De logotherapie van Viktor Frankl: 3 fundamentele principes
De logotherapie van Viktor Frankl is ook bekend als “de derde Weense School van de Psychotherapie.” De eerste psychologische school was van Sigmund Freud, de tweede van Adler. Viktor Frankl heeft de derde school opgericht. In dit artikel zullen we ons hierop focussen.
Freud beweerde dat de mens gericht is op “genot.” Later zei Adler dat het “macht” is waarop de mens gericht is. Maar Frankl had een kijk op de mens waarbij hij hem als een wezen zag dat zich op “betekenis” richt.
Historici in de psychologie zijn het erover eens dat de studie van de psychoanalyse ook enigszins de studie van het leven van de stichter Freud is. Op dezelfde manier kunnen we zeggen dat we het leven van Frankl beter leren begrijpen door de logotherapie te bestuderen. Want we kunnen de ontwikkeling van de derde psychologische school onmogelijk begrijpen zonder inzicht in de levensgeschiedenis van de persoon die ermee begonnen is.
Ik heb de zin van mijn leven gevonden door anderen te helpen de zin van hun leven te vinden.
Viktor Frankl
Viktor Frankl werd op 26 maart 1905 in Wenen geboren. Hij overleefde vier concentratiekampen waaronder Auschwitz. Vanaf een jonge leeftijd toonde hij een interesse in de studie van de geneeskunde en de natuurwetenschappen. Hij had ook een heel kritische geest tegenover de standpunten van het reductionisme.
Hij kreeg zijn roeping heel vroeg. Zijn eigen zoektocht naar betekenis begon lange tijd vóór de Holocaust. Tijdens de Holocaust werkte hij aan zijn bekendste boek, Man’s Search for Meaning.
Viktor Frankl was ervan overtuigd dat de menselijke geest ons uniek maakt. Het leven en de menselijke aard herleiden tot “nietigheid” zoals vele filosofen en psychiaters van die tijdsperiode deden, was niet de meest geschikte manier om het leven te bekijken.
De mens kan een spoor van spirituele vrijheid, van geestelijke afhankelijkheid behouden, zelfs in verschrikkelijke omstandigheden van psychologische en lichamelijke spanning.
Op negentienjarige leeftijd had hij al twee fundamentele ideeën ontwikkeld.
- Ten eerste: we moeten de vraag beantwoorden die het leven stelt over de betekenis van ons leven, want we zijn verantwoordelijk voor ons bestaan.
- Ten tweede: de ultieme betekenis ligt buiten ons begrip en zal daar blijven. Het is iets waarin we vertrouwen moeten hebben terwijl we het nastreven.
De ervaring van Frankl in de concentratiekampen toonde hem dat mensen het vermogen bezitten om betekenis te vinden. In om het even welke omstandigheden in het leven vinden ze de zin, zelfs in de meest absurde en pijnlijke.
De zoektocht van de mens naar betekenis
In zijn werk, Man’s Search for Meaning, schrijft Frankl over zijn ervaringen in de concentratiekampen (Turckheim, Kaufering, Theresienstadt en Auschwitz). Het boek beschrijft de mishandelingen die de gevangenen te verduren hadden. Maar het heeft het ook over de schoonheid van de menselijke geest. Kort samengevat gaat het boek over hoe je de verschrikking kan overstijgen en zelfs in de verschrikkelijkste omstandigheden betekenis kunt vinden.
Viktor Frankl overleed op 2 september 1997. Hij was 92 jaar oud en liet een enorme erfenis na. Met zijn leven en zijn werk herinnert hij ons dat we allemaal betekenis kunnen scheppen die ons op moeilijke momenten zal redden. Wat we ook doen of hoe onzeker het leven ook kan zijn, het zal nooit weggaan.
Een mens kan alles afgenomen worden behalve één ding: de laatste van de menselijke vrijheden – de keuze van de persoonlijke houding ten opzichte van een reeks omstandigheden – het vermogen om over zijn eigen pad te beslissen.
De logotherapie van Viktor Frankl
Zoals we al zeiden, is de logotherapie van Viktor Frankl erkend als de derde Weense school van de psychotherapie. Het maakte zijn wereldwijde debuut in de jaren 40. Logotherapie is een methode om menselijke conflicten te boven te komen die lijden veroorzaken.
Het laat ons toe om betekenis te vinden in moeilijke, pijnlijke situaties. Ze worden zelfs kansen om te groeien. Deze methode zorgt ervoor dat we in alle gebeurtenissen van het leven betekenis vinden. Op die manier wordt het mogelijk een vol leven te leiden.
In de term logotherapie verwijst logos naar “betekenis”, iets waar mensen altijd op zoek naar zijn. De logotherapie van Viktor Frankl is dus therapie door middel van “betekenis.”
De 3 fundamentele principes van de logotherapie
De drie fundamentele principes of peilers van de logotherapie van Viktor Frankl zijn de volgende:
- Vrije wil
- Het verlangen naar betekenis
- De zin van het bestaan
Vrije wil
De vrije wil ontvouwt zich door middel van een specifiek menselijke capaciteit die bekend is als “afstand nemen van het zelf.” Het is het vermogen om zichzelf te zien, te aanvaarden, te sturen en te visualiseren. Volgens de leer van Frankl maakt het ons vrij van drie invloedssferen:
- Instincten
- Erfelijkheid
- Milieu
De mens bezit deze drie dingen maar ze bepalen ons niet. We zijn niet voorbestemd of afgewerkt. We zijn vrij van deze drie aspecten. Telkens als mensen van iets bevrijd worden, dan heeft dat een reden. Hierin bevindt zich het concept verantwoordelijkheid. De mens is vrij om verantwoordelijk te zijn en hij is verantwoordelijk omdat hij vrij is.
Vanuit deze existentiële analyse is de mens verantwoordelijk voor het verwezenlijken van betekenis en waarden. De mens heeft een roeping. Hij moet de betekenis van zijn leven en de waarden die het betekenis geven bewerkstelligen. De mens is de enige die verantwoordelijk is voor deze roeping.
Het verlangen naar betekenis
Het verlangen naar betekenis en het overstijgen van het zelfbewustzijn zijn kenmerkend voor mensen en onderling nauw verbonden. De mens wijst altijd verder dan zichzelf, in de richting van een betekenis die hij eerst moet vinden en waarvan hij de vervulling moet bereiken. Het verlangen naar genot (Freud) en het verlangen naar macht (Adler) hebben de mens tot bekrompenheid geleid. Maar deze concepten zijn het tegenovergestelde van zichzelf overstijgen en zouden ons bestaan verijdelen.
Vanuit het perspectief van de logotherapie van Viktor Frankl zijn genot en macht gevolgen van het bereiken van een einde maar niet het einde zelf. Dat is de reden dat mensen die alleen maar genot of macht nastreven, in frustratie leven. Ze voelen zich meegezogen in een enorme existentiële leegte. Het verlangen naar betekenis is niet op zoek naar macht of genot. Het zoekt zelfs niet naar geluk. Zijn focus ligt op het vinden van een argument – een reden – om gelukkig te zijn.
De zin van het bestaan
We hebben de twee principes vermeld. Ze hebben het over een persoon die bereid is om in totale vrijheid een standpunt in te nemen ten aanzien van de omstandigheden van het leven. Het is gebaseerd op een betekenis die het overbrengt. Dit is het profiel van de mens die op zoek is naar betekenis. Het leven heeft betekenis. En die betekenis is voor elk van ons uniek. Het is dus onze plicht als bewuste en verantwoordelijke wezens om onze eigen versie van deze betekenis te vinden.
De dood kan alleen angst veroorzaken bij die mensen die niet weten hoe ze de tijd moeten vullen die hen gegeven is om te leven.
We doen het door middel van drie fundamentele kanalen die verwijzen naar drie categorieën van waarden.
- Soms leidt het ons naar de verwezenlijking van creatieve waarden.
- Op andere momenten beïnvloedt het ons vanuit een ervaring. Wanneer we bijvoorbeeld getuige zijn van een zonsondergang of wanneer iemand ons hand vasthoudt.
- En op andere momenten zullen we geconfronteerd worden met de beperkingen van het leven zelf (dood, lijden).
In elk geval zal het leven altijd tot het einde een verborgen betekenis bevatten. Het is een dwingende en aanhoudende oproep om het te ontdekken en te verwezenlijken. Dit zijn de drie fundamentele principes van de logotherapie van Viktor Frankl. Zoals we gezien hebben, is het een humanistische existentiële kijk op de mens. Het kan moeilijk te begrijpen zijn als we we niet bekend zijn met het existentialisme. Maar wanneer we bedenken wat het allemaal te bieden heeft voor onze begripsvorming over het leven, dan is het de inspanning waard.
Geciteerde werken
V. Frankl (2013). De zoektocht van de Mens naar Betekenis, Herder.
V. Frankl (2003). Vóór de existentiële leegte: naar een vermenselijking van de psychotherapie. Herder.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
V. Frankl (2013). Man’s Search for Meaning. Herder.
V. Frankl (2003). Before the existential vacuum: towards a humanization of psychotherapy. Herder.
