De vijf archetypen van jeugdtrauma

Niet iedereen die een jeugdtrauma heeft meegemaakt, internaliseert het op dezelfde manier. Dit betekent dat elk lijden en elke realiteit kan worden weergegeven door een reeks zeer specifieke archetypen. We bekijken ze hier.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 27 december, 2022

De vijf archetypen van jeugdtrauma definiëren de verschillende manieren waarop kinderen de impact van hun lijden manifesteren. Want niet iedereen laat het op dezelfde manier zien.

Inderdaad, niet iedereen zal dezelfde mate van volwassenheid bereiken als ze dezelfde gedrags- en psychologische dynamiek hebben ontwikkeld. Dat komt omdat de wonden die zijn achtergelaten door mishandeling, verwaarlozing of misbruik zich altijd op heel specifieke manieren manifesteren.

Carl Jung sprak over het archetype van het getraumatiseerde kind. Later brachten Jungiaanse psychologen, die belast waren met het in stand houden van zijn erfenis en de fundamenten van de analytische psychologie, de verschillende soorten trauma’s en hun archetypische symboliek in kaart.

Ze bestaan uit een reeks universele archaïsche patronen en afbeeldingen die verschillende manieren schetsen om met verwondingen in het psychische universum om te gaan.

Op deze manier, zoals Jung zelf uitlegde, is het het archetype van het kind dat als eerste in ons onbewuste verschijnt. Die vroege afdruk is echter niet altijd zo gezond en verrijkend als zou moeten.

Het proces van deze psycho-emotionele ‘inprenting’ begint vanaf het moment dat we in de baarmoeder zijn tot we ongeveer zeven jaar oud zijn. Deze periode is de sleutel in de ontwikkeling van de mens. Daarom, in het geval van een trauma op dit moment, raakt het zelf volledig gefragmenteerd.

De archetypen van jeugdtrauma

Donald Kalsched is een Jungiaanse psychoanalyticus. Hij heeft verschillende interessante boeken geschreven over jeugdtrauma. Een daarvan is The Inner World of Trauma: Archetypal Defenses of the Personal Spirit ( 1996). In dit werk onderzoekt hij hoe vroege ervaringen van misbruik of mishandeling de ontwikkeling van het psychische leven van het kind volledig schaden.

Geconfronteerd met deze pijn, probeert de infantiele geest zichzelf te verdedigen. Door dit te doen, hebben ze echter de neiging om beelden en verdedigingen te creëren die zeker kwaadaardig en zelfs destructief zijn. Dit verklaart de archetypen van jeugdtrauma. Deze zijn in feite essentieel bij de genezing en verlichting van de getraumatiseerde patiënt.

Omdat, zoals Jung zelf opmerkte, we om deze ervaringen te boven te komen, genoodzaakt zijn een licht te laten schijnen op onze schaduwen, angsten en wonden. Volgens Jungianen is het begrijpen van de archetypen die elk kind aanneemt en meeneemt naar het volwassen leven een van de eerste stappen om hun bevrijding en genezing te vergemakkelijken.

1. De noodzakelijke held

Binnen de vijf archetypen van jeugdtrauma is de noodzakelijke held een van de meest herkenbare. Het verwijst naar dat kind dat de rol van volwassene op zich neemt en verantwoordelijkheden overneemt die hun leeftijd overschrijden. Dit komt vaak voor in disfunctionele gezinnen, in die omgevingen waar ouders afwezig zijn of hun kinderen verwaarlozen.

In feite zijn er veel kleintjes die uiteindelijk voor hun jongere broers en zussen en zelfs voor hun eigen ouders zorgen. Dit zijn realiteiten waarin hun kindertijd verloren is gegaan, hun identiteit is vervormd en ze streven er altijd naar om redders te zijn voor iedereen behalve voor zichzelf.

2. De nar

De nar gebruikt komedie, ironie en humor om zijn wonden te camoufleren. Het is vaak het kleine broertje dat dit archetype wordt, altijd met een zekere onbezorgdheid, vluchtigheid en onvolwassenheid. Maar onder die vermomming schuilt een getraumatiseerd kind dat zijn pijn en eenzaamheid probeert te maskeren.

3. De vervanger

De vervanger is een ander archetype van jeugdtrauma. In eerste instantie lijkt dit archetype misschien op de noodzakelijke held, maar in werkelijkheid is het iets complexer. In feite zijn dit ongelooflijk wijze en volwassen kinderen voor hun leeftijd. Als er één ding is dat hen definieert, is het hun verantwoordelijke en verzoenende karakter.

Deze kinderen besteden veel tijd aan het ‘oppakken van de gebroken stukken’ van hun disfunctionele gezin. Ze geven om het welzijn van hun broers en zussen en ouders, ongeacht of ze misbruikers zijn of niet.

Ze verlangen dat alles goed gaat. In feite fungeren ze soms als de stem van het geweten voor hun ouders of als beschermers van hun eigen broers en zussen. Dit alles heeft een grote psychologische en emotionele prijs.

4. Het wilde kind

Het wilde kind hunkert alleen naar liefde, aandacht en bevestiging. Omdat ze echter geen van deze voedingsstoffen hebben, reageren ze, en dat doen ze met geweld. Het zijn impulsieve, opstandige persoonlijkheden en ze gebruiken problemen om aandacht te krijgen.

Hun uitdagend gedrag voedt de dynamiek van straf en minachting van de kant van ouders. Dit maakt het teken van trauma veel groter, van lijden dat is opgebouwd met verdriet, eenzaamheid en zelfs haat.

5. De doelloze zwerver

De doelloze zwerver is het meestvoorkomende, maar ook het meest complexe archetype van een kind. Het definieert het verloren kind, dat door het dagelijkse leven dwaalt, losgekoppeld van bijna alles. Ze ontvangen geen genegenheid en verwachten het ook niet. Ze zijn zelfs van mening dat het beter is om van niemand iets te verwachten om hun lijden niet te vergroten.

Verder internaliseren ze al hun emoties en behoeften. Ze vermijden inderdaad de aandacht te trekken en als er één ding is dat ze willen, is het onzichtbaar zijn. Bovendien hebben ze geen doel. Dit betekent dat ze opgroeien zonder hoop en dromen en de neiging hebben om in depressieve toestanden en sociaal isolement te vervallen. Dit is een extreem harde psychologische realiteit.

Het idee van deze archetypen wordt niet ondersteund door echt wetenschappelijk bewijs. Ze beschrijven echter realiteiten die worden herkend door iedereen die te maken heeft met jeugdtrauma.

Sommige kinderen ontwikkelen externaliserende stoornissen (zoals impulsiviteit of uitdagend gedrag), terwijl anderen internaliserende stoornissen vertonen (verlegenheid, depressie, fobieën). Daarom is deze bron uit de Jungiaanse psychologie buitengewoon interessant voor ons om de verschillende effecten van deze vroege wonden te begrijpen.