ACT-concepten en klinische strategieën

In dit artikel bespreken we de primaire klinische middelen en concepten van acceptance and commitment therapy.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Alicia Escaño Hidalgo.

Laatste update: 27 december, 2022

Acceptance and commitment therapy (ACT) behoort tot de “derde-generatietherapieën.” Deze therapieën wijken af van de conventionele psychologische behandelingen omdat ze meer nadruk leggen op bepaalde aspecten van de geestelijke gezondheid. Vandaag gaan we ACT-concepten en klinische strategieën bespreken.

De kern van de derde-generatietherapieën is het idee dat de aandoening geen deel uitmaakt van het individu. In plaats daarvan bevindt het individu zich in een moeilijke situatie of problematische omstandigheden.

De conflicten maken dus geen deel uit van de persoon zelf, maar komen voort uit hun interacties met hun huidige context (die ook door de historische context wordt beïnvloed). De twee belangrijkste principes die ten grondslag liggen aan interventies derde-generatietherapieën, zoals acceptance and commitment therapy, zijn:

• Acceptatie. Deze strategie bestaat uit het radicaal loslaten van de zoektocht naar geluk of direct welzijn. De sleutel is het normaliseren van onbehagen en ongemak als onderdeel van een normale levenservaring.
• Activering. Het idee is om je doelen en waarden na te streven ondanks je ongemak en ongeluk. In dit soort therapie wordt je succes gemeten aan je persoonlijke prestaties in plaats van aan de symptomen die je wel of niet hebt.

Steve Hayes, een professor aan de Universiteit van Nevada, is in de jaren tachtig van de vorige eeuw begonnen met acceptance and commitment therapy.

Experts definiëren ACT-concepten als een ervaringsgerichte, gedragsmatige en cognitieve psychotherapie op basis van relationele frame theorie (RFT), taaltheorie en menselijke cognitie die deel uitmaakt van radicaal gedrag. Het omvat een breed scala aan klinische middelen die therapeuten helpen patiënten te begeleiden bij het bereiken van acceptatie en activering.

In ACT zijn onder andere de volgende zaken van belang:

• acceptatie
• mindfulness
• cognitieve deactivatie
• dialectiek
• waarden
• spiritualiteit
• relaties

Belangrijke ACT-concepten

Zoals we hierboven al zeiden, is acceptance and commitment therapy heel anders dan eerdere therapieën, vooral met betrekking tot de manier waarop je je verhoudt tot de inhoud van je geest. Een andere afwijking is de afwijzing van een concrete diagnostische indeling.

In plaats daarvan is het enige element dat de therapeut beschouwt en analyseert het gedrag en de functie van het individu in de context. Met dat als basis, kunnen we praten over een aantal belangrijke ACT-concepten:

• Experiëntiële vermijding. Dit is het vermijden van elk symptoom, emotie of gedachte die een individu een slecht gevoel geeft. Het doel van deze vermijding is het beheersen van privé-gebeurtenissen, gevoelens en gewaarwordingen en de omstandigheden die deze veroorzaken. Experiëntiële vermijding ontstaat door het leven in een cultuur die welzijn en geluk boven alles stelt, zelfs boven je eigen waarden. Het is belangrijk om op te merken dat experiëntiële vermijding niet altijd pathologisch is. Het wordt pathologisch als het de manier waarop het individu zijn leven wil leiden beperkt.
• Persoonlijke waarden. Dit zijn de dingen die je het meest waardeert in je leven. Het zijn de doelen die je wilt bereiken omdat je gelooft dat ze je gelukkig zullen maken.

Deze twee ACT-concepten brengen je in een vicieuze cirkel. Omdat je niet bereid bent om te lijden (experiëntiële vermijding), zit je vast in een situatie die niet past bij je persoonlijke waarden. Toch blijf je door deze situatie je in je comfortzone.

Klinische strategieën voor ACT-concepten

Hoewel acceptance and commitment therapy niet erg gestructureerd is, is de eerste stap meestal een functionele analyse van de patiënt die de behandeling zoekt.

Deze analyse stelt de therapeut in staat om de waarden van de patiënt en zijn betrokkenheid bij deze waarden te leren kennen. Van daaruit kan de therapeut de therapeutische doelen stellen. De meest representatieve klinische middelen van ACT zijn:

Creatieve hopeloosheid

Voordat de patiënt in therapie gaat, heeft hij meestal al andere alternatieven uitgeprobeerd. Het probleem is dat hun pogingen mislukt zijn. In feite worden deze oplossingen soms een deel van het probleem.

Het leert je dat je pogingen om je problemen op te lossen (piekeren, drinken, proberen alles onder controle te krijgen) niet werken en dat je alternatieven moet overwegen.

Om patiënten te helpen deze vruchteloze pogingen in twijfel te trekken, gebruiken therapeuten de drijfzandmetafoor. Hoe meer je uit het zand probeert te komen, hoe verder je naar beneden zakt. Het is dus logisch dat je je lichaam uitrekt en contact maakt met het zand.

Waarde oriëntatie

Help de patiënt te verduidelijken wat zijn waarden zijn, en welke richting of paden hem of haar zullen helpen volgens die waarden te leven. Waarden geven richting aan het gedrag.

Controle is het probleem

Proberen je leven onder controle te houden om lijden te voorkomen maakt het vaak nog erger. Als je jezelf opdraagt om niet aan roze olifanten te denken, wat gebeurt er dan?

Hoe meer je probeert om niet aan iets te denken, hoe moeilijker het is om roze olifanten uit je hoofd te krijgen. Je moet je dus realiseren dat het beter is om te stoppen met proberen het oncontroleerbare onder controle te houden.

Acceptatie

Wanneer je accepteert, stel je jezelf open voor de ervaring van het gevoel. De confrontatie aangaan met je demonen is misschien niet prettig, maar wel noodzakelijk. Het is natuurlijk belangrijk om er geen oordeel over te vellen of enige vorm van betekenis toe te kennen. Laat ze gewoon zijn wat ze zijn: emoties, sensaties, gedachten. Niets anders.

Cognitieve verspreiding

Dit betekent dat je moet leren hoe je je kunt losmaken van je gedachten en je emoties. Niemand raakt gehecht aan zijn bloed, ontlasting of andere lichaamsvloeistoffen, hoewel ze technisch gezien “deel” van je uitmaken.

Waarom zou je dan gehecht raken aan je gedachten en emoties? Het idee is om tot de conclusie te komen dat je gedachten producten van de geest zijn die uit je levende hersenen komen. Daarom zijn ze volkomen normaal.

Het zelf als context

Deze strategie houdt in dat je je realiseert dat je gedachten en gevoelens niet bepalen wie je bent. Het is één ding om te denken “Ik moet perfect zijn op het werk,” maar het is iets anders om deze gedachte je volledig te laten definiëren. Je bent veel meer dan je gedachten.

Toegewijde actie

Het definiëren van doelen en jezelf verplichten om die doelen uit te voeren ondanks de obstakels die je onderweg tegenkomt.

Blootstelling

Volledig openstaan voor je meest pijnlijke gedachten en gevoelens. Jezelf blootstellen betekent bereid zijn om je emoties te ervaren, en te weten dat ze uiteindelijk voorbij zullen gaan.

Mindfulness

Tenslotte is het beoefenen van mindfulness een geschikte methode in de acceptance and commitment therapy. Het stelt je in staat om de relatie tussen je gedachten, gevoelens, herinneringen en verbale reguleringspatronen die je als problematisch beschouwt en probeert te controleren, te veranderen.

De effectiviteit van ACT-concepten

Acceptance and commitment therapy is effectief gebleken in verschillende casestudies en kan worden toegepast in een groeps- of individuele omgeving. Een voordeel van ACT is dat de resultaten tijdens de volgende sessies blijven doorgaan. Met ACT hebben problemen minder kans om chronisch te worden.

Het enige nadeel van ACT is hoe moeilijk het is om je negatieve gedachten en emoties te accepteren in een context die alleen maar waarde hecht aan geluk en tevredenheid.

Tenslotte leven we in een cultuur waarin geluk het belangrijkste doel is. We zien deze boodschap overal. Wie heeft er nog nooit een moment gehad dat je depressief bent en iemand zegt tegen je: “Kom op, niet zo zeuren! Het leven is te kort!”

Deze cultuur van welzijn maakt het echt moeilijk om het negatieve niet te verwerpen. De sleutel is om consistent te zijn met je therapie. Je moet je ook houden aan de klinische strategieën die je therapeut je aanbeveelt. Beetje bij beetje raak je gewend aan de gewoonte van radicale acceptatie en begrijp je dat alle emoties geldig, noodzakelijk en normaal zijn.