Drie misvattingen over kinderen en rouw
Rouw is een pijnlijk proces dat zelfs kinderen ervaren. We begrijpen echter niet altijd hoe kinderen dit ervaren. Sterker nog, ondanks het feit dat kinderen hun rouw vaak zonder grote complicaties doorlopen, is het belangrijk om te begrijpen hoe ze dit proces doorstaan. Hierbij hoort ook de verantwoordelijkheid om de mythes over kinderen en rouw te ontzenuwen.
Op deze manier kunnen we onszelf in staat stellen om onze kinderen op de best mogelijke manier te helpen in deze pijnlijke situatie. Om de misvattingen echter beter te begrijpen, zullen we eerst moeten uitleggen wat rouw nu precies is.
“Ik zal niet zeggen, ‘huil niet,’ want niet alle tranen zijn slecht.”
Wat is rouw precies?
Rouw is een proces dat verschillende fases kent om met verlies om te gaan. Normaliter gaat het hierbij om de dood van een dierbare. Men kan echter ook om het verlies van een baan, een relatie of een huisdier of iets soortgelijks rouwen. Het verlies van iets staat hoe dan ook centraal in dit proces.
Volgens de psycholoog Kübler-Ross bestaat het rouwproces uit vijf fases die een persoon moet doorlopen om het verlies succesvol te verwerken. Iedereen zal rouw echter op hun eigen manier doorlopen. Hieronder volgen de vijf fases van rouwverwerking volgens Kübler-Ross:
- Ontkenning. Tijdens deze fase kan de persoon niet geloven wat er gebeurd is. Hij ontkent dit vervolgens om zichzelf te verdedigen tegen de pijn. Zijn geest probeert een manier te vinden om scherp en redelijk te blijven ondanks het feit dat de rouwende persoon nu extreem kwetsbaar is.
- Boosheid. Deze fase begint wanneer de persoon onder ogen komt dat hij iemand of iets heeft verloren. Tijdens deze fase voelt de persoon zich gefrustreerd en machteloos als gevolg van wat er is gebeurd.
- Onderhandelen. De rouwende persoon probeert een manier te vinden om de situatie terug te draaien. In het geval van een dierbare, kan de persoon zich wenden tot religieuze of bovennatuurlijke geloven. Het gevoel van wanhoop is in deze fase dikwijls het meest aanwezig.
- Depressie. De persoon voelt een tijd lang diep verdriet. De hopeloosheid is ook hier sterk aanwezig.
- Acceptatie. Uiteindelijk accepteert de persoon in deze fase dat wat er is gebeurt, onomkeerbaar is. In tegenstelling tot de fase van “depressie” realiseert men zich nu echter dat ze met het verlies kunnen leven. Tijdens deze fase kijken ze vaak terug en – indien van toepassing – leren ze van wat er is gebeurd.
Let wel, hoewel dit de algemeen verwachte volgorde is, komt het ook voor dat de fases in andere volgordes doorlopen worden. Iemand voelt bijvoorbeeld diep verdriet voordat hij boos wordt. Indien iemand vast blijft hangen in een van deze fases (zoals de “onderhandelingsfase”), spreekt men wel van een gecompliceerd rouwproces.
Het is in ieder geval belangrijk om in gedachten te houden dat kinderen dit proces anders ervaren, vooral als ze erg jong zijn. Tijdens hun eerste levensjaren zijn kinderen zowel lichamelijk als emotioneel erg afhankelijk. Daarom begrijpen ze dood en de consequenties hiervan niet echt.
Wat ze echter wel merken is dat iemand opeens afwezig is. Daardoor zouden ze zich wellicht verlaten en onbeschermd kunnen voelen.
Wat zijn de meest gebruikelijke misvattingen over kinderen en rouw?
Kinderen realiseren zich niet wat er gebeurt
De gevaarlijkste misvatting over kinderen en rouw is dat kinderen niets doorhebben. Het klopt misschien wel dat kinderen niet precies weten wat de dood inhoudt, maar ze merken wel veranderingen in hun omgeving op. Daarom zullen ook zij de persoon die overleden is erg missen. Ze zullen ook merken dat de volwassenen om hun heen het ergens moeilijk mee hebben.
Het voornaamste probleem met deze misvatting is dat het ertoe leidt dat volwassenen kinderen niet steunen op een manier die bij hun behoeften aansluit. Hun behoeften worden namelijk niet goed gezien. Het verlies van een dierbare is echter ook moeilijk voor de kinderen. Daarom zullen ze juist in deze tijd meer liefde, aandacht en begrip dan ooit tevoren nodig hebben.
Hun rouw zou niet lang mogen duren
Deze misvatting heeft te maken met de zogenaamde “gebruikelijke duur” van rouw. Sommige mensen geloven onterecht dat iemand langdurig erg missen een teken van zwakte is. Daarom geloven sommige ouders ook dat een kind zich zo snel mogelijk over de dood van een dierbare moet zetten.
Dit plaatst echter veel teveel druk op de kleintjes. Zo krijgen ze niet alleen niet de kans om met hun pijn om te gaan en deze te verwerken; ze krijgen ook het gevoel dat ze niet voldoen aan de opgelegde verwachtingen. In deze situaties is het belangrijk om te begrijpen dat kinderen genoeg tijd nodig hebben om hun rouw te doorlopen en uit te drukken.
Niet al het overlijden leidt tot rouw
Ten slotte zijn er nog mensen die geloven dat niet al het overlijden pijn zou moeten veroorzaken. Emoties zijn echter niet makkelijk te beheersen.
Daarom zullen onze kinderen wellicht ook een verlies moeten verwerken waarvan wij verwachtten dat deze weinig effect op hun zou hebben. Hierbij kan het gaan over de dood van iemand die ze niet goed kenden of een huisdier die ze zich nauwelijks bewust herinnerden.
De sleutel tot dit proces is hoe dan ook begrip. We moeten onthouden dat kinderen er niet voor kiezen om zich verdrietig te voelen. Daarom moeten we ze veel geduld tonen en ze zo goed mogelijk helpen.
