Discriminatie van ouderen: een al te vaak voorkomende realiteit
Het heet leeftijdsdiscriminatie en het komt elk moment van de dag voor. In feite is discriminatie van ouderen een realiteit die geen grenzen kent. Het komt ook niet alleen voor in bepaalde omgevingen of culturen. Bovendien zijn we vreemd genoeg opgeleid om seksisme en racistisch gedrag te herkennen, maar leeftijdsdiscriminatie is iets wat we niet altijd herkennen. Toch passen we het vaak toe.
Uit een recent rapport (Engelse link) van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) blijkt dat één op de twee mensen in de wereld discriminerend gedrag vertoont tegenover ouderen. Deze gegevens zijn schokkend en vragen om ernstige overwegingen. De gedachte dat de helft van de wereld een oudere heeft bekritiseerd, onderschat of gekleineerd, maakt ons als samenleving te schande.
Dit verschijnsel is echter niet nieuw. Alleen is het nu duidelijker dan ooit. De gezondheidscrisis waarin we ons bevinden door de pandemie bracht bepaalde situaties aan het licht die zowel uiterst triest als onrechtvaardig zijn.
Daarom moeten we ons nu meer dan ooit bewust worden en veranderingen toepassen en strategieën ontwikkelen waardoor leeftijd, in plaats van een probleem, een bonus wordt.
“Ouder worden is als het beklimmen van een berg, hoe hoger je komt, hoe meer kracht je nodig hebt, maar hoe verder je kunt kijken.”
Discriminatie van ouderen
Ageïsme of discriminatie van ouderen werd voor het eerst bestudeerd in 1968. Het manifesteert zich in hoe we denken (stereotypen), hoe we ons voelen (vooroordelen), en hoe we handelen (discriminatie).
Het was Robert Neil Butler, een arts, gerontoloog en psychiater die zich ontpopte als de pionier bij uitstek op het gebied van onderzoek en verdediging van de ouderengemeenschap.
Zijn boek, Human Aging, is nog steeds een referentie voor het begrijpen van de discriminerende praktijken die zich voordoen op individueel, sociaal en institutioneel niveau. Dit verschijnsel is al tientallen jaren aan de gang. Maar, zoals het WHO-rapport terecht opmerkt, zien we momenteel een nieuwe dynamiek waarmee we rekening moeten houden.
Landen met hogere inkomens discrimineren vaker
In de analyse die de WHO maakte van de World Values Survey werd duidelijk dat landen met hoge inkomens minder respect hebben voor ouderen. Dit gebrek aan consideratie betreft gedachten en stereotypen over ouderen.
Op de een of andere manier laten we ons onbewust meeslepen door bepaalde gedachtenschema’s en vooroordelen waar we niet eens vraagtekens bij zetten. Hetzelfde gebeurt met seksisme. Maar, discriminatie van ouderen is een contradictio in terminis. Want naar schatting zal het aantal 60-plussers in 2050 oplopen tot 2 miljard.
We zijn een steeds ouder wordende samenleving en toch blijven we een negatief beeld van deze bevolkingsgroep koesteren.
Discriminatie van ouderen en de ideeën die we versterken
De Universiteit van Alberta (Canada) voerde in 2019 een studie uit (Engelse link)waarin ze de mate van discriminatie van ouderen aantoonden. Donna Wilson, de auteur van deze studie, wijst erop dat ageisme tegen ouderen de meest voorkomende vorm van vooroordelen is en een probleem waarvan we ons vaak niet bewust zijn. Evenmin zijn we ons bewust van de prevalentie of de gevolgen ervan.
Je kunt je afvragen hoe en op welke manier dit verschijnsel zich manifesteert. Om te beginnen heeft leeftijdsdiscriminatie te maken met de gedachten die we hebben ten opzichte van ouderen, en met onze gevoelens en oordelen. Bijvoorbeeld:
- We denken misschien dat ouderen niet in staat zijn nieuwe dingen te leren en niet in staat zijn mobiele telefoons en computers etc. te gebruiken.
- We zijn geneigd hen op te vatten als invalide. In feite zien we hen als alleen bestemd om door anderen verzorgd te worden.
- We vinden het vanzelfsprekend dat ze niet goed kunnen horen en niet begrijpen.
- We nemen aan dat ze niet meer nuttig zijn voor de maatschappij.
- Ze worden niet vertegenwoordigd in de wereld van film en televisie.
- Ageïsme vertaalt zich ook in architectonische barrières. Steden zijn bijvoorbeeld niet geschikt gemaakt voor ouderen.
- Naaktheid en intimiteit onder ouderen worden als taboe beschouwd. Daarom wordt hun seksualiteit gestigmatiseerd.
- Institutioneel ageisme is ook schering en inslag. Ouderen krijgen bijvoorbeeld geen kansen op een baan, ook al willen ze misschien blijven werken. Ook bevinden ze zich vaak in kwetsbare posities in tehuizen.
De psychologische impact van discriminatie
Ageisme gaat veel verder dan een simpel vooroordeel of een negatieve gedachte. Deze vorm van discriminatie wordt namelijk op vele terreinen uitgeoefend. We weten bijvoorbeeld dat na een bepaalde leeftijd bepaalde ingrepen en medische behandelingen beperkt worden. Je kunt je voorstellen dat deze discriminerende realiteit niet onopgemerkt blijft voor ouderen.
Gevoelens van nutteloosheid, frustratie en verlatenheid, samen met een neerbuigende en infantiliserende behandeling verminderen hun lichamelijke en psychische gezondheid.
Jammer genoeg is het onzichtbaar maken en discrimineren van zo’n belangrijke en brede sector van onze samenleving een slechte zaak voor ons. Want we zouden ouderen in een positief licht moeten zien. Zij kunnen ons immers helpen om te leren. Bovendien zouden we moeten waarderen wat ze gedaan hebben en wie ze zijn.
Kortom, in onze steeds ouder wordende samenleving is het tijd voor veranderingen en vooruitgang. Want een wereld die geen ruimte, waarde en aandacht geeft aan haar ouderen gaat niet vooruit, maar achteruit.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Donna M. Wilson, Begoña Errasti-Ibarrondo, Gail Low. Where are we now in relation to determining the prevalence of ageism in this era of escalating population ageing? Ageing Research Reviews, 2019; 51: 78 DOI: 10.1016/j.arr.2019.03.001
