De zes soorten bewustzijn

Een van de grootste mysteries van de mens is bewustzijn, ook al is het een van de meest bekende en dagelijkse ervaringen die je kunt hebben. In dit artikel bespreken we de zes verschillende typen.

Bewustzijn is een mentaal proces waardoor je je individualiteit kunt waarnemen met je gedachten, gevoelens, herinneringen, sensaties en omgevingen. Het is dankzij dit vermogen dat je je eigen bestaan en dat van anderen kunt herkennen, begrijpen en beoordelen. In wezen is bewustzijn de ervaring van jezelf en de wereld om je heen. In dit artikel zullen we zes soorten bewustzijn onderzoeken.

Naarmate je je in verschillende contexten ontwikkelt, veranderen je ervaringen en je begrip van anderen en jezelf. Deze veranderingen leiden tot het verschijnen van verschillende vormen van bewustzijn die je helpen om verbinding te maken met wat er in de werkelijkheid gebeurt, zowel intern als extern.

Soorten bewustzijn

Onder de verschillende soorten bewustzijn die in de mens bestaan, vinden we de volgende varianten.

1. Individueel bewustzijn

Dit is het soort bewustzijn dat je bezit van jezelf in een bepaalde context. Hierdoor kun je bepalen wat goed en slecht voor je is, waardoor je levensplannen kunt maken. Individueel bewustzijn bevordert de herkenning van het zelf, een bepaald persoon te zijn en anders dan anderen.

De individualiteit waarin dit bewustzijn je onderdompelt, kan je echter uiteindelijk vervreemden van de wereld en van andere mensen. Inderdaad, hoewel deze vorm van bewustzijn je in staat stelt jezelf te leren kennen, kan het ook het gevoel van eenzaamheid veroorzaken of verergeren.

2. Sociaal bewustzijn

Door sociaal bewustzijn leer je anderen en de samenleving kennen. Hierdoor ben je in staat om te redeneren over wat het beste of het slechtste is voor de samenleving en om jezelf te begrijpen als een sociaal wezen dat verbonden is met een gemeenschap die veel verder gaat dan jou.

Dankzij dit bewustzijn herken je de problemen en behoeften die mensen hebben in een groep of gemeenschap. Het is belangrijk in de strijd voor sociale transformatie, bevrijding, gerechtigheid en maatschappelijk welzijn (Spaanse link).

Af en toe wordt dit soort bewustzijn overschaduwd door de huidige modellen van individuele competentie, waarbij de verbinding tussen jou als sociaal wezen en het bewustzijn van je eigen bestaan verwaterd is (Tum, 2012). 

3. Emotioneel bewustzijn

Dit type bewustzijn verwijst naar het vermogen dat je hebt om je bewust te worden van je eigen emoties en de emoties van anderen. Het is samengesteld uit drie elementen (Bisquerra en Pérez, 2007):

• Bewust worden van je eigen emoties. Het vermogen om je eigen gevoelens en emoties nauwkeurig waar te nemen en te identificeren en te labelen.
• Emoties benoemen. De efficiëntie in je gebruik van een passende emotionele woordenschat en uitdrukkingen die beschikbaar zijn in jouw culturele context.
• De emoties van anderen begrijpen. Het vermogen om de emoties en perspectieven van anderen nauwkeurig waar te nemen en daarnaast om empathisch deel te nemen aan hun emotionele ervaringen.

4. Tijdbewustzijn

Dit betreft je bewustzijn over het verstrijken van de tijd. Dit soort bewustzijn is ook een bewustzijn van jezelf. Tijd (Spaanse link) is inderdaad iets dat je bent, het vormt jou. Daarom is tijdbewustzijn een bewustzijn van jezelf.

Het begrip dat tijd van het heden naar de toekomst stroomt, is grotendeels te danken aan je besef van tijd. Jezelf waarnemen in die tijdlijn is een fundamentele eigenschap van het bewustzijn dat je vormt. Op deze manier worden we allemaal voortdurend een verleden dat niet meer bestaat en een toekomst die nog niet bestaat ( Cox, 2020).

5. Psychologisch bewustzijn

Dit type bewustzijn verwijst naar het vermogen om jezelf te onderzoeken en om je situatie in de wereld te onderzoeken en te analyseren. Psychologisch bewustzijn wordt ook gekenmerkt doordat je de betekenis van je acties en die van anderen kunt herkennen. Het helpt je de motieven en intenties te begrijpen die ten grondslag liggen aan al het gedrag.

Psychologisch bewustzijn is gerelateerd aan het vermogen om de relaties tussen gedachten, gevoelens en acties te zien om de betekenissen en oorzaken van ervaringen en gedrag te leren (Appelbaum, 1973). Het impliceert bovendien een proces van reflectie op de psychologische processen, relaties en betekenissen via de affectieve en intellectuele dimensies (Hall, 1992).

6. Moreel geweten

Dit is het bewustzijn dat je hebt over regels en morele normen. Het daagt je uit over wat je moet doen, maar ook over wat goed en fout is, over goed en kwaad. Door middel van moreel bewustzijn kun je onderscheid maken tussen wat als goed, acceptabel en gepast wordt beschouwd, en wat als slecht, ongepast of niet op zijn plaats wordt beschouwd.

Het morele geweten is gebaseerd op de rede en het bestaan van externe elementen die het mogelijk maken de juistheid ervan te evalueren (Valderrama en López, 2011). De oordelen die je ervan uitstraalt, zijn aanwezig in elke handeling die je uitvoert. De mogelijkheid om ernaar te handelen komt overeen met een verlangen om consistent te zijn met je overtuigingen en waarden.

Deze soorten bewustzijn stellen ons dus in staat te bevestigen dat alle bewustzijn voortkomt uit een relationeel proces, uit interactie tussen een subject en een object. Het is een opzettelijk proces dat altijd iets anders met zich meebrengt.

Inderdaad, bewustzijn is altijd bewustzijn van iets. Het kan het individu, de samenleving, tijd, maar ook emoties, de geest of moraliteit zijn. Er is geen bewustzijn geïsoleerd van de wereld, het is er altijd mee verbonden.