Drie technieken van politieke propaganda
Hoewel politieke propaganda tegen het einde van de 20e eeuw niet meer gebruikt werd, zijn de effecten ervan zelfs vandaag de dag nog merkbaar. Tegenwoordig wordt dit concept door middel van sociale media en andere platforms gecamoufleerd als overreding of reclame.
Wat is politieke propaganda?
Politieke propaganda is een vorm van communicatie die deel uitmaakt van sociale en politieke systemen. Dit concept is in de loop van de geschiedenis veel bestudeerd. Om het concept van politieke propaganda te kunnen begrijpen, moeten we eerst drie fundamentele criteria uitleggen:
- Inhoud: de propaganda-inhoud moet politiek zijn. De boodschap zou aanvankelijk niet-politiek kunnen lijken, maar na er iets meer aandacht aan te hebben besteed, zullen we de politieke associatie ervan vinden.
- Controle over de boodschap: een belangrijke factor hierbij is dat de boodschapper volledige controle heeft over de boodschap. Dit geldt zowel voor de productiefase als voor de uitzending.
- Doel: het doel van de boodschap is het bevorderen van de interesses en ideeën van de ontvanger. Ondertussen is de boodschap ook bedoeld om een bepaalde reactie bij het publiek op te wekken met een vooraf bepaald doel.
In dit artikel bespreken we slechts een paar van de technieken voor politieke propaganda.
Labeltechnieken
Deze technieken maken gebruik van een vorm van bestempeling als voornaamste hulpmiddel. Het idee is om bepaalde termen te gebruiken die een emotionele of conceptuele weerklank hebben om de boodschap te associëren met positieve of negatieve aspecten. Er zijn veel manieren om deze techniek toe te passen in politieke propaganda:
- Gebruik van negatieve labels: in dit geval krijgt iets een negatief label, ondanks het feit dat er onvoldoende informatie is om dit negatieve label te ondersteunen. Een duidelijk voorbeeld is een groep mensen ‘slecht’ noemen, alleen maar omdat ze andere ideeën vertegenwoordigen.
- Asymmetrische definitie: hier wordt er op een dubbelzinnige manier gebruikgemaakt van woorden om ervoor te zorgen dat het publiek een boodschap ontvangt die afwijkt van de werkelijkheid. Een voorbeeld hiervan is wanneer politici zeggen dat het doel van oorlog is om vrede te bereiken. Hieruit kunnen we opmaken dat een gewone burger en een bestuursorgaan vrede niet op dezelfde manier definiëren.
- Echo-generalisatie: het gebruik van vage zinnen die een enorme emotionele lading hebben. Bijvoorbeeld wanneer een politicus belooft een land ‘grote verandering’ te brengen.
Associatietechnieken
Het doel van deze strategieën is om ervoor te zorgen dat de ontvangers van de boodschappen de kenmerken van een bepaald concept (positief of negatief) associëren met een ander concept dat aanvankelijk neutraal is voor het publiek.
- Juxtapositie: onafhankelijke ideeën met elkaar associëren door ze samen te voegen. Dit werkt zelfs zonder de twee ideeën impliciet aan elkaar te relateren. Bijvoorbeeld: ‘persoon X is gezaghebbend en persoon Y speelt elke donderdag golf met persoon X’. Hier is het de bedoeling om persoon X net zo gezaghebbend over te laten komen als persoon Y.
- Virtueuze woorden: bepaalde woorden gebruiken die positieve emoties opwekken bij het publiek. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van woorden als ‘vrijheid’, ‘veiligheid’ en ‘waarheid’ in toespraken.
- Gewone mensen: afbeeldingen gebruiken die mensen kunnen identificeren met hun dagelijks leven, hun gewoonten en taalgebruik om hen een gevoel van verbondenheid te geven. Bijvoorbeeld het gebruik van foto’s van jonge mensen uit de middenklasse in politieke advertenties.
Technieken gebaseerd op bronbetrouwbaarheid
Het belangrijkste doel van deze technieken is om terug te grijpen naar een betrouwbare bron om een idee of boodschap te valideren. Enkele voorbeelden hiervan zijn:
- Een betekenis verzinnen door middel van geheime bronnen: bronnen gebruiken waarvan de identiteit nooit is onthuld en waarover altijd alleen in algemeenheden wordt gesproken door bijvoorbeeld te vermelden dat deskundigen de boodschap ondersteunen zonder hierbij specifieke namen te noemen. Men maakt gebruik van anonimiteit om te voorkomen dat een boodschap ergens naar teruggetrokken kan worden. Een voorbeeld hiervan is een bericht in de trant van ‘Bronnen bevestigen dat partij X illegaal wordt gefinancierd’.
- Wijze mannen kunnen zich niet vergissen: prestigieuze mensen citeren die een idee of boodschap valideren. Bijvoorbeeld, ‘Persoon X zei dit … en als deze persoon het zei, kan niemand het negeren’.
- Het veroordelen van de bron: een idee verketteren door alleen de bron ervan aan te vallen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is om iemand een leugenaar te noemen om zijn boodschap onderuit te halen. In filosofische kringen staat dit bekend als een ‘argumentum ad hominem’.
Tot slot
In dit artikel hebben we het gehad over slechts een paar technieken van politieke propaganda. Er zijn er echter nog veel meer. Het zou naïef zijn om te denken dat deze technieken van politieke propaganda geen invloed op ons hebben.
Het is dan ook belangrijk om deze technieken te kunnen herkennen, zodat we kunnen voorkomen dat politieke machten ze gebruiken om ons over te halen.