Wat is eenzaamheid, waarom komt het voor en hoe kun je het overwinnen?

We hebben allemaal te maken met tijden van eenzaamheid, na een verlies, een grote verandering of wanneer onze relaties niet meer zo bevredigend zijn als vroeger. Socialiseren en zelfzorg zijn manieren om dit te overwinnen. Lees meer.

Eenzaamheid is een gevoel dat vroeg of laat bij iedereen optreedt. Het maakt geen onderscheid tussen leeftijden, tijden of omstandigheden: soms doet het zich voor te midden van stilte. Andere keren echter te midden van gelach en omringd door mensen.

Begrijpen wat de oorzaak is en hoe je het kunt transformeren geeft ons handvatten om met meer sereniteit de toekomst tegemoet te gaan. En het is een feit datje eenzaam voelen verder gaat dan zonder gezelschap zijn. Het is dat gevoel van ontkoppeling dat op het hart drukt.

Het is een emotionele kloof die er vaak toe leidt dat we ons terugtrekken van anderen, terwijl we in werkelijkheid behoefte hebben om ons opnieuw te verbinden, zowel met onszelf als met de mensen om ons heen.

Wat bedoelen we met ons eenzaam voelen?

Door de eeuwen heen hebben filosofen, psychologen en schrijvers gesproken over eenzaamheid als iets dat inherent is aan de menselijke ervaring.

De oorsprong van het woord “eenzaamheid” komt van het Latijnse solitas, wat “de kwaliteit van zonder iemand anders zijn” betekent.

Volgens deskundigen wordt het omschreven als een gevoel van emotionele nood (Engelse link) dat ontstaat wanneer onze sociale relaties ons niet bevredigen of ons niet verbonden laten voelen met anderen.

De Real Academia Española definieert eenzaamheid als het “vrijwillige of onvrijwillige gebrek aan gezelschap”, maar ook als de “spijt en melancholie die gevoeld worden door de afwezigheid, dood of verlies van iemand of iets”.

Deze nuance helpt om te begrijpen hoe het concept zowel een externe toestand als een diep emotionele ervaring omvat. Volgens sommige onderzoeken is eenzaamheid gerelateerd aan toestanden zoals verlatenheid (Spaanse link), verdriet, melancholie, nostalgie en gebrek aan communicatie.

Het wordt niet alleen gezien als een situatie, maar als iets dat de ziel aantast, tot het punt dat het in sommige gevallen wordt beschouwd als een toestand die dicht bij emotioneel lijden staat of zelfs pathologisch is.

Waarom komt het gevoel van eenzaamheid voor?

Uit een onderzoek met gegevens van de gezondheidsenquête in het Baskenland bleek dat het gevoel van ongewenste eenzaamheid 23,3% van de mannen en 29,7% van de vrouwen treft; het komt vaker voor bij ouderen, jongvolwassenen en mensen uit lagere sociale klassen. Hieronder volgen de belangrijkste factoren die tot eenzaamheid leiden.

Persoonlijke aspecten

Eenzaamheid kan te maken hebben met hoe we onszelf zien en de interne obstakels waarmee we te maken hebben. Hogere leeftijd, geslacht, leven met een chronische ziekte of lijden aan psychische stoornissen kunnen ons vermogen om contact te maken met anderen belemmeren.

Dat leidt tot een gevoel van diepe isolatie. Cuidarte Magazine meldt dat emotionele eenzaamheid samenhangt met psychologische factoren, zoals de aanwezigheid van depressieve symptomen, hoge stressniveaus, pessimistische gedachten, angst en een laag gevoel van eigenwaarde.

Constante zelfkritiek en gebrek aan zelfvertrouwen leiden er ook toe dat we geloven dat we geen genegenheid of gezelschap waard zijn. Deze negatieve kijk op onszelf leidt tot het vermijden van sociale interacties uit angst voor afwijzing.

Daardoor komen we uiteindelijk alleen maar meer los  te staan in plaats van beschermd te worden. Het wordt dan nog moeilijker om betekenisvolle relaties aan te gaan.

Eenzaamheid wordt in verband gebracht met een slechtere geestelijke gezondheid, vooral bij ouderen, die er meer last van hebben. Dit laat zien hoe isolement en sociaal isolement problemen als depressie, angst en stress verergeren.

Externe factoren

Grote veranderingen in het leven, zoals verhuizingen, scheidingen of het verlies van dierbaren, veranderen niet alleen onze realiteit, maar verstoren ook diepere emotionele verbindingen, waardoor eenzaamheid wordt versterkt.

Uit onderzoek dat werd gerapporteerd in het tijdschrift Gerokomos bleek dat omstandigheden zoals werkstatus, opleidingsniveau, financiële middelen en woonplaats verband houden met eenzaam voelen.

Het verlies van een partner en een verslechterende gezondheid zijn echter de grootste risicofactoren voor het ervaren van dit gevoel. De afwezigheid van een echt ondersteunend netwerk  of omringd worden door hypocriete of oppervlakkige mensen die geen echte emotionele steun bieden, creëert een leegte die moeilijk op te vullen is.

Dit komt omdat dit relaties zijn die ons niet toestaan om onze kwetsbaarheden te delen of ons authentiek begrepen te voelen. Aan de andere kant versterkt in sommige gevallen overmatig gebruik van sociale media, hoewel het de illusie van nabijheid geeft, vaak de echte ontkoppeling door face-to-face interacties te vervangen en echt emotioneel contact te beperken.

De vicieuze cirkel van eenzaamheid

Wanneer we ons eenzaam voelen, reageren we vaak met meer isolatie, in de overtuiging dat eenzaamheid de enige manier is om de pijn te beheersen. Deze afstandelijkheid heeft echter de neiging om het emotionele leed te vergroten. Daardoor ontstaat een cyclus  die moeilijk te doorbreken is.

Hoe verder we afstand nemen van anderen, hoe moeilijker interactie wordt, omdat de angst voor afwijzing of het ongemak van kwetsbaarheid ons terughoudender maakt om dichtbij te komen. Dit versterkt het idee dat we zonder zijn, wat het verdriet verdiept en ons verder scheidt van mogelijkheden voor verbinding.

Een onderzoek in Frontