Xenofobie: betekenis en hoe het te voorkomen

Xenofobie: betekenis en hoe het te voorkomen
Laura Reguera

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Laura Reguera.

Laatste update: 27 december, 2022

Xenofobie klinkt als een heftig woord. Wanneer het wordt gebruikt in de media, wordt er meestal verwezen naar ernstige gevallen van relatief georganiseerde groepen mensen die een misdrijf hebben gepleegd tegen een persoon met een andere etniciteit of nationaliteit. Xenofobie houdt echter nog veel meer in dan dat.

We praten zelden over de situaties die zich elke dag over de hele wereld voordoen. We praten zelden over de kleine gedachten en ideeën die door de hoofden van een hoop mensen gaan. Getuigt het bijvoorbeeld van xenofobie om te denken dat iemand een slechte werker is op basis van zijn land van herkomst? Laten we hier eens over nadenken.

“Onze ware nationaliteit is de mensheid.”

-H. G. Wells-

Wat is xenofobie?

Xenofobie is niet alleen fysieke agressie tegenover iemand vanwege zijn nationaliteit. Dit is echter wel een extreme vorm van xenofobie die duidelijk schade kan toebrengen aan het slachtoffer en de maatschappij in het algemeen. Toch is xenofobie in werkelijkheid veel meer dan dat.

De kern van xenofobie is de sociale uitsluiting van een persoon op basis van zijn land van herkomst. Dit land verschilt meestal van het land van herkomst van de agressor. Uitsluiting kan zich uiten in de vorm van direct gedrag, zoals weigeren om iemand een woning te verhuren vanwege zijn nationaliteit of huidskleur.

Maar het omvat ook houdingen en overtuigingen die leiden tot stereotypen en generalisaties van andere mensen, zoals de overtuiging dat een bepaalde nationaliteit gierig is, of dat mensen met een andere nationaliteit onrustzaaiers zijn. Er hoeft dus helemaal geen sprake te zijn van lichamelijk geweld. Xenofobie kan ook tot uiting komen in gedachten en houdingen die gebaseerd zijn op angst en afwijzing.

“Niemand wordt geboren met haat jegens een ander vanwege de kleur van zijn huid, of zijn achtergrond, of zijn religie.”

-Nelson Mandela-

Foto van een donkere vrouw, om xenofobie te overstijgen

Welke risicofactoren leiden tot xenofobie?

Als we in zo’n vooruitstrevende samenleving leven, waarom is xenofobie dan zo overheersend? De huidige staat van onzekerheid waar we constant in verkeren is zeker een factor die hieraan bijdraagt. Sommige mensen hebben bijvoorbeeld meegemaakt dat er een terroristische aanslag vlak bij hun in de buurt is gepleegd. Gepleegd door iemand met een andere nationaliteit. Als er sprake is van een gemeenschappelijke factor die deze aanslagen met elkaar verbindt, kan dit xenofobie tegen die nationaliteit triggeren.

Deze gebeurtenissen hebben ons in een constante staat van waakzaamheid geplaatst. Ze maken ons angstig, voortdurend klaar om te vechten of vluchten. Als iemand constant in angst verkeert, gaat hij meestal op zoek naar iemand die hij hiervoor de schuld kan geven. En waar zoekt hij dan doorgaans? Bij mensen die anders zijn dan hijzelf.

Wanneer dit gebeurt, hebben we de neiging om afstand te nemen van die mensen. Het maakt niet uit of dit betekent dat we hen isoleren of juist onszelf isoleren. Het gebrek aan direct contact met andere culturen maakt het voor ons onmogelijk om de ongegronde ideeën over hoe gevaarlijk wij denken dat ze zijn, uit te dagen en daarom ook om ze te doorbreken. Daarom is afstand een andere belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van xenofobie.

“We moeten leren om samen te leven als broers of samen omkomen als dwazen.”

Martin Luther King jr.

Twee moslima's die strijden tegen xenofobie

Hoe kunnen we xenofobie voorkomen?

De eerste stap om xenofobie te voorkomen, is om te praten met mensen uit andere landen. Zodat we ons kunnen onderdompelen in andere culturen. Dit zal ons helpen om ons in anderen en hun cultuur in te leven. Zodoende kunnen we inzien dat we helemaal niet zoveel van elkaar verschillen. En dat (natuurlijk) de meesten van hen geen potentiële terroristen zijn die proberen ons leven te vernietigen. Het zal ons ook gevoeliger maken voor hun verhalen en de uitdagingen waarmee zij als gemeenschap geconfronteerd worden.

We staan er vaak niet bij stil hoe erg het moet zijn om je eigen land te verlaten en je hele leven op het spel te zetten. Als het goed ging in hun thuisland, waren ze waarschijnlijk niet aan zo’n zware reis begonnen, waarbij ze de mogelijkheid om thuis bij hun familie te zijn opofferden voor een avontuur dat eerder gevaarlijk dan opwindend aanvoelt. Wat ze ook doen, zowel zijzelf als hun dierbaren verkeren in gevaar. Blijven waar ze vandaaan komen, staat in de meeste gevallen namelijk gelijk aan de dood.

Om xenofobie te voorkomen, moeten overheidsinstellingen echt effectieve assimilatieprogramma’s implementeren. Programma’s waarin gemiddelde burgers mensen uit andere landen werkelijk kunnen leren kennen. En waar professionals aan meedoen die kunnen bemiddelen in eventuele conflicten.

Tot slot is het belangrijk om waarheidsgetrouwe boodschappen over mensen van verschillende nationaliteiten te verspreiden, zonder een verborgen politieke agenda die angst en haat zaait.

Afbeeldingen met dank aan William Stitt, Eddy Lackmann en Vlad Tchompalov. 


Deze tekst wordt alleen voor informatieve doeleinden aangeboden en vervangt niet het consult bij een professional. Bij twijfel, raadpleeg uw specialist.