Wat is veilige gehechtheid en hoe ontwikkel je die?

Het tonen van gevoeligheid voor de behoeften van kinderen stimuleert de ontwikkeling van een veilige gehechtheid. Op volwassen leeftijd is het mogelijk om onveilige gehechtheid te overwinnen door middel van zelfkennis.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sharon Laura Capeluto.

Laatste update: 16 maart, 2024

Elke competente psycholoog erkent dat de vorming van gehechtheid in de kindertijd geen kleinigheid is, maar cruciaal en verre van triviaal. Veilige gehechtheid is fundamenteel voor vertrouwen – zowel in anderen als in onszelf. Het biedt de basis voor het opbouwen van gezonde gehechtheid en het ervaren van meer geluk.

Hoewel het de voorkeur verdient om deze gehechtheidsstijl tijdens de kindertijd te ontwikkelen, is het niet onmogelijk om een onveilige gehechtheid om te zetten in een meer adaptieve en minder pijnlijke gehechtheid.

In dit artikel gaan we in detail in op wat dit concept inhoudt, de overwegingen en sleutels om het bij kinderen te bevorderen. Ook gaan we in op hoe we het bij onszelf als volwassenen kunnen cultiveren.

Wat is veilige gehechtheid?

John Bowlby is de Britse psycholoog die een revolutie teweegbracht in ons begrip van gehechtheid.

Samen met Mary Ainsworth, een expert in ontwikkelingspsychologie, formuleerde hij de gehechtheidstheorie (Engelse link). Die onderzoekt hoe vroege gehechtheid de manier beïnvloedt waarop we ons op volwassen leeftijd tot anderen en onszelf verhouden.

De basis van veilige gehechtheid wordt gelegd als verzorgers gevoelig en consequent reageren op de behoeften van kinderen. Als kinderen dit soort zorg ontvangen, voelen ze zich geliefd en veilig.

De resultaten van dit type gehechtheid zijn van onschatbare waarde, want degenen die het hebben ervaren zijn beter toegerust om gezonde en bevredigende relaties aan te gaan. Ze hebben ook de affectieve bronnen om lief te hebben en bemind te worden, maar tegelijkertijd waarderen ze hun emotionele autonomie en respecteren ze de onafhankelijkheid van anderen.

Belangrijkste kenmerken van veilige gehechtheid

Het kenmerkt een aantal essentiële elementen die een gezonde emotionele en psychologische ontwikkeling gedurende het hele leven bevorderen. Hier zijn enkele van de opvallende kenmerken tijdens de kindertijd:

• Vertrouwen en zekerheid. Het kind vertrouwt erop dat zijn verzorgers er voor hem zullen zijn door met genegenheid en verantwoordelijkheid te reageren op zijn fysieke en emotionele behoeften.
• Exploratie en autonomie. Het kind voelt zich op zijn gemak om zijn of haar omgeving te verkennen. De sleutel hier is dat het kind verzekerd is van een veilige haven om naar terug te keren wanneer dat nodig is.
• Veiligheid bij scheiding. Het kind begrijpt dat zijn of haar moeder, vader of verzorger zal terugkeren, zelfs als hij of zij tijdelijk afwezig is.
• Positief zelfbeeld. Het kind ziet zichzelf als waardig en liefde verdienend, waarmee de basis wordt gelegd voor een gevoel van eigenwaarde dat sterk genoeg is om toekomstige uitdagingen in het leven aan te kunnen.

Andere gehechtheidsstijlen

Afhankelijk van hoe verzorgers zich verhouden tot het kind (bewust of onbewust), zal het kind een bepaalde gehechtheidsstijl ontwikkelen. Zoals hierboven vermeld, bouwt een veilige gehechtheid een sterke basis voor gezonde verbindingen.

Omgekeerd leiden tekortkomingen in verzorgende zorg tot onveilige gehechtheden, die negatieve gevolgen hebben voor de manier waarop mensen zich hun leven lang emotioneel hechten. Onzekere gehechtheidsstijlen omvatten de volgende:

• Ambivalente angstige gehechtheid. Verzorgers zijn inconsistent in hun reacties op de behoeften van het kind. Soms zijn ze aanhankelijk en andere keren zijn ze kil of zelfs vijandig. Dit veroorzaakt angst bij het kind en een constante behoefte aan affectieve bevestiging, omdat ze het gevoel hebben dat hun eigenwaarde op het spel staat.
• Vermijdende gehechtheid. Dit ontstaat wanneer ouders afstandelijk zijn of een gebrek aan gevoeligheid of interesse tonen voor het kind. Het kind wantrouwt hen en vermijdt het contact liever, zelfs als dit lijden veroorzaakt. Als gevolg hiervan ontwikkelt het kind overmatige zelfredzaamheid.
• Ongeorganiseerde gehechtheid. Ongeorganiseerde gehechtheid: verzorgers nemen tegenstrijdig en verwarrend gedrag aan. Soms komt deze stijl voort uit ervaringen van geweld, misbruik of verwaarlozing. Het kind vertoont een combinatie van vermijdende en angstige gehechtheidssymptomen, waarbij het zowel afwijzing als verlangen naar ouderlijke nabijheid uitdrukt.

Het is belangrijk om te verduidelijken dat gehechtheidstypen geen starre en deterministische categorieën zijn, maar in de loop van de tijd kunnen veranderen. Zoals opgemerkt in een studie (Engelse link) in Current Opinion in Psychology , zijn gehechtheidstypen niet voorbestemd.

Met welk gehechtheidstype je ook begint, je kunt naar een veilige gehechtheid toegroeien als je opgroeit.

Hoe je veilige gehechtheid bij kinderen bevordert

Het spreekt voor zich dat het opvoeden van een kind een van de meest complexe taken is die iemand op zich kan nemen. Fouten maken hoort bij de reis. Er bestaat niet zoiets als een ideale ouder. Gelukkig is perfectie niet nodig om een veilige gehechtheid in een kind te cultiveren.

Er zijn echter bepaalde maatregelen en zorg die in het dagelijks leven kunnen worden genomen om dit type gehechtheid te bevorderen.

1. Toon gevoeligheid voor hun behoeften

Het is essentieel om op een zorgzame manier te reageren op de behoeften van een kind vanaf het moment dat hij of zij een baby is, door troost en steun te bieden op moeilijke momenten. In die zin is het cruciaal om een middenweg te vinden tussen beschikbaar zijn en autonomie toestaan door de gevaren van overbescherming te vermijden.

Als het kind bijvoorbeeld een kleine val maakt, is het belangrijk om op een proportionele manier te benaderen en steun te bieden, zonder overdreven bezorgd te reageren. Op deze manier laten we niet alleen zien dat we er voor hen zijn, maar leren we hen ook op een evenwichtige manier om te gaan met tegenslagen.

2. Wees consequent en voorspelbaar

Het vaststellen van duidelijke en samenhangende routines is essentieel om het kind dagelijks vertrouwen en stabiliteit te geven. Consistentie in onze dagelijkse handelingen, van maaltijden tot bedtijd, versterkt dat gevoel van veiligheid. Het draagt bij aan de ontwikkeling van een veilige hechting.

3. Zorg dat ze zich geliefd en gewaardeerd

voelen
Dit is ongetwijfeld een van de verantwoordelijkheden die we niet over het hoofd mogen zien. Ons kind liefhebben en waarderen alleen is niet genoeg; het is essentieel om hem of haar dit te laten weten door onze daden:

• Accepteer hem of haar zoals hij of zij is.
• Valideer de emoties van het kind, zonder ze te veroordelen of te minimaliseren.
• Streel ze, geef ze knuffels en vertel ze dat we van ze houden.
• Luister naar het kind en houd rekening met zijn of haar mening.
• Respecteer hun smaak en interesses en erken wat hen uniek maakt.
• Breng quality time door met je kind, of het nu speeltijd, een praatje of een wandeling is.
• Besteed aandacht als hij iets wil laten zien wat hij heeft gedaan of waar hij gepassioneerd over is.
• Reageer op zijn verzoeken om aandacht. Als hij bijvoorbeeld zegt: “Kijk, papa, ik spring in het zwembad!” of “Mama, kijk hoe ik de bal schop!”, dan is het belangrijk om hem te laten weten dat we zijn inspanningen waarderen en blij zijn met zijn prestaties.

Bovendien bevorderen we door deze zorg de gezonde ontwikkeling van hun gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. We moedigen hen aan om de wereld met nieuwsgierigheid en veiligheid te verkennen.

Hoe ontwikkel je van een onzekere gehechtheid op volwassen leeftijd een veilige gehechtheid?

Als je verzorgers er in je kindertijd niet in slaagden om een veilige gehechtheid op te bouwen en je nu, als volwassene, geconfronteerd wordt met de gevolgen van deze onveilige gehechtheid in je relaties, moet je weten dat je deze dynamiek nog steeds kunt transformeren naar een meer adaptieve.

Er is een kans om je gevoel van eigenwaarde te verbeteren, je onafhankelijkheid te vergroten en zelfs een relatie op te bouwen die gebaseerd is op veilige gehechtheid.

We willen je niet voor de gek houden: het proces is niet eenvoudig of lineair. Het is eerder een pad dat moed, geduld en inspanning vraagt. De eerste stap is zelfkennis.

Het is essentieel om te begrijpen hoe je relateert en welke wortels dit beïnvloeden. In deze context is psychotherapie een waardevol hulpmiddel om deze patronen te onderzoeken en aan te pakken. Dat wordt  ook aangegeven in een artikel (Engelse link) dat is gepubliceerd in het Journal of Psychotherapy.

Wees assertief

Als je je eenmaal bewust bent van het type gehechtheid dat je hebt opgebouwd, is het cruciaal om je te richten op de kern van elke gehechtheid. Als je een vermijdende gehechtheid hebt, richt je dan op het leren vertrouwen en het verkrijgen van veiligheid, om diepere verbindingen te creëren.

In dit geval kan het nodig zijn om de angst voor verlating of afwijzing aan te pakken, evenals het overwinnen van de angst om kwetsbaar te zijn.

Aan de andere kant, als je technieken wilt implementeren om angstige gehechtheid te overwinnen, houd dan in gedachten dat je uitdaging ligt in het kwijtraken van emotionele afhankelijkheid. Dit houdt in dat je een grotere autonomie cultiveert en je gevoel van eigenwaarde en eigenliefde versterkt. Dit terwijl je leert om assertief grenzen te stellen.

Tot slot, als je eenmaal duidelijk bent over de oorzaken en gevolgen van een ongeorganiseerde gehechtheid, is het mogelijk om deze om te zetten in een veilige gehechtheid. Het kan echter moeilijker zijn, omdat het kan voortkomen uit traumatische ervaringen en diepe pijn.

In dit scenario is psychotherapeutische ondersteuning essentieel om de wonden uit het verleden te helen en strategieën te leren om met interne gevechten om te gaan.

Een inspanning die de moeite waard is

Of je nu in de rol van ouder zit, of als je je eigen emotionele gehechtheid wilt verbeteren, tijd en moeite investeren in dit proces kan een significant verschil maken voor de kwaliteit van leven voor zowel jou als je kinderen.

Uiteindelijk resulteert het ontwikkelen van een veilige gehechtheid in meer bevredigende gehechtheid en een voller, meer verrijkend leven. Naast het helen van het verleden, verlicht dit werk het heden en legt het een stevige basis voor een emotioneel gezondere toekomst.