verzet. In feite wil hij waarschuwen voor de donkere kant van het internet en de gevolgen ervan.

Morozov heeft de politieke, sociale, economische en culturele effecten van de technologie (Engelse link) grondig bestudeerd . Hij uitte harde kritiek in zijn boeken, The Net Delusion: The Dark Side of Internet Freedom en To Save Everything Click Here. Vandaag de dag is hij zelfs een van de meest gezaghebbende stemmen over dit onderwerp.

Deze filosoof waarschuwt inderdaad al meer dan tien jaar voor de kosten van de digitale samenleving (Spaanse link). Bijvoorbeeld inbreuk op de privacy, vervalste verkiezingen, datalekken, nepnieuws en schokkende propaganda. Hij is er echter van overtuigd dat dit slechts het begin is van een veel groter soort controle.

Evgeny Morozov, de internetketter

Ondanks het feit dat hij een toegewijd twitteraar is, staat Morozov bekend als internetketter vanwege zijn kritische opvattingen over het netwerk. Hij is een van de filosofen die het begrip cyberutopisme of techno-utopisme naar voren bracht. Hij waarschuwt dat er onder het publiek veel naïviteit heerst over de werkelijke reikwijdte van de virtuele wereld.

Morozov wijst erop dat “ultraconnectie” ons leven geleidelijk heeft gekoloniseerd. Bovendien beweert hij dat de technologische giganten, zoals Google, Facebook en Twitter, niet leven van hun reclame zoals veel mensen denken.

Volgens hem is het hun business om gegevens op te nemen en op basis daarvan producten te maken die ze later aan diezelfde gebruikers aanbieden. Uiteindelijk werken deze gebruikers voor hen.

Morozov stelt dat technologisch triomfalisme een bijproduct is van het einde van de Koude Oorlog. Hij suggereert dat het ons doet geloven dat het de enige benadering is waardoor we de wereld kunnen waarnemen.

In feite is het alsof er geen geldige alternatieve maatschappij of cultuur bestaat. Dit is echter niet het geval. Toch lijkt het erop dat Silicon Valley de drijvende kracht is achter het gedrag in de westerse wereld.

Cyberutopisme en -dictaturen

Evgeny Morozov heeft de wereld van het internet en nieuwe technologieën niet altijd zo bekeken. In feite raakte hij geïnteresseerd in het onderwerp door meedogenloos cyberactivisme, met als doel de wereld te veranderen. Hij werd geïnspireerd door de Arabische Lente en de politieke processen in Georgië en Oekraïne. Op dat moment zag hij in de netwerken een libertaire mogelijkheid.

Maar na verloop van tijd raakte hij gedesillusioneerd over de kracht van de virtuele wereld om meer rechtvaardigheid en vrijheid te bereiken. Hij besefte dat, net zoals deze ruimte het mogelijk maakte om nieuwe ideeën en voorstellen te promoten, het ook een mijnenveld was waarin autoritaire propaganda en leugens welig tierden.

Inderdaad, van het “laatste bastion van de vrije meningsuiting” werd het Internet uiteindelijk een effectief instrument voor tirannieën, althans op veel plaatsen.

Morozov suggereert dat de reden hiervoor grotendeels is dat mensen niet begrijpen hoe de virtuele wereld werkt. Ze gebruiken het internet misschien dagelijks en nemen deel aan sociale media, maar ze zijn zich niet bewust van de gevolgen en implicaties ervan. In feite gelooft hij dat gewone burgers deze technologieën onbewust gebruiken, ten gunste van bepaalde machten.

Het zal nog erger worden

Evgeny Morozov is duidelijk geen optimistische filosoof. Integendeel zelfs. Volgens hem zal er in de toekomst steeds meer controle worden uitgeoefend door het internet.

Bovendien zal de wereld uiteindelijk verdeeld raken tussen een minderheid van cognitieve elite, die de digitale wereld kent, creëert en herschept, en een grote meerderheid van digitale verschoppelingen. De laatsten zijn degenen die de prijs zullen betalen.

Om dit idee uit te leggen geeft hij een eenvoudig en alledaags voorbeeld. Een smartwatch meet iemands vitale functies en verzamelt veel gegevens over zijn levensstijl. Als die informatie in handen komt van een verzekeringsmaatschappij, betekent dat dat veel mensen niet eens zo’n product zullen kunnen kopen. Ze zullen ze op zijn minst extreem duur maken.

Dit voorbeeld is puur illustratief. Maar het is vergelijkbaar met wat er op alle terreinen van het leven al gebeurt en steeds regelmatiger zal gebeuren.

Evgeny Morozov beweert dat binnenkort veel internetdiensten niet meer gratis zullen zijn. Zullen mensen betalen om ze te gebruiken? Natuurlijk. Velen hebben ze immers al tot een essentieel onderdeel van hun leven gemaakt. Nieuwe technologieën zijn bedrijven. Zoals alle bedrijven hebben ze vooral belang bij het behalen van prestaties.