Zelfdestructieve mensen: 10 karaktereigenschappen

Dat iemand zichzelf pijn doet, lijkt op zichzelf iets wat niet logisch is, iets krankzinnigs. Het is echter een negatieve impuls die we allemaal in meer of mindere mate met ons meedragen en die aan het licht komt bij zelfdestructieve mensen.

Sigmund Freud ontdekte dat we allemaal een impuls voor het leven en het constructieve met ons meedragen en noemde dit ‘levensdrift’, maar ook het tegenovergestelde, een neiging naar de dood en vernietiging, hetgeen hij ‘doodsdrift’ noemde. Dat zou een van de redenen zijn waarom er in alle tijden en in alle culturen oorlogen hebben plaatsgevonden. Het is ook de reden waarom veel mensen zelfdestructieve symptomen en gedragswijzen ontwikkelen.

In sommige gevallen krijgen deze gedragingen echter de overhand en worden het blijvende persoonlijkheidskenmerken. Meestal gebeurt dit als er sprake is van een groot deel van onderdrukte woede. In werkelijkheid zijn deze agressieve impulsen gericht op iemand anders, maar om de een of andere reden is het onmogelijk om ze uit te drukken. Soms omdat ze gericht zijn op een geliefd persoon of omdat men bang is voor de gevolgen van het uiten van deze gevoelens.

In die gevallen gebeurt het dat de agressie bij jezelf uitkomt. Iemand begint zich dan als zijn ergste vijand te gedragen en een zelfdestructieve persoonlijkheid wordt gevormd. Hier komen de tien meest typerende eigenschappen van zo’n persoonlijkheid.

1. Negatieve ideeën bij zelfdestructieve mensen

Zelfdestructieve ideeën omvatten alle gedachten die bestemd zijn om iemand te devalueren, zijn vooruitgang te voorkomen of zijn verdienste voor een prestatie weg te nemen. In het hoofd van een zelfdestructief persoon ontstaan deze gedachten vrijwel automatisch.

Op die manier wordt een gunstige context geschapen voor een ‘zichzelf vervullende voorspelling’: je kan het niet, je bent er niet toe in staat, je zal het niet bereiken. De kracht daarvan is zo groot dat het uiteindelijk inderdaad zo zal zijn. Er ontstaat ook een perspectief waarbij het individu altijd de nadruk legt op wat er ontbreekt, op wat er niet perfect is, wat hij niet is, of wat hij niet heeft. Dit alles is een krachtige stimulans voor zelfvernietiging.

2. Passiviteit en geforceerde onbekwaamheid

In dit geval heeft passiviteit te maken met het niet handelen in een situatie of omstandigheid die pijn veroorzaakt. Men erkent dat het iets negatiefs is, maar er worden geen maatregelen genomen om het te laten stoppen of het effect ervan te beheersen. Het gebeurt bijvoorbeeld wanneer we ons niet verdedigen tegen misbruik of agressie.

Geforceerde onbekwaamheid is de neiging om het onvolmaakte of het gebrek aan vaardigheden onder de aandacht te brengen. Alvorens iets te proberen, worden alle persoonlijke beperkingen, die het moeilijk maken om iets te bereiken, uitvergroot. Er worden geen pogingen ondernomen om deze te overwinnen, maar ze worden een rechtvaardiging om niet te hoeven handelen.

3. Eetstoornissen

De manier waarop we met eten omgaan zegt veel over hoe we denken en hoe we ons voelen over onszelf. Niet eten is een manier waarop veel mensen zichzelf pijn doen. Ze geven hun lichaam niet de voedingstoffen die het nodig heeft om gezond te blijven. Hetzelfde gebeurt op de tegenovergestelde manier.

Te veel eten levert verschillende gezondheidsproblemen op, zowel op de korte als op de lange termijn. Soms maakt een onverzadigbare eetlust zijn opwachting. Bij het vullen hiervan is er geen sprake van voldoening, maar van verdriet, schuldgevoelens en… het verlangen om nog meer te eten.

4. Anderen pijn doen en zelfmedelijden

Zelfdestructieve mensen ontwikkelen vaak vijandige of schadelijke houdingen tegenover anderen. Ze creëren onnodige conflicten en zijn onachtzaam, onbeleefd, afgunstig, indiscreet etc. Ze zien de ander feitelijk als een bron van confrontatie. De ander veroorzaakt frustratie bij ze, want de relatie baseert zich altijd op vergelijkingen waarbij ze om ‘x’ of ‘y’ reden altijd zelf verliezen.

Gebruikelijk is dat ze na deze conflicten ontzettende zelfmedelijden krijgen. Ze vallen aan, maar als ze een reactie krijgen, gedragen ze zich als slachtoffers van iets onrechtvaardigs. Ze beledigen, maar als ze zelf beledigd worden hebben ze medelijden met zichzelf. Ze geven niet toe dat de vruchten die ze plukken, door hen zelf gezaaid zijn.

5. Zelfverwonding en misbruik van bepaalde substanties

Zelfverwonding is soms heel duidelijk en in andere gevallen niet. Sommige mensen verwonden zichzelf met opzet: ze snijden in zichzelf of ze trekken hun haar uit. Ze stellen zich ook bloot aan risicovolle situaties, wat relatief vaak ongelukken veroorzaakt. Andere keren gebeurt het op een minder voor de hand liggende manier: met een pijnlijke tatoeage of een piercing in een zeer gevoelig deel van ons lichaam.

