De rollentheorie: wat is onze rol in de samenleving?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Adriana Díez.

Laatste update: 27 december, 2022

Sociale rollen kunnen we omschrijven als de rollen die we in de samenleving spelen. Deze rollen beschrijven tot in detail en geven weer welke activiteiten of gedragingen mensen van ons verwachten in een bepaalde sociale omgeving.

Wie zijn de mensen die bepalen welke handelingen we moeten doen? Heeft iemand ons die rol al toegeschreven of hebben we die zelf gecreëerd? In dit artikel zullen we een antwoord geven op deze vragen.

In alle groepen spelen we een rol. Dit kunnen we gemakkelijk in een team zien. Daar hebben we bijvoorbeeld de verdediger of de spits, de kapitein of de puntwachter. Ook in gezinnen zijn er rollen zoals de moeder, de vader of de broer. Ze bestaan ook op het werk: de directeur, de secretaris, de collega of de assistent.

Afhankelijk van de context kan één persoon meerdere rollen spelen. Ze kunnen dus een werkcollega, een zoon in een gezin of de grapjas in een groep vrienden zijn.

We kunnen onze eigen rollen uitbouwen of we kunnen ons aanpassen aan al bestaande rollen. Andere groepsleden kunnen aanvankelijk het soort gedrag bepalen dat ze van jou verwachten. Deze verwachtingen zijn veralgemeend. Uiteindelijk zal elke persoon toch jouw persoonlijke kenmerken moeten aanvaarden.

Stressfactoren die verbonden zijn met rollen

Uit onze rollen in de samenleving komen problemen voort. Ze kunnen van verschillende bronnen afkomstig zijn:

Dubbelzinnigheid

In dit geval verwacht iemand dat we ons aan een rol aanpassen die we niet echt begrijpen. De rol is niet duidelijk. We weten dus niet wat anderen van ons verwachten of hoe ze willen dat we bijdragen tot de groep.

Tegengestelde rollen

In dit onderdeel hebben het over twee ideeën.

In het eerste geval bestaat er een conflict binnen één en dezelfde rol. Dit gebeurt wanneer de rol niet bij de persoon past. Om wat voor reden dan ook zijn we niet in staat om ons aan te passen aan wat mensen van ons vragen.

Dat komt omdat hun verzoeken onze vermogens overstijgen. Wat ze vragen, kan ook in strijd zijn met onze waarden. Dit betekent dan dat we ons niet goed voelen wanneer we volgens hun wensen handelen.

Het andere soort probleem is wanneer twee verschillende rollen tegenstrijdig aan elkaar zijn. Ik kan bijvoorbeeld in één groep twee verschillende rollen hebben. Misschien ben ik een wetenschapper en ga ik ook verder met mijn studie. Of ik ben een ouder met een baan.

Deze situatie zal stress met zich meebrengen. Dat komt omdat het heel moeilijk zal zijn om te beantwoorden aan de verwachtingen die beide rollen vragen.

Toegekende rollen

Dit zijn de problemen die optreden als gevolg van ons te moeten aanpassen aan een rol die mensen al voor ons bepaald hebben. In deze situaties is er weinig ruimte om de rol uit te bouwen en uit te breiden en het tot een unieke rol voor ons te maken.

De genderrollen zijn een goed voorbeeld van dit soort stress. Als je een meisje bent, dan kan je het gevoel hebben dat je op een bepaalde manier moet handelen om je vrouwelijk bent. Dat geldt ook als deze handelingen niet oprecht zijn wie je bent.

Rol-overbelasting

Wanneer mensen te veel van ons verwachten, raken we overweldigd. De rol kan dan te veel energie nemen. Dit zorgt ervoor dat we ons vermogen om ons aan te passen overstijgen. Op zijn beurt laat dit stress ontstaan.

Slechte rollen

Dit probleem is het tegenovergestelde van rol-overbelasting. In tegenstelling tot rol-overbelasting is een rol slecht wanneer we het gevoel hebben dat men ons niet tot onze maximale potentieel gebruikt. We voelen dan dat we meer van onszelf kunnen geven. Onze rol laat echter niet toe dat dit gebeurt.

Een rol uitbouwen in de samenleving

Onze rollen in de samenleving of in een groep zijn dynamisch en evolueren voortdurend. In vele gevallen hebben we tijdens deze verandering zelf de grootste verantwoordelijkheid voor de manier waarop het verandert. In deze zin treden problemen meestal op wanneer we verloren raken en onzeker worden van onszelf.

Dit gebeurt wanneer we een rol proberen aan te nemen die onze beperkingen overstijgt. Het kan ook gebeuren wanneer we onszelf te snel tot te veel verandering brengen. Ons lichaam en onze geest hebben het namelijk moeilijk om op radicale veranderingen te reageren.

Eigenlijk zouden onze rollen uniek en niet-overdraagbaar moeten zijn. Wanneer we in een nieuwe groep komen, zijn er misschien dingen waaraan we ons moeten aanpassen. Waarschijnlijk gaan deze rollen dan ook samen met een reeks richtlijnen en handelingen. Ze moeten echter ten dienste van ons zijn en niet omgekeerd.

Het vraagt tijd en intelligentie om jouw rol uit te bouwen. Jouw rol in de samenleving is tenslotte een kans om aan de wereld te tonen tot wat je in staat bent.