De kracht van bitterzoet: hoe te reageren op de onvolkomenheden van het leven

Vind je troost op een regenachtige dag? Hou je van droevige muziek? Voel je je geïnspireerd bij het verwerken van verdriet of teleurstelling? Zo ja, dan behoor je tot de groep mensen die begrijpt dat je gelukkig kunt zijn in een onvolmaakte wereld.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 26 september, 2022

Tijdens je kindertijd begin je bepaalde dimensies als binair te internaliseren. Mensen zijn goed of slecht. De wereld is mooi of lelijk. Het leven is gelukkig of verdrietig. Maar alles wat je omringt vanuit zo’n reductionistisch prisma waarnemen ontneemt je de mogelijkheid de subtiele maar fascinerende caleidoscoop van tussenliggende toestanden waaruit ons bestaan bestaat waar te nemen.

In werkelijkheid kan er een zekere schoonheid in pijn en geluk in onvolmaaktheid zitten. Dit neigt ertoe het leven wat ingewikkelder te maken. Dat komt omdat we ons, als mensen, beter voelen bij eenvoudige ideeën dan bij die met krommingen of nuances. Het is een van de redenen waarom velen van ons de geïdealiseerde geborgenheid van de kindertijd missen.

Vroeg of laat realiseer je je dat het dagelijkse leven vol barsten zit. Je ontdekt bijvoorbeeld dat liefdes, net als vriendschappen, niet eeuwig zijn en dat ze vaak eerder aflopen dan je verwacht. Je realiseert je ook dat niet alle dromen uitkomen, dat veel van je wensen onderweg verloren gaan, en dat niet al je inspanningen uiteindelijk beloond worden, zeker minder dan je gehoopt had.

Om psychologisch welzijn te bereiken is het niet voldoende om aan te nemen dat het leven onvolmaakt is. Je moet ook leren hoe je gelukkig kunt zijn, ondanks de gebreken en smetten van het leven.

De kracht van bitterzoet: de nieuwe trend om pijn te transformeren

Susan Cain is een bekende Amerikaanse schrijfster en spreekster. Ze is de auteur van The Power of Introverts (2012) en heeft onlangs een nieuw boek gepubliceerd, Bittersweet (2022). In dit werk benadrukt ze dat we al tientallen jaren de nadruk leggen op de noodzaak om positieve valentie-emoties te ervaren, zoals vreugde, euforie, plezier, en enthousiasme.

Deze psycho-emotionele toestanden worden gepromoot als directe snelwegen naar geluk en welzijn. Het zijn het soort gevoelens waar we naar verlangen om ons vervuld, compleet en gelukkig te voelen. Maar terwijl deze positieve dynamieken benadrukt worden, worden droefheid, melancholie, verlangen en teleurstelling ondergewaardeerd.

Susan Cain omschrijft de kracht van bitterzoet als het vermogen om de onvolmaaktheid van de wereld om ons heen te waarderen en te aanvaarden.

Ze beweert dat het uiterst moeilijk is gelukkig te zijn zonder te aanvaarden dat dit de regels van het spel zijn – ongeacht of we ze leuk vinden of niet. Het was immers dankzij dit soort ervaringen dat veel van onze bekendste kunstenaars hun pijn in kunst wisten om te zetten.

Vind je troost op een regenachtige dag?

Regenachtige dagen hebben ook hun vriendelijke, troostende, en positieve kanten. Het zijn het soort momenten die uitnodigen tot herinnering en intimiteit, en ook tot de broodnodige introspectie. Daarin kun je contact met jezelf maken en nieuwe doelen  stellen. De kracht van bitterzoet nodigt je uit om de schoonheid te onderscheiden van die momenten die, voor velen, onvolmaakt zijn.

Een trein die te laat komt, een afspraak die afgezegd wordt, een plotselinge storm die je middagplannen verandert… Als je je vastklampt aan perfectie en de noodzaak dat alles altijd goed moet gaan, ben je gedoemd te lijden.

Aan de andere kant, als je die barsten accepteert die, van tijd tot tijd, je dagelijkse leven binnendringen, kun je het licht zien dat er doorheen schijnt, andere perspectieven waarderen, en zelfs van die mislukte momenten leren.

Imperfectie en creativiteit als een vorm van catharsis

Jezelf toestaan om de kracht van bitterzoet te ervaren en te waarderen komt voort uit het deel uitmaken van een wereld die bijna altijd gebrekkig is, maar tegelijk hardnekkig mooi, legt Susan Cain uit. Want de kracht van het bitterzoet leert je ook een strategie om op pijn te reageren. In feite om die teleurstelling, pijn of verdriet om te zetten in kunst.

Walt Whitman adviseerde in zijn teksten en gedichten dat “Elk moment van licht en donker een wonder is.” Een andere creatieve vakman, Leonard Cohen, maakte van zijn eigen melancholie een uiterst vruchtbaar terrein voor zijn kunst. Zijn boeiende muziek omarmt ons inderdaad met emoties die niet bepaald vrolijk zijn, maar altijd helend en evocatief.

De kracht van bitterzoet in een nuance-analfabete maatschappij

We leven in een maatschappij die ervan overtuigd is dat geluk succes, verovering, prestatie, gezelschap, liefde, perfectie, en geluk betekent. Daarom verinnerlijkte je van jongs af aan dat het tegenovergestelde van vreugde droefheid was -een rond gezicht met een omgekeerde glimlach. De uitdrukking, in feite, die niemand mag tonen en die je beter ten koste van alles kunt vermijden.

Onze wereld is analfabeet als het gaat om het vastleggen en waarderen van de nuances en waarden van elke emotie. Daarom moeten we voorlichting geven over de kracht van bitterzoet.

Verdriet, melancholie en verlangen zijn canvassen waarop we nieuwe en essentiële betekenissen kunnen tekenen. In feite bestaat er, van de blauwe kleur van hoop tot het zwart van depressie, een heel scala aan waardevolle, nuttige en inspirerende tinten.

We moeten onze perspectieven verruimen. Daarnaast moeten we begrijpen dat pijn vele vormen heeft en dat die ons als mens ook compleet maken. In feite bereiken alleen zij die zichzelf toestaan door deze iets grijzere gebieden te reizen het soort lering dat anderen niet kunnen verwerven.