Er is ook sprake van zelfverwonding wanneer er misbruik gemaakt wordt van bepaalde substanties die het lichaam beschadigen. Het meest duidelijke geval is dat van overmatig drugsgebruik, zoals alcohol. Verslavingen zijn zeer zelfdestructief en leiden in extreme mate altijd tot de dood.

6. Sociale zelfmoord

Sociale zelfmoord vindt plaats als de emotionele banden met anderen worden verbroken. Over het algemeen is dit een geleidelijk proces: eerst is er sprake van terughoudendheid om bij anderen te zijn en beetje bij beetje vertaalt dit zich in progressieve afzondering.

Zelfdestructieve mensen zonderen zich niet alleen af, maar ontwikkelen ook een reeks gedragswijzen die irriterend zijn voor anderen. Soms zijn ze overdreven veeleisend of tonen ze minachting voor anderen. Ze zien alleen het negatieve van mensen. Ze vinden dat hun afwijzing van de ander gerechtvaardigd is.

7. Het verbergen van emoties en het weigeren van hulp

Voor zelfdestructieve mensen is het heel moeilijk om eerlijk tegen zichzelf te zijn. Ze erkennen hun gevoelens en emoties niet, maar proberen ze onbewust verborgen te houden. Ze rationaliseren om hun gedrag te rechtvaardigen en ze weigeren toe te geven dat ze een probleem hebben. Daarom is het ook erg moeilijk om ze te helpen.

Als iemand ze suggereert om een bezoek te brengen aan de psycholoog, zullen ze daar een teken van agressie en minachting in zien. Ze kunnen agressief uit de hoek komen als ze advies krijgen of als iemand insinueert dat het veranderen van bepaald gedrag ze beter kan laten voelen. Wat deze mensen willen, is juist dat het niet goed met ze gaat en dat, indien mogelijk, de omstandigheden of anderen de reden zijn dat ze in diezelfde situatie blijven.

8. Lichamelijke en geestelijke verwaarlozing

Zelfdestructieve mensen vergeten vaak hun eigen lichaam. Ze doen aan geen enkele sport en geven daar ook geen enkel belang aan. Ze hebben een negatief oordeel over hun lichaam en, vanzelfsprekend, over lichamelijk genot, zoals seksualiteit. Nog minder spannen ze zich in om er goed uit te zien. Het gebrek aan lichaamsverzorging is een uiting van de geringe waardering die ze voor zichzelf hebben.

Ze doen ook geen moeite om geestelijke problemen op te lossen. Als ze last hebben van slapeloosheid, accepteren ze dat en doen ze er niets voor om daar actie tegen te ondernemen. Als ze emotioneel onbehagen voelen, kiezen ze de slachtofferrol, maar gaan ze niet op zoek naar een oplossing.

9. Onnodige zelfopoffering

Het leven vraagt in vele omstandigheden bepaalde opoffering. Dat is echter de moeite waard als deze gericht is op een grotere prestatie. Wanneer het een noodzakelijke stap is om meer welzijn te bereiken. Als het echter een voortdurend lijden wordt, dat aanleiding geeft tot een situatie die niet verbetert, dan hebben we te maken met zelfdestructief gedrag.

Sommige mensen nemen aan dat deze voortdurende zelfopoffering een bewijs is van edelheid, goed karakter of altruïsme. Wat er echter achter zit, is een daad van zelfsabotage. Wat dit soort gedrag verhult, is dat verlangens, dromen en prestaties in de steek zijn gelaten. Een pijnlijke of onaangename situatie wordt slechts gehandhaafd om de kansen om zich goed te kunnen voelen te verkleinen.

10. Sabotage van relaties

Diep vanbinnen voelen zelfdestructieve mensen zich geen liefde waardig. Hun gevoel van zelfliefde is in werkelijkheid erg laag. Daarom tolereren ze op de een of andere manier geen relatie waarin alles goed gaat. Hoe vreemd het ook lijkt, als ze zich geliefd of gewaardeerd voelen, zullen ze er alles aan doen om daar een eind aan te maken.

Ze voelen zich beter in de rol van slachtoffer dan in die van iemand die gelukkig is; ze geven de voorkeur aan ongrijpbaar geluk, zodat ze zich daarover kunnen beklagen. Bovendien zullen ze waarschijnlijk grillig of veeleisend worden. Ze proberen op alle manieren de ander te overtuigen van het feit dat het niet de moeite waard is om een band met ze te hebben, of dat de vriendschap die ze voelen nergens op gebaseerd is.

Sabotage van positieve relaties is een manier om een zelfdestructieve positie te handhaven. Dit soort gedrag komt voort uit onverwerkte ervaringen en moeilijkheden bij het structureren van het zelfbeeld. Zelfdestructieve mensen zijn bovenal het slachtoffer van zichzelf. Ze zitten verstrikt in een situatie die opgelegd is door iemand of iets waartegen ze zich niet kunnen verdedigen. Dit merkteken van identiteit wordt veroorzaakt door traumatische situaties. Het is alsof een persoon verstrikt raakt in een spiegel die hem op een vervormde manier weergeeft.

Het is waar dat degenen die deze eigenschappen hebben, moeilijkheden aanduiden wat betreft hun eigenwaarde. Maar meer nog is er sprake van een probleem van zelfperceptie. Jezelf op een constructievere manier zien, houdt in dat je een gezagspersoon of een bepaald mandaat moet uitdagen. Wat er achter die positie schuilgaat, is de onbewuste angst om, bijvoorbeeld, gelukkiger te zijn dan je vader of moeder. Of bijvoorbeeld om aan te tonen dat een religieuze ‘waarheid’ niet zo zeker is. Hoe dan ook, het vereist een professionele behandeling.