Wereld Parkinsondag: het belang van informatie

11 april is een datum om het bewustzijn over de ziekte van Parkinson te vergroten. Deze degeneratieve aandoening treft steeds meer ouderen en vermindert hun kwaliteit van leven.

Parkinson is een van de meest voorkomende neurodegeneratieve aandoeningen bij ouderen. Elk jaar op 11 april wordt het bewustzijn over de aandoening bevorderd, omdat dan Wereld Parkinsondag wordt gevierd ter ere van de geboorte van de arts die de ziekte ontdekte en benoemde.

De aandoening komt wereldwijd naar schatting voor bij 1% van de mensen boven de 60 jaar. Het aantal gevallen is de afgelopen decennia echter toegenomen en daarom wordt het beschouwd als een probleem voor de volksgezondheid. Daarom wordt er jaarlijks aandacht voor deze ziekte gevraagd op de Wereld Parkinsondag.

Het bekendste aspect van de aandoening zijn misschien wel de bewegingsstoornissen, maar dat is slechts het topje van de ijsberg. Een compleet beeld hebben is essentieel om het op tijd te ontdekken en de behandeling niet uit te stellen. Lees verder, want we leggen er meer over uit.

Wat is de ziekte van Parkinson?

De ziekte van Parkinson is een progressieve aandoening die de hersenen, het ruggenmerg en de door de zenuwen bestuurde delen van het lichaam aantast. Het tast dus zowel het centrale als het perifere zenuwstelsel aan.

Het wordt veroorzaakt door het verlies van neuronen in een specifiek deel van de hersenen: de substantia nigra. Dit deel is verantwoordelijk voor vrijwillige of opzettelijke beweging en coördinatie.

Momenteel is er geen specifieke test om de aandoening vast te stellen. De neuroloog, ondersteund door een interview en aanvullende testen, is de professional die de progressie van de ziekte opspoort en behandelt. Hersenletsels kunnen alleen post mortem bij autopsie worden waargenomen.

Symptomen van de ziekte

Veel mensen associëren deze ziekte met de essentiële tremoren die James Parkinson in zijn tijd ontdekte. Het is echter geen waarschuwing die mensen in dezelfde mate treft. Het is een gecompliceerde aandoening, omdat er niet voor iedereen één symptomenpatroon is. Bovendien veranderen de symptomen met de progressieve achteruitgang.

Het Amerikaanse National Institute on Aging (Engelse link) (NIA) wijst op een kernsymptomatologie gebaseerd op het volgende:

• Traagheid van beweging, zoals lopen of schrijven.
• Essentiële tremor, of tremor in rust, van de handen, armen, benen, kaak of hoofd.
• Verminderd lopen, evenwicht en coördinatie, wat vaak leidt tot vallen.
• Spierstijfheid of spierspasticiteit, wanneer de spier lang samengetrokken blijft.

Andere veel voorkomende symptomen

• Huidproblemen
• Slecht humeur en stemmingswisselingen
• Incontinentie van de sluitspier of constipatie
• Moeite met het uitspreken van woorden of met slikken
• Verminderde gezichtsuitdrukking, bekend als een masker of pokerface.

Wat zijn de oorzaken van de ziekte van Parkinson?

Er zijn twee soorten oorzaken van de ziekte van Parkinson: proximaal en distaal. De eerstgenoemde verwijzen naar wat er gebeurt in de hersenen van iemand met de ziekte, terwijl de laatstgenoemde alles is wat er gebeurt of heeft plaatsgevonden gedurende het leven dat bijdraagt aan de ontwikkeling ervan.

De duidelijkste proximale oorzaak is het verlies van neuronen in de substantia nigra, een gebied dat behoort tot de basale ganglia. Deze neuronen werken met dopamine als neurotransmitter.

Wanneer deze neuronen degenereren, neemt de aanmaak van dopamine en het aantal verbindingen tussen deze neuronen af. Als gevolg daarvan kunnen de basale ganglia bewegingen niet meer controleren zoals voorheen.

Aan de andere kant zijn meer distale oorzaken genetische overerving en gewoonten en levensstijl. Ook mogelijke cranio-encefalische trauma’s die de persoon ooit heeft opgelopen.

In deze zin wijst de Mayo Clinic (Engelse link) erop dat er bepaalde genetische mutaties zijn die het risico op de ziekte van Parkinson verhogen. Daarnaast stelt dezelfde organisatie dat blootstelling aan giftige stoffen in het milieu de kans zou verhogen, hoewel deze klein is.  de precieze invloed nog niet wetenschappelijk bewezen is.

Waarschijnlijke stadia van evolutie

De evolutie van deze aandoening verloopt langzaam en patiënten gaan geleidelijk achteruit. Zonder behandeling zullen ze in de loop der jaren meer ondersteuning nodig hebben en afhankelijk worden.

De aandoening begint meestal aan één kant of ledemaat van het lichaam, gaat geleidelijk over naar de andere helft en overheerst uiteindelijk beide kanten. In de latere stadia van de ziekte van Parkinson blijven mensen bedlegerig en hebben ze grote moeite met communiceren of het uitvoeren van zelfzorgtaken.

Bij een aanzienlijk deel van de mensen treden naast bewegingsstoornissen ook cognitieve stoornissen en de ontwikkeling van dementie op. De levensverwachting is vergelijkbaar met die van de algemene bevolking, hoewel de kwaliteit van leven aanzienlijk afneemt.

Neurologen Hoehn en Yahr (Engelse link) presenteren een classificatie op basis van de problemen die deze patiënten tijdens hun evolutie zullen presenteren:

• Stadium I: unilaterale betrokkenheid
• Stadium II: bilaterale betrokkenheid met normaal evenwicht.
• Stadium III: bilaterale betrokkenheid met evenwichtsstoornissen
• Stadium IV: toenemende afhankelijkheid
• Stadium V: ernstig aangedaan, rolstoel of bedrust nodig

Preventie en behandeling van de ziekte van Parkinson

Het feit dat de ziekte van Parkinson een degeneratieve ziekte is zonder genezing, betekent niet dat er niets aan gedaan kan worden. Het is inderdaad niet mogelijk om de ziekte terug te draaien, maar het is wel mogelijk om de progressie te vertragen of het begin ervan uit te stellen.

Het belangrijkste bij preventie zijn gezonde gewoonten. Dit omvat aanbevelingen voor voeding, lichaamsbeweging en rust die gelden voor alle mensen met of zonder de aandoening. Dit zijn ook de belangrijkste speerpunten van Wereld Parkinsondag.

Vooral de preventieve rol van lichaamsbeweging tegen hersenaandoeningen is het vermelden waard. De invloed van lichaamsbeweging op het niveau van de brain-derived neurotrophic factor (BNDF) is onderzocht. Dit is een eiwit dat betrokken is bij cognitieve reserve, dat neuronen beschermt tegen veroudering en schade door levensstijl.

Aan de andere kant wordt progressie, als de diagnose eenmaal is gesteld, behandeld met medicijnen. Het bekendste medicijn is levodopa, dat het dopamineniveau in de hersenen verhoogt en motorische stoornissen vermindert.

Een ander medicijn is rivastagmine, dat wordt gebruikt om de cognitieve symptomen van dementie te behandelen. Het verhoogt acetylcholine, een neurotransmitter die betrokken is bij cognitieve functies. Daarom verbetert het cognitieve functies of vaardigheden, zoals geheugen of aandacht.

Als je vermoedens hebt, aarzel dan niet om hulp te vragen

Ook al is de ziekte van Parkinson neurodegeneratief, dat betekent niet dat we ons erbij neer kunnen leggen en er niets aan kunnen doen. Dat is ook een van de redenen waarom de Wereld Parkinsondag ieder jaar wordt georganiseerd.

Tijdens het hele proces zijn er behandelingsmogelijkheden om de kwaliteit van leven te verbeteren. Het is zelfs mogelijk om het ontstaan ervan te voorkomen door een gezonde levensstijl. Hoe eerder de aandoening wordt ontdekt, hoe beter de prognose. Aarzel daarom niet om contact op te nemen met een zorgverlener als er waarschuwingssignalen of veranderingen zijn.