Cortisol, het stresshormoon
Cortisol is een hormoon dat in onze hersenen als een neurotransmitter werkt. De wetenschappelijke gemeenschap beschouwt het als het stresshormoon. Ons lichaam maakt het aan in situaties van spanning. Het helpt ons om met deze situaties om te gaan. De hypothalamus regelt de vrijmaking van dit hormoon. Het is een reactie op stressvolle situaties en op de lage niveaus van glucocorticoïden in het bloed.
Stress is een emotie die lichamelijke spanning veroorzaakt. Het kan een gevolg zijn van elke situatie of gedachte die ons een gefrustreerd, kwaad of zenuwachtig gevoel geeft. In kleine doses kan stress eigenlijk positief zijn. Het helpt ons bijvoorbeeld om gevaar te vermijden. Maar wanneer stress van een kortstondige in een terugkerende emotie verandert, dan kan het onze gezondheid beschadigen.
Door middel van onze manier van denken, geloven en voelen kunnen we ons cortisolpeil, het stresshormoon, bepalen. Bovendien toont wetenschappelijk bewijs aan dat we door onze gedachten op een bepaalde manier te wijzigen de biochemische activiteit van onze hersencellen veranderen.
Een gebrek aan gevoel voor humor, voortdurend geërgerd en vaak kwaad zijn kunnen aanwijzingen zijn van een verhoogd cortisolpeil. Andere mensen zijn onophoudelijk vermoeid zonder schijnbare reden, verliezen hun eetlust of gaan overdreven eten.
Cortisol, het stresshormoon en het hormoon van slapeloosheid
Wanneer we situaties als stressvol interpreteren, stijgt het peil van het stresshormoon. Dit kan de kwaliteit en de duur van de slaap verzwakken. Hoewel we cortisol op een negatieve manier afgeschilderd hebben, moet het gedurende de dag toch in zekere mate aanwezig zijn. Want het houdt ons wakker en actief. ‘s Avonds daalt het peil van het stresshormoon.
Het cortisolpeil kan in de loop van de dag ook variëren. Sommige mensen zijn bijvoorbeeld actiever ‘s morgens. Anderen kunnen hun dag pas starten nadat ze gegeten hebben. Maar het is normaal dat het geleidelijk daalt naarmate de dag verloopt.
Het bereikt zijn laagste niveau wanneer het tijd is om in te slapen. Maar als onze stressreactie actief blijft, dan zal het cortisolpeil ‘s nachts niet verminderen. We zullen het dan moeilijk hebben om in slaap te vallen.
Cortisol speelt een belangrijke rol in onze gezondheid en welzijn. Bij elk probleem dat we als een bedreiging identificeren, stijgt het. Wanneer ons cortisolpeil goed is, voelen we ons mentaal sterk, helder en gemotiveerd. Maar als het laag is, dan voelen we ons vaak verward, lusteloos en vermoeid.
Stress onder controle houden is belangrijk en vaak niet gemakkelijk. In een gezond lichaam treedt de stressreactie op om daarna de ontspanningsreactie te laten overnemen. Maar als aan de ene kant onze reactie op stress te vaak geactiveerd wordt, dan is het moeilijker om het af te zetten.
Daardoor is er meer kans op een verstoring van het evenwicht. Wanneer stress aan de andere kant blijft duren en de gewenste ontspanningsreactie blijft uit, dan worden we ziek.
“De tijd om te ontspannen is wanneer je er geen tijd voor hebt.”
-Sydney J. Harris-
Stress maakt ons ziek
Stress is de manier waarop je lichaam probeert om een probleem op te lossen. Maar wanneer een situatie steeds weer optreedt, kan het aandoeningen veroorzaken zoals diabetes, depressie, insuline-resistentie, hoge bloeddruk en andere auto-immuunziekten.
De reactie van het lichaam op stress heeft een beschermend en aanpassend karakter. Maar de reactie op chronische stress veroorzaakt een biochemisch onevenwicht dat ons immuunsysteem eigenlijk verzwakt.
Onderzoek heeft aangetoond dat terugkerende en erg intense stress één factor is die bijdraagt tot de ontwikkeling van somatisatie. Het is een gevolg van een slechte aanpassing aan verandering. Stress kan vele psychosomatische aandoeningen veroorzaken, uitlokken of verergeren.
Wanneer acute stress blijft aanhouden, kunnen zich in verschillende delen van ons verteringssysteem zweren vormen. We kunnen cardiovasculaire problemen krijgen. Bij mensen met hoge risicofactoren kan het in feite leiden tot een hartaanval.
Bovendien bewegen deze aandoeningen zich vaak in stilte. Vaak veroorzaken ze op verschillende manieren en in verschillende gebieden van het lichaam somatisatie. Dit hangt af van de specifieke kenmerken van de betrokken persoon.
“Zonder gezondheid is het leven geen leven; het is alleen een toestand van loomheid en lijden.”
-François Rabelais-
Sociale ondersteuning vermindert het cortisolpeil
Sociale ondersteuning en oxytocine werken samen in ons lichaam. Ze onderdrukken de subjectieve reacties die psychosociale stress veroorzaakt. Ondersteuning door familie en vrienden is dus één van de krachtigste manieren om jezelf te beschermen tegen ziekten die verbonden zijn met stress, net als de aandoeningen die we hiervoor opgesomd hebben.
Een onderzoek in de biologische psychologie aan de Universiteit van Freiburg in Duitsland, onder leiding van Markus Heinrichs, heeft voor de eerste keer aangetoond dat het hormoon oxytocine bij mensen een sleutelrol speelt in zowel de controle van stress als in het effect dat stress vermindert. Oxytocine speelt ook een aanzienlijke rol in ons sociaal gedrag (stress-modulator).
Sociaal netwerk, gezond eetpatroon, ontspannen…
Het is moeilijk om het peil van het stresshormoon onder controle te houden. Toch zijn er bepaalde factoren die gemakkelijker en op een rechtstreekse manier te regelen zijn.
We hebben het over zorgen voor een goed sociaal ondersteunend netwerk (mensen die je het gevoel geven dat je op hen kan rekenen en die echt op jou kunnen rekenen). Je kan ook je inname van bepaalde stoffen verminderen, zoals alcohol of tabak. Want die verhogen indirect het cortisolpeil.
Ook een gezond evenwichtig dieet helpt om het niveau van dit hormoon te regelen. Dat komt omdat een lagere opname van calorieën het cortisolpeil kan laten dalen. Een studie door de Ohio State University is tot de conclusie gekomen dat wanneer we ontspannings- en meditatieoefeningen toevoegen aan onze dagelijkse routine, het risico op chronische stress vermindert.
Volgens deze studie is er een verschil tussen de mensen die mediteren en diegenen die dat niet doen. Als een gedachte optreedt in een “meditatieve geest,” is de gedachte een getuige. In het andere geval is de gedachte de baas.
“Er zijn geen problemen die we niet samen kunnen oplossen, en er zijn er erg weinig die we in ons eentje kunnen oplossen.”
-Lyndon Baines Johnson-
Bibliografie:
Aguilar Cordero, M. J., Sánchez López, A. M., Mur Villar, N., García García, I., López, R., Ortegón Piñero, A., & Cortés Castell, E. (2014). Cortisol in het speeksel als aanwijzing van fysiologische stress bij kinderen en volwassenen: systematische beoordeling. Nutrición hospitalaria, 29(5), 960-968.
De La Banda, G. G., ángeles Martínez-Abascal, M., Riesco, M., & Pérez, G. (2004). De reactie van cortisol vóór een examen en zijn relatie met andere stressvolle gebeurtenissen en met enkele persoonlijkheidskenmerken. Psicothema, 16(2), 294-298.
Dickerson, SS, y Kemeny, ME (2004). Factoren van acute stress en de cortisolreacties: een theoretische integratie en de samenvatting van het laboratoriumonderzoek. Psychological Bulletin , 130 (3), 355.
Heinrichs, M., Baumgartner, T., Kirschbaum, C., y Ehlert, U. (2003). Sociale ondersteuning en oxytocine werken samen om de cortisol en subjectieve reacties op psychosociale stress te onderdrukken. Biological Psychiatry , 54 (12), 1389-1398.
Romero, C. E. C. Stress en cortisol.
S Moscoso, M. (2009). Van de geest tot de cel: De invloed van stress op de psychoneurologische immuno-endocrinologie. Liberabit, 15(2), 143-152.
Valdés, M., & De Flores, T. (1985). Psychobiologie van stress. Barcelona: Martínez Roca.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Admon, R., Treadway, M. T., Valeri, L., Mehta, M., Douglas, S., & Pizzagalli, D. A. (2017). Distinct trajectories of cortisol response to prolonged acute stress are linked to affective responses and hippocampal gray matter volume in healthy females. Journal of Neuroscience, 37(33), 7994-8002.
- Aguilar Cordero, M. J., Sánchez López, A. M., Mur Villar, N., García García, I., López, R., Ortegón Piñero, A., & Cortés Castell, E. (2014). Cortisol salival como indicador de estrés fisiológico en niños y adultos: revisión sistemática. Nutrición hospitalaria, 29(5), 960-968.
- De La Banda, G. G., ángeles Martínez-Abascal, M., Riesco, M., & Pérez, G. (2004). La respuesta de cortisol ante un examen y su relación con otros acontecimientos estresantes y con algunas características de personalidad. Psicothema, 16(2), 294-298.
- Dickerson, SS, y Kemeny, ME (2004). Factores de estrés agudo y respuestas de cortisol: una integración teórica y la síntesis de la investigación de laboratorio. Psychological Bulletin , 130 (3), 355.
- Heinrichs, M., Baumgartner, T., Kirschbaum, C., y Ehlert, U. (2003). El apoyo social y la oxitocina interactúan para suprimir el cortisol y subjetivos respuestas al estrés psicosocial. Biological Psychiatry , 54 (12), 1389-1398.
- S Moscoso, M. (2009). De la mente a la célula: Impacto del estrés en psiconeuroinmunoendocrinología. Liberabit, 15(2), 143-152.
- Valdés, M., & De Flores, T. (1985). Psicobiología del estrés. Barcelona: Martínez Roca.
- Gunnar, M. R., Kryzer, E., Van Ryzin, M. J., & Phillips, D. A. (2010). The rise in cortisol in family day care: Associations with aspects of care quality, child behavior, and child sex. Child Development, 81(3), 851-869.
