De computationele theorie van de geest

De computationele theorie van de geest is een verklarend model dat stelt dat de geest informatie verwerkt via een algoritmisch proces.

Geschreven en geverifieerd door de filosoof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Laatste update: 27 oktober, 2022

Sinds de oudheid, en vermoedelijk al eerder, hebben we ons als mensen afgevraagd wat ons anders maakt dan andere dieren. Dit heeft ons ertoe gebracht te speculeren over de aard van wat we nu de geest noemen. In feite zijn er talloze verklaringsmodellen gecreëerd in een poging deze entiteit te begrijpen. Eén daarvan is de computationele theorie van de geest. Die beweert dat het menselijk cognitief systeem een computationeel systeem is.

Volgens de computationele theorie van de geest verwerken, transformeren, coderen, opslaan, ophalen en gebruiken mensen informatie op dezelfde manier als een computer dat doet. Als je meer wilt weten over dit verklaringsmodel, lees dan verder.

De computationele theorie van de geest

Ook bekend als computationalisme, is deze theorie een reeks verklaringen die suggereert dat de menselijke geest een informatieverwerkend systeem is en dat cognitie en bewustzijn een vorm van computeren zijn.

Volgens deze theorie neemt de geest namelijk informatie uit de omgeving (input), verwerkt die, transformeert die, en genereert een respons (output) via een algoritmisch proces. In die zin vergelijkt men het denken met een berekening of, nauwkeuriger gezegd, met de toepassing van een bepaald systeem van regels.

De computationele theorie van de geest stelt dat de geest niet eenvoudigweg analoog is aan een computerprogramma, maar letterlijk een computersysteem is.

Natuurlijk zijn de meest bekende kunstmatige computersystemen gemaakt van silicium chips of soortgelijke materialen, terwijl het menselijk lichaam van vlees en bloed is. Deze theorie beweert echter dat achter het fysieke verschil een fundamentele overeenkomst schuilgaat: bewerkingen worden uitgevoerd via berekeningen.

De achtergrond van de computationele theorie van de geest

De grondslagen van de computationele theorie van de geest kunnen als volgt worden samengevat.

Wiskundig formalisme

Intuïtieve noties van berekening en algoritmen zijn fundamenteel voor de wiskunde. In het algemeen is een algoritme een expliciete procedure om een specifieke vraag te beantwoorden of een probleem op te lossen. Een algoritme geeft routinematige mechanische instructies, die voorschrijven hoe bij elke stap te werk moet worden gegaan.

Het opvolgen van de instructies vereist geen vindingrijkheid of bijzondere creativiteit. Zo beschrijven bekende algoritmen op de basisschool hoe je optelt, vermenigvuldigt en deelt. Daarom kan men de wiskunde beschouwen als een van de eerste disciplines die zich bezighielden met rekenen of calculeren.

De Turing machine

Een Turing machine (Engelse link) is een theoretisch model van een computer, die onbeperkte rekentijd en opslagruimte tot zijn beschikking heeft. Het apparaat manipuleert symbolen, op dezelfde manier als de mens informatie manipuleert tijdens rekenkundige berekeningen.

Volgens het computationalisme is de geest een computationeel systeem dat lijkt op een Turing-machine. Het beweert dat de belangrijkste mentale processen (zoals redeneren, beslissen en problemen oplossen) berekeningen zijn die lijken op die welke door zo’n machine worden uitgevoerd.

Fysicalisme

Fysicalisme is een filosofische theorie over de aard van de werkelijkheid. Het verdedigt dat wat bestaat uitsluitend fysisch is. Het reduceert ook het mentale aspect tot dit niveau. Daarom ziet het mentale processen als een epifenomeen van de hersenen. Dit betekent dat de geest begrepen wordt als de wetenschap voldoende ontwikkeld is om de hersenactiviteit te begrijpen.

Vertegenwoordigers

Warren McCulloch en Walter Pitts (1943) waren de eersten die suggereerden dat neurale activiteit computationeel is. In feite stelden zij dat neurale berekeningen cognitie verklaren.

De computationele theorie van de geest werd echter voorgesteld door Hilary Putnam in 1967. Hij werd later ontwikkeld door haar promovendus, filosoof en cognitief wetenschapper Jerry Fodor, in de jaren zestig, zeventig en tachtig.

Principes van de computationele theorie van de geest

Om de computationele theorie van de geest beter te begrijpen, volgen hier enkele basisprincipes ervan.

• De menselijke geest is een systeem dat symbolische informatie sequentieel verwerkt, op basis van een reeks rekenregels (algoritmen).
• Computers en menselijke cognitieve systemen ontvangen, coderen, transformeren, slaan op en halen informatie op op basis van rekenregels.
• De menselijke geest en kunstmatige intelligente systemen (zoals de computer) zijn structureel verschillend maar functioneel gelijkwaardig.

Critici

De computationele theorie van de geest heeft veel kritiek gekregen, vooral van de filosofen John Searle, Hubert Dreyfus en Roger Penrose. Deze gaan over de reductie van denken en begrijpen tot de eenvoudige toepassing van een systeem van regels.

Voor Searle bijvoorbeeld is de geest niet gereduceerd tot de eenvoudige manipulatie van symbolen (grammatica of syntaxis), maar heeft hij ook een semantisch vermogen om de betekenissen van symbolen te beseffen of zich daarvan bewust te zijn. Dit is wat ons onderscheidt van kunstmatige intelligentie.

Anderzijds beweert Hubert Dreyfus dat intuïtieve, creatieve of vaardige menselijke activiteiten zich lijken te verzetten tegen formalisering door een computerprogramma.

Kan een computer bijvoorbeeld de Eroica-symfonie componeren? Zou hij de algemene relativiteit kunnen ontdekken? Of zou hij het moeiteloze vermogen van een kind kunnen nabootsen om de omgeving waar te nemen, zijn veters te strikken en de emoties van anderen te onderscheiden?