Cognitieve dissonantie in de context van relaties
In dit artikel zullen we het hebben over de beroemde cognitieve dissonantie-theorie van Leon Festinger. Voor dit specifieke artikel zullen we het gaan bestuderen in de context van een emotioneel afhankelijke relatie. We hebben besloten dit te doen vanwege alle schade die kan optreden als we niet goed met cognitieve dissonantie omgaan.
Cognitieve dissonantie is een klassiek concept in de psychologie, bedacht door psycholoog Leon Festinger in 1957. Het verwijst naar het feit dat mensen er meestal naar streven een interne samenhang en overeenstemming tussen hun overtuigingen, waarden en gedrag te handhaven.
Wanneer deze balans wordt bedreigd, voelt de persoon zich erg ongemakkelijk en zal hij proberen deze balans te herstellen. Cognitieve dissonantie is een veelvoorkomend psychologisch effect. We hebben het allemaal zelfs in meer of mindere mate ervaren. Vandaag gaan we ons richten op het effect ervan op emotionele afhankelijkheid.
Strategieën om onszelf te misleiden
We zijn ons vaak niet bewust van deze dissonantie. Wanneer we het echter detecteren, hebben we meestal verschillende strategieën om het onder ogen te zien, soms zelfs onbewust. Of we bagatelliseren ons gedrag (“het doet er niet toe” of “we moeten ergens dood aan gaan”) of we misleiden onszelf (“ik weet zeker dat dingen zullen veranderen”).
In andere gevallen kunnen we onze eigen mening veranderen en proberen we anderen te beïnvloeden om de mening van hen te veranderen. We kunnen zelfs strategieën bedenken zodat we onszelf niet hoeven te vergelijken met andere mensen.
Bijvoorbeeld: “Ja, het is waar, hij is aan kanker overleden omdat hij rookte, maar hij had een familiegeschiedenis en die heb ik niet.”
Cognitieve dissonantie in relaties met emotionele afhankelijkheid is een vrij veelvoorkomend onderwerp. Wanneer iemand helemaal opgaat in een giftige relatie, weten ze diep van binnen dat ze weg moeten uit die relatie. Maar tegelijkertijd is er altijd iets dat hen ervan weerhoudt het te doen.
De angst voor eenzaamheid en het ervaren van verlies gaan hand in hand met het ongemak dat je dagelijks voelt wanneer je dag in dag uit in een destructieve relatie leeft.
Wanneer “ik moet” en “ik heb nodig” elkaar ontmoeten
De cognitieve dissonantie bij emotionele afhankelijkheid ontstaat wanneer de persoon begint te voelen dat elke dag met de andere persoon als een gevangenisstraf is. Dit kan zijn omdat hun partner hen vernedert of buitensluit.
Het gebeurt ook wanneer ze agressief, argumentatief of zelfs ontrouw zijn. Het gevolg is dat het zelfbeeld van de afhankelijke persoon in toenemende mate wordt beïnvloed.
Wanneer emotioneel afhankelijke personen een vonk van helderheid hebben, openen ze hun ogen en kunnen ze de dingen zien zoals ze werkelijk zijn. Ze worden zich bewust van de pijn die ze lijden. Alles wordt als een wervelwind voor ze. Ze realiseren zich ook dat ze de relatie moeten beëindigen omdat het hen zo veel pijn doet.
Helaas herbergt emotionele afhankelijkheid iets dat nog krachtiger is: namelijk angst voor afwijzing of eenzaamheid. De angst om alleen te zijn houdt ze in een stevige greep vast. Daardoor verdwijnt dat moment van helderheid vaak als sneeuw voor de zon.
Vertrouwen in valse troost bij cognitieve dissonantie
In plaats van het logische, samenhangende ding te doen en te besluiten om de relatie te beëindigen, neemt de persoon zijn toevlucht in de valse troost van het ‘nodig hebben’ van de ander om niet alleen te zijn. Daardoor blijven de dingen bij hetzelfde en verandert er niets.
De afhankelijke persoon blijft in de giftige relatie en dit leidt tot een zeer ongemakkelijke cognitieve dissonantie of onvrede. Hoewel je weet dat je moet ontsnappen, beangstigt de gedachte aan een naderende eenzaamheid je.
Cognitieve dissonantie bij emotionele afhankelijkheid wordt nog onaangenamer wanneer de mensen om je heen, vanuit hun eigen gezichtspunt, duidelijk zien dat je de relatie moet beëindigen.
Ze hebben de beste bedoelingen en willen je helpen. Ze zeggen dingen als “Zie je niet dat je partner ontrouw is?” of “Je zou niet zo tegen je moeten laten schreeuwen” en “Ga weg voordat het te laat is.”
Dit creëert uiteraard een nog groter intern conflict. De afhankelijke persoon kan ruzie maken met deze mensen, of zelfs het contact met ze verbreken om te voorkomen dat er nog meer dissonantie ontstaat.
Deze cognitieve dissonantie verergert wanneer mensen, vooral als ze belangrijk voor ons zijn, moeilijk om kunnen gaan met de manier waarop wij ons gedragen.
Cognitieve dissonantie bij emotionele afhankelijkheid: excuses en zelfbedrog
In het kader van giftige relaties komen excuses en zelfbedrog vaak voor. Ze komen tevoorschijn in een poging om het ongemak veroorzaakt door cognitieve dissonantie te verminderen. Op deze manier denken mensen uiteindelijk dat de dingen die ze in hun geest hebben gecreëerd echt zijn om te proberen de situatie (onjuist) te begrijpen.
Cognitieve dissonantie in een emotioneel afhankelijke relatie geeft ons de sleutel om zelfbedrog te kunnen detecteren. De beste aanwijzingen van allemaal zijn onze emoties. Wanneer je in een schadelijke relatie zit en je gedrag hiermee in strijd is, dan voel je je ongemakkelijk. Soms kan dit zelfs leiden tot depressie, met alle gevolgen van dien zoals:
- slapeloosheid
- gebrek aan eetlust
- apathie…
Als we ons echt ongemakkelijk of onrustig voelen, moeten we misschien onze interne dialoog heroverwegen. Als we dit doen dan zullen we ons realiseren dat wat we zeggen ons probeert te overtuigen om door te gaan zoals we altijd hebben gedaan
Nadenken over uit elkaar gaan
Een andere manier waarop we onszelf misleiden , is wanneer we nadenken over het mogelijk uit elkaar gaan en dit ervaren alsof het een diepe afgrond is. We zullen zeker gevuld worden met een intense angst voor de onzekerheid die kan voortvloeien uit een toekomst met al deze veranderingen in het verschiet.
Dit kan ons er vaak nog meer van overtuigen dat we aan de zijde van onze partner moeten blijven. Niet zozeer uit liefde, maar eerder uit angst om alleen te zijn. We vertrouwen eenvoudigweg niet op ons vermogen, onze middelen of ons potentieel.
In therapie gaan is essentieel als we al deze trucs die onze gedachten met ons uithalen willen ontdekken. Deze gedachten zorgen ervoor dat we een veilige, maar ongewenste toekomst hebben.
Psychologische therapie kan ons in die zin echt helpen om deze dissonantie te verminderen met behulp van strategieën die ons op geen enkele manier zullen schaden. Het idee is om stappen te ondernemen die ons ertoe zullen brengen om uiteindelijk de realiteit onder ogen te zien.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Morales, F.(1994). Psicología Social. Madrid: McGraw-Hill.