Carol Gilligan en haar theorie over het zelfgevoel van een vrouw

Carol Gilligan stelde een alternatieve theorie voor i.p.v. die van Lawrence Kohlberg met betrekking tot morele ontwikkeling.

Carol Gilligan stelt aan Lawrence Kohlberg een ander perspectief op de morele ontwikkeling van de mens voor. Deze psycholoog, filosoof en feministe van de universiteit van Harvard was zelfs van mening dat het probleem van Kohlberg was dat hij duidelijke verschillen opmerkte tussen de ontwikkeling van jongens en meisjes op dit gebied.

Volgens Kohlberg vertonen vrouwen een zekere “morele zwakte.” Hij beweerde dat ze niet alleen langzamer zijn in het consolideren van de verschillende niveaus van morele competentie, maar ook niet het hoogste niveau bereiken, dat van de ethiek van rechtvaardigheid.

Opgemerkt moet worden dat Carol Gilligan zeer bekend was met het werk van Kohlberg, omdat zij tussen 1964 en 1967 zijn onderzoeksassistent was. In feite zei ze vaak in haar scripties en publicaties dat haar mentor hypothetische morele dilemma’s gebruikte die duidelijk bevooroordeeld waren ten opzichte van het mannelijke geslacht.

Een groot deel van de deelnemers aan hun onderzoek waren kinderen. Dankzij dit werk publiceerde Gilligan later haar bekende werk In a Different Voice.

Carol Gilligan: Een feministisch perspectief

Om de betekenis van Carol Gilligans theorie te begrijpen, moeten we eerst de context begrijpen. Het is geschreven in het decennium van de jaren 70-80. In die tijd probeerden feministische bewegingen voet aan de grond te krijgen in de samenleving. Bovenal wilden ze theorieën herformuleren die gendervooroordelen aantoonden.

Op dezelfde manier moeten we er ook rekening mee houden dat Lawrence Kohlberg zijn proefschrift over morele ontwikkeling in 1958 presenteerde, binnen een seksistische context waarvan hij zich niet volledig kon isoleren.

Zijn theorie bestond uit drie niveaus, het preconventionele, het conventionele en het postconventionele. In elk van deze waren er twee fasen.

Kohlberg beweerde dat niet alle mensen het hoogste niveau van morele ontwikkeling bereiken. Daarnaast wees hij erop dat meisjes hoger scoorden bij het zoeken naar goedkeuring van anderen. De jongens bereikten echter een hoger moreel geweten en waren meer bezig met de wetten van de samenleving.

De theorie van Carol Gilligan kwam jaren later aan het licht en werd al snel een klassieker op het gebied van feministische literatuur. Time Magazine erkende haar trouwens als een van de 25 meest invloedrijke mensen. Haar aanpak is echter niet zonder kritiek. Laten we er eens naar kijken.

De stadia van morele ontwikkeling, volgens Gilligan

Carol Gilligans theorie kreeg betekenis na de publicatie van haar beroemde artikel, In a Different Voice, in 1977. In dit onderzoek (Engelse link) beweerde ze dat Kohlberg de zorgen en ervaringen van vrouwen terzijde liet.

Daarnaast beweerde ze dat de steekproef waarmee hij zijn onderzoek deed duidelijk bevooroordeeld was. Inderdaad, de meerderheid waren blanke kinderen of jongeren uit de midden- of hogere klasse. Gillian stelde een alternatief model voor om het zelf van de vrouw in dit proces van morele ontwikkeling te onthullen. We bekijken het hier.

Pre-conventionele moraliteit

Op dit eerste niveau zijn er niet veel verschillen met die gedefinieerd door Kohlberg. Gilligan beweerde inderdaad dat het morele oordeel van een meisje volledig gericht is op zichzelf en haar behoefte om te overleven. In feite geven ze altijd prioriteit aan hun eigen behoeften.

Later komt echter een andere fase binnen deze periode. Dit is het moment waarop de jonge vrouw haar banden met anderen begint te waarderen. In feite begrijpt ze dat focussen op zichzelf een egoïstische daad is.

Conventionele moraal

Dit stadium is het meest illustratief voor de theorie van Gilligan. Een van de concepten die deze psycholoog het beste definiëren, is trouwens haar kijk op het aspect zorg, een dimensie die traditioneel wordt geassocieerd met vrouwen.

Vrouwen worden mede bepaald door hun zorg voor anderen. Deze prioriteit leidt soms tot zelfopoffering en ze hebben de neiging om niet genoeg aandacht aan zichzelf te besteden. In feite is het een soort moraliteit die gericht is op zelfopoffering.

We moeten echter niet vergeten dat deze theorie in de jaren 70-80 werd voorgesteld. Om deze reden bemiddelden onderwijs- en gendermodellen dit perspectief. Dit was iets waar Kohlberg geen rekening mee hield.

Binnen de conventionele fase is er ook een tweede niveau. Het is wanneer vrouwen zich ervan bewust worden dat ze een beter evenwicht moeten vinden tussen hun behoeften en die van anderen.

Postconventionele moraliteit

In dit stadium beweert Gilligan dat de vrouw tot een moreel oordeel komt dat wordt gedicteerd door het principe van geweldloosheid, zowel tegenover zichzelf als tegenover anderen. Bovendien zijn de behoeften van jezelf even belangrijk als de behoeften van anderen. Gelijkheid staat centraal.

In deze fase bereikt het zelfgevoel van een vrouw het hoogste niveau, omdat ze begrijpt dat ze niet mag worden uitgebuit.

Dit houdt in dat vrouwen hun plaats moeten vinden in de samenleving en in hun relaties. Op deze manier kunnen ze een goede balans bereiken. Een waarin ze zich kunnen ontplooien en hun volledige potentieel kunnen ontplooien, zonder uitsluitend ondergeschikt te zijn aan het bevorderen van het welzijn van anderen.

Kritiek op het model van Gilligan

Een van de meestvoorkomende kritieken op de theorie van Carol Gilligan heeft veel te maken met de focus op het idee dat vrouwen aandacht en verzorging nodig hebben.

In zekere zin bestendigt haar visie opnieuw de rol van zorgverleners die worden geassocieerd met het vrouwelijke geslacht. Haar idee dat mannen niet zoveel om verbinding en relaties geven als vrouwen, is ook bekritiseerd.

Bovendien is er nog een ander aspect dat suggereert dat ze in dezelfde val trapt als Kohlberg. Net als haar mentor neemt Gilligan het als vanzelfsprekend aan dat jongens en meisjes een verschillende morele en ethische ontwikkeling vertonen. Daarom bestendigt ze opnieuw het idee van een verschil tussen de seksen.