Wat weet jij over de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
De afhankelijke persoonlijkheidsstoornis wordt voornamelijk gekenmerkt door de aanhoudende en buitensporige behoefte om zorg te ontvangen. Dit omvat gedrag dat wordt gekenmerkt door onderwerping en gehechtheid, evenals een diepe verlatingsangst en de daaruit voortvloeiende angst voor separatie.
Hoe vaak hebben we mensen ontmoet die hun partner maar niet lijken te kunnen verlaten, zelfs al weten ze dat de relatie schadelijk is en meer kwaad doet dan goed?
Hoeveel mensen kennen we die niet in staat zijn om beslissingen te nemen zonder de meningen van anderen hierbij te betrekken? Wie kent er nu niet iemand die zoveel aandacht nodig heeft dat het vermoeiend is?
Welnu, deze mensen zouden weleens kunnen lijden aan een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis (hoewel dit natuurlijk niet altijd het geval is).
Maar eerst, wat houdt dit type persoonlijkheid precies in? Waar hebben we het over als we ‘persoonlijkheid’ zeggen? Laten we dit als uitgangspunt nemen en vervolgens dieper ingaan op de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis.
Laten we het eens over persoonlijkheid hebben
Persoonlijkheid is een complexe organisatie van cognitieve processen, emoties en gedragingen die ons sturen en ons richtlijnen (samenhang) geven in ons leven. Net als het lichaam bestaat persoonlijkheid uit structuren en processen die zowel de aard (genen) als de opvoeding (ervaring) weerspiegelen. Daarnaast omvat persoonlijkheid de effecten van het verleden, inclusief herinneringen, zowel als instructies voor het heden en de toekomst.
Met andere woorden, persoonlijkheid is een verzameling kenmerken of patronen die een persoon definiëren. Een bepaalde volgorde van gevoelens, gedachten, houdingen en gedragingen die we hebben en die ons uniek maken.
Wat is een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Nu we min of meer weten wat persoonlijkheid is en hoe de psychologie dit definieert, kunnen we ingaan op de veranderingen of stoornissen waaraan persoonlijkheid onderhevig kan zijn.
Zoals we eerder zeiden, wordt de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis vooral gekenmerkt door een dominante en buitensporige behoefte om verzorgd te worden, wat leidt tot onderdanig gedrag, overdreven gehechtheid en verlatingsangst.
Het begint in de beginfase van de volwassenheid en wordt waargenomen in verschillende contexten (werk, gezin, vrije tijd enz.).
De belangrijkste kenmerken zijn de volgende.
Angst om niet voor jezelf te kunnen zorgen
Dit patroon begint tijdens de volwassenheid en verschijnt in verschillende contexten. Afhankelijkheid en onderdanig gedrag wordt ontwikkeld om zorg te krijgen. Deze mensen hebben de vaste overtuiging dat ze niet goed kunnen functioneren zonder de hulp van anderen.
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis hebben grote moeite om alledaagse beslissingen te nemen. Een outfit uitkiezen, wel of geen paraplu meenemen … dit zijn moeilijke beslissingen voor ze. Ze hebben een overdaad aan advies en goedkeuring van anderen nodig.
Deze personen hebben de neiging om passief te zijn en andere mensen toe te staan om het initiatief en de verantwoordelijkheid te nemen voor het grootste deel van hun leven. Je zou denken dat dit alleen voorkomt bij jonge mensen. Het komt echter ook voor bij oudere volwassenen.
Volwassenen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zijn meestal afhankelijk van een ouder of echtgenoot om te beslissen waar ze moeten wonen, wat voor werk ze moeten doen en met wie ze vrienden moeten zijn.
Adolescenten met deze stoornis kunnen hun ouders laten beslissen hoe ze zich moeten kleden, met wie ze moeten omgaan, hoe ze hun vrije tijd moeten besteden en wat ze moeten studeren.
Deze behoefte aan anderen om de verantwoordelijkheid te nemen is overdreven voor hun leeftijd. Natuurlijk kennen we deze behoefte allemaal wel, zeker in bepaalde situaties, maar in het geval van een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis overschrijdt het alle grenzen.
De afhankelijke persoonlijkheidsstoornis kan zich ontwikkelen in een persoon met een ernstige medische aandoening of handicap. In deze gevallen gaat de afhankelijkheid verder dan wat als normaal zou kunnen worden beschouwd bij mensen met dezelfde aandoening of handicap.
Angst om relaties met anderen te verliezen
Omdat mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis bang zijn om de steun of goedkeuring van anderen te verliezen, vinden ze het vaak moeilijk om te laten zien dat ze het ergens niet mee eens zijn. Dit vooral tegenover degenen van wie ze afhankelijk zijn.
Deze mensen voelen zo sterk dat ze niet in staat zijn om alleen te functioneren, dat ze kunnen instemmen met dingen waarvan ze denken dat ze fout zijn. Ze zullen het risico niet nemen om hun hulp te verliezen.
Deze mensen tonen ook hun woede niet tegenover de mensen van wie ze steun ontvangen uit angst om ze weg te duwen.
Moeilijkheden bij het op eigen houtje starten van nieuwe projecten
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis vinden het moeilijk om projecten te initiëren of zelfstandig dingen te doen. Ze hebben geen vertrouwen in zichzelf en geloven dat ze hulp nodig hebben om taken te starten en uit te voeren.
Ze wachten op andere mensen om dingen te starten omdat ze geloven dat anderen het beter kunnen. Deze mensen zijn ervan overtuigd dat ze niet in staat zijn om onafhankelijk te functioneren.
Ze voelen zich onbeholpen en hebben een constante behoefte aan hulp. Daarnaast hebben ze echter ook de neiging om naar behoren te functioneren als ze er zeker van zijn dat iemand toezicht houdt en alles overziet.
Ze kunnen bang zijn om competent te lijken: ze denken dat het uitstralen van bekwaamheid zal leiden tot verlating. Vaak ontwikkelen ze de vaardigheden om zelfstandig te kunnen leven niet, waardoor afhankelijkheid wordt bestendigd.
Alles doen om verzorgd te worden
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis kunnen tot het uiterste gaan om zorg en steun van anderen te krijgen. Ze kunnen zelfs vrijwillig onaangename taken op zich nemen als dat gedrag ze de zorg geeft die ze nodig hebben.
Ze zijn bereid om zichzelf over te geven aan wat anderen willen, zelfs als de verzoeken niet redelijk zijn. Hun behoefte om de relatie te behouden resulteert in onevenwichtige of vervormde relaties.
In dit opzicht kunnen ze zichzelf op buitengewone manieren opofferen of verbaal, fysiek of seksueel misbruik tolereren. Ze voelen zich ongemakkelijk of hulpeloos als ze alleen zijn.
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis zullen zich vastklampen aan belangrijke mensen, gewoon om te voorkomen dat ze alleen zijn, zelfs als ze dat niet echt willen.
Ketens van relaties
Wanneer een relatie eindigt (de zorggever overlijdt, een scheiding enz.), kunnen ze wanhopig op zoek gaan naar een andere relatie om de zorg en ondersteuning te kunnen krijgen die ze nodig hebben.
Hun overtuiging dat ze niet kunnen functioneren zonder een hechte relatie, motiveert deze mensen om zich snel en zonder onderscheid te binden aan een ander individu.
Bezorgdheid om voor zichzelf te moeten zorgen
Mensen met deze aandoening maken zich zorgen over de mogelijkheid om voor zichzelf te moeten zorgen. Ze zijn zo afhankelijk van het advies en de hulp van anderen dat ze zich zorgen maken over de mogelijkheid dat de andere persoon hen in de steek laat, zelfs als er niets is dat dergelijke angsten rechtvaardigt.
Deze angsten moeten buitensporig en onrealistisch zijn. Een oudere man met kanker bijvoorbeeld, die in het huis van zijn zoon komt wonen om zorg te ontvangen, vertoont afhankelijk gedrag dat passend is gezien de omstandigheden in zijn leven.
Kenmerken die worden geassocieerd met de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
Mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis worden vaak gekenmerkt door pessimisme en twijfel. Ze hebben de neiging hun capaciteiten en middelen af te zwakken en kunnen zichzelf voortdurend als ‘nutteloos’ beschouwen.
Ze vatten kritiek en afkeuring op als bewijs van hun gebrek aan moed en verliezen vervolgens het vertrouwen in zichzelf. Deze mensen zoeken naar overbescherming en overheersing van anderen.
Werkprestaties kunnen worden beïnvloed wanneer initiatief en autonomie vereist zijn. Ze zijn geneigd posities die verantwoordelijkheid omvatten te vermijden en voelen zich angstig wanneer ze worden geconfronteerd met besluitvorming.
Sociale relaties worden meestal beperkt tot de weinige mensen waar ze afhankelijk van zijn. Er is een verhoogd risico op depressieve stoornissen, angststoornissen en aanpassingsstoornissen.
De afhankelijke persoonlijkheidsstoornis ontwikkelt zich vaak samen met andere persoonlijkheidsstoornissen, met name de borderline, vermijdende en theatrale persoonlijkheidsstoornis. Later zullen we de verschillen tussen deze stoornissen zien.
Chronische lichamelijke aandoeningen of separatieangststoornis bij kinderen of adolescenten maken een persoon vatbaar voor deze stoornis.
Welke mensen zijn vatbaar en wat veroorzaakt de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis?
Vrouwen krijgen vaker psychologische hulp voor dit probleem, hoewel sommige onderzoeken aangeven dat het net zo vaak voorkomt bij mannen als bij vrouwen.
Er zijn echter een aantal factoren die kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van deze aandoening:
- Genetische factoren. Als iemand in de familie een soortgelijke stoornis heeft gehad.
- Psychobiologische factoren. Een neurologische onbalans tussen de limbische en reticulaire systemen.
- Psychosociale factoren. Mensen die zorgbehoevend zijn gaan op zoek naar relaties die hen beschermen. Ze hadden autoritaire en overbezorgde ouders.
Hoe kunnen we onderscheid maken tussen de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis en andere persoonlijkheidsstoornissen?
Hoewel veel persoonlijkheidsstoornissen worden gekenmerkt door afhankelijkheid, kan de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis worden onderscheiden door de onderdanige, reactieve en overdreven gehechte manier van doen van de persoon.
Zowel de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis als de borderline persoonlijkheidsstoornis wordt gekenmerkt door een angst voor verlating. Een persoon met een borderline persoonlijkheidsstoornis reageert echter op de verlating (of anticipatie hierop) met gevoelens van emotionele leegheid, woede en eisen.
Een persoon met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis reageert door zijn bevredigende gedrag en onderwerping te vergroten, waarbij hij angstig en dringend op zoek gaat naar een relatie om zorg en ondersteuning te kunnen krijgen.
De borderline persoonlijkheidsstoornis onderscheidt zich door een typisch patroon van onstabiele en intense interpersoonlijke relaties.
Mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis, net zoals mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis, hebben een sterke behoefte aan veiligheid en goedkeuring en kunnen kinderachtig en gehecht lijken.
In tegenstelling tot de afhankelijke persoonlijkheidsstoornis, die wordt gekenmerkt door bescheiden en volgzaam gedrag, vertoont de theatrale persoonlijkheidsstoornis echter een actieve aandachtsbehoefte.
Zowel de afhankelijke als de vermijdende persoonlijkheidsstoornis vertoont gevoelens van onbekwaamheid, overgevoeligheid voor kritiek en de behoefte aan veiligheid.
Personen met een vermijdende persoonlijkheidsstoornis hebben echter een sterke angst voor vernedering en afwijzing. Tot het punt dat ze zichzelf afzonderen totdat ze er zeker van zijn dat ze zullen worden geaccepteerd.
Daarentegen vertonen mensen met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis een patroon van het zoeken naar en onderhouden van relaties met anderen, in plaats van ze te vermijden en op te geven.
Niet alle afhankelijke personen hebben een stoornis
Zoals we aan het begin al zeiden, ken ook jij waarschijnlijk iemand met deze kenmerken, maar wees voorzichtig! Het hoeft namelijk niet te betekenen dat diegene een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis heeft. In feite hebben veel mensen afhankelijke persoonlijkheidskenmerken.
Alleen als deze eigenschappen rigide zijn, persistent zijn, en een significante functionele beperking of subjectief ongemak veroorzaken, vormen ze een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis.
Bibliografie:
Grossman, Seth & Millon, Carrie & Meagher, Sarah & Ramnath, Rowena (2001). Trastornos de la personalidad en la vida moderna. Eerste editie, tweede editie 2006. Barcelona: Ed. Masson & Elsevier.
American Psychiatry Association (2014). Manual diagnóstico y estadístico de los trastornos mentales (DSM-5), 5ª Ed. Madrid: Editorial Médica Panamericana.
