Zelftranscendentie: verder gaan dan je individuele zelf
Zelftranscendentie is een concept dat nauw verwant is aan spiritualiteit. Het wordt beschouwd als een zeer complex kenmerk van de menselijke persoonlijkheid en ieder van ons kan er een andere kijk op hebben.
In wezen betekent zelftranscendentie het overstijgen van het individuele zelf, wat betekent dat je verder gaat dan je eigen identiteit en begrijpt dat je een klein deel van iets groters bent. Dit is een ingewikkeld fenomeen, dat samenvalt met je perceptie van jezelf als een volledig onderdeel van het universum.
Zelftranscendentie en spiritualiteit
Deze twee termen hangen nauw samen. Een van de inherente kwaliteiten van zelftranscendentie is dan ook de uitbreiding van het individuele zelf. Met andere woorden, het betekent dat we naar iets gaan dat groter, complexer en oneindig is, en dat meestal van goddelijke of spirituele aard is.
Sommige mensen bereiken zelftranscendentie door hun geloof in God, terwijl anderen het bereiken door een soort spiritualiteit of idee te erkennen. Op een bepaalde manier helpt dit mensen de zin van het leven te vinden die hen aanmoedigt om te transcenderen.
Volgens de Oostenrijkse psychiater Viktor Frankl is transcendentie diep vervlochten in onze spiritualiteit. Ook zegt hij dat spiritualiteit dat deel van de mensheid is, dat ons onderscheidt van andere soorten. Je kunt pas een heel persoon worden als je in staat bent om jezelf te ontplooien.
Het is het vermelden waard dat de huidige onderzoekers het er meestal niet over eens zijn dat spiritualiteit nodig is om zelftranscendentie te bereiken, maar dat het voor velen toch een belangrijk aspect is.
Je zou kunnen zeggen dat zelfrealisatie een moeilijk doel is dat hard werken vereist. Zelftranscendentie is wat hierop volgt. Het richt zich op anderen in plaats van op jezelf. Het is gericht op grotere doelstellingen in plaats van op je eigen prestaties.
De definitie van transcendentie volgens Maslow
De psycholoog Abraham Maslow zegt het volgende over transcendentie:
“Het verwijst naar de allerhoogste en meest inclusieve of holistische niveaus van het menselijk bewustzijn, waarbij men zich eerder als doel dan als middel gedraagt en verhoudt tot zichzelf, tot partners, tot mensen in het algemeen, tot andere soorten, tot de natuur en tot de kosmos.“
Op die manier veroorzaakt zelftranscendentie iets wat Maslow piekervaringen noemde. Dit zijn ervaringen waarin we persoonlijke zorgen overstijgen, om onszelf in staat te stellen te observeren wat er vanuit een breder perspectief gebeurt. Het zijn ervaringen die sterke positieve emoties creëren, zoals vreugde of rust, en een goed ontwikkeld gevoel van bewustzijn.
Ook wordt Maslow’s gebruik van het concept van zelftranscendentie in zijn piramide niet altijd genoemd bij het citeren van zijn theorie. Beetje bij beetje begint de onderzoeksgemeenschap er echter over na te denken.
De zelftranscendentietheorie van Reed
Pamela Reed beschrijft dit concept als het verleggen van de zelfconceptuele grenzen op een driedimensionale manier. Volgens deze theorie kunnen mensen worden gezien als open systemen en het enige obstakel tussen hen en zelftranscendentie is de grens die zij voor zichzelf stellen.
Natuurlijk hebben mensen een aantal conceptuele beperkingen nodig, maar de uitwendige expansie van hun zelf creëert een grotere staat van verbinding met de omgeving. Daarnaast stimuleert het een gevoel van totaliteit dat anders niet bereikt zou kunnen worden.
De theorie van Reed stelt dat dit concept een stadium is dat mensen zouden moeten bereiken om zich voldaan te voelen en een gevoel van doelgerichtheid te hebben.
Cloninger: zelftranscendentie en persoonlijkheid
Zoals we tot nu toe hebben gezegd, is zelftranscendentie een persoonlijkheidskenmerk dat verband houdt met het ervaren van spirituele ideeën. Het is een van de persoonlijkheidsdimensies die in Cloninger’s Temperament and Character Inventory wordt besproken.
Volgens Cloninger’s Temperament and Character Inventory zijn er vier temperamenten en drie dimensies van persoonlijkheid. Zelftranscendentie is een persoonlijkheidskenmerk dat gerelateerd is aan spirituele aspecten van de individuele zelf. Volgens Cloninger kan het de volgende aspecten zijn:
- acceptatie
- identificatie
- spirituele vereniging met de natuur en haar oorsprong
Hoe bereik je zelftranscendentie?
Het is niet makkelijk om zelftranscendentie te bereiken. Het is de hoogste staat van de menselijke ontwikkeling, en gaat zelfs voorbij de zelfrealisatie van Maslow. Er zijn echter enkele dingen die je kunt doen om de ontwikkeling te stimuleren.
Stephanie Flood suggereert vijf creatieve, door het boeddhisme geïnspireerde manieren voor om dit te bereiken. Deze zijn als volgt:
- Het verkennen van basale meditatietechnieken (zelfs als je een meditatie-expert bent).
- Jezelf versterken met kennis en wijsheid om je geweten op te bouwen.
- Niet bang zijn voor de reis.
- Het vinden van je eigen spirituele technieken om het superieure doel en je ideale zelf te bereiken.
- Verhoog vibraties door te leven in een positieve omgeving die transcendentie bevordert.
De waarden van Viktor Frankl
Aan de andere kant kunnen we niet voorbijgaan aan de waarden die Viktor Frankl aangaf om te experimenteren met zelftranscendentie. Deze waarden, die mensen uit verschillende culturen toepassen, zijn de volgende:
Creatieve waarden
Teruggeven aan de wereld. Deze waarde houdt in dat we ons doelbewust wijden aan productief werk op een creatieve manier. Het betekent het leveren van een bijdrage door middel van je unieke talent en creatieve ideeën te gebruiken, om op die manier iets waardevols voor de maatschappij te produceren of om een verschil te maken in de wereld.
Ervaren waarden
Ontvang met dankbaarheid. Hierbij kun je denken aan het waarderen van romantische relaties en de schoonheid om je heen.
Attitudinale waarden
Een standpunt innemen over het lot. De attitudinale waarde is de uitdagende kracht van de menselijke geest als je dapper de confrontatie met tegenslag aangaat. Het behouden van je integriteit in moeilijke tijden is de laatste verdedigingslinie om een gevoel van vrijheid en betekenis te kunnen behouden.
De Chinese psycholoog Paul Wong legt ook uit dat wanneer je iets doet dat groter is dan jezelf, je jezelf overstijgt. Je kunt alleen de beste versie van jezelf worden, als je om anderen geeft.
Het maakt dus niet uit wat je religieuze overtuigingen zijn, want zelftranscendentie voldoet aan je diepste spirituele behoeften aan verbinding en transcendentie.