De rationele ruiter en het emotionele paard: balans vinden

De hersenen zijn symbolisch verdeeld in twee hemisferen. De rechterkant is de ’emotionele’ of ‘intuïtieve’ hemisfeer en de linkerkant is de ‘rationele’ kant. Balans vinden, en dus welzijn, wordt bepaald door de relatie tussen die tegenovergestelde kanten.

Filosofisch gesproken is het emotionele centrum het oudste gebied van de hersenen. Maar feitelijk is het het nieuwste gebied, de logische en rationele neocortex, waarmee we geavanceerde mentale taken kunnen uitvoeren.

Emotie en rede zijn geen tegengestelde krachten, omdat emoties de basis vormen voor redeneren en ons helpen onze ervaringen te beoordelen. 

Neurowetenschapper Paul MacLean vergelijkt de relatie tussen de rationele en emotionele kanten van ons brein met de relatie tussen een competente ruiter (ervaren en logisch) en zijn paard (sterk en instinctief).

Persoonlijke balans wordt bepaald door de relatie tussen de emotionele en rationele kanten van je geest.

Een persoonlijke balans vinden

Het woord balans komt van het Latijnse aequilibrĭum. Dit is samengesteld uit aequus dat ‘gelijk’ betekent en libra wat ‘in evenwicht brengen’ betekent.

We zien allemaal balans in kwaliteiten zoals harmonie, gelijkheid, terughoudendheid, wijsheid, geestelijke gezondheid en, natuurlijk, in mensen die van een goede geestelijke gezondheid hebben.

Wanneer je emotionele brein en je rationele brein in balans zijn, heb je een duidelijk zicht op jezelf en je situatie. In een overlevingssituatie zouden beide systemen (emotioneel en rationeel) bijvoorbeeld onafhankelijk, maar harmonieus kunnen opereren.

De emotionele kant geeft je de energie om onmiddellijk actie te ondernemen (bijvoorbeeld vasthouden aan een reling of een richel als je van een klif valt).  Maar het is de rationele kant die zou denken aan wat je daarna moet doen (zodat je niet voor altijd aan een klif bungelt).

Persoonlijke balans bepaalt je welzijn.

De ruiter en het paard

Een ervaren ruiter moet leren om zijn paard te besturen als hij erop wil rijden. Het besturen van het paard is het gemakkelijkst voor de ruiter op een obstakel-vrije weg en bij goed weer.

Maar als er iets onverwachts gebeurt, zoals een hard geluid of een dreigende ontmoeting met dieren, slaat het paard op hol.  De ruiter moet stevig vasthouden, zijn evenwicht bewaren en het paard rustig kalmeren.

Een soortgelijk verschijnsel doet zich voor wanneer iemand een levensbedreigende situatie, terreur of zelfs seksueel verlangen ervaart. Dit soort situaties maakt het veel moeilijker om de baas over jezelf te blijven. 

Dit is omdat, wanneer het limbische systeem een ​​intense situatie detecteert en beslist dat er een bedreiging is, het zijn verbinding met het rationele systeem (frontale kwabben) begint te verliezen.

Daarom laat neurowetenschappelijk onderzoek zien dat slecht begrip niet de meeste psychologische problemen veroorzaakt. Maar gestreste aandachts- en perceptiegebieden van de hersenen doen dat wel.

Het is erg moeilijk om geavanceerde logische ideeën te overdenken wanneer je emotionele brein op rood alarm staat en zich alleen focust op waargenomen gevaren.

Maar wat gebeurt er als de ruiter het paard niet kan besturen?

Soms word je boos op iemand van wie je houdt of ben je bang voor iets dat je moet doen. Dit leidt tot een interne strijd. Je ‘moed’ en hersenen beginnen een gevecht dat zelden goed voelt, ongeacht wie de winnaar is.  Als de ruiter (rationeel brein) en het paard (emotioneel brein) het niet eens zijn, wie wint dan?

Aanvankelijk zou je kunnen zeggen dat het krachtige paard zou winnen. Dat is waarschijnlijk het geval, althans voordat het brein volledig is ontwikkeld. Wat volgens wetenschappelijke studies gebeurt rond de leeftijd van 21.

Daarvoor is de prefrontale kwab nog steeds niet klaar met ontwikkelen. Tenzij je vaardigheden hebt ontwikkeld om die zwakte te compenseren, is het de underdog in de strijd tegen de energie van het limbische systeem.

Zodra het brein zijn ontwikkeling heeft voltooid (of bijna voltooid, omdat het nooit stopt met veranderen), is het veel gemakkelijker voor iemand om hun instinctieve en emotionele kant te beheersen.

Natuurlijk zijn de ervaring en vaardigheden die je opdoet in de ups en downs van het leven een grote hulp.  Deze twee hulpmiddelen, ervaring en emotionele intelligentie, helpen je om controle te krijgen over je gedachten en emoties en om je emotionele brein te beheersen. Het loslaten kan je leven verwoesten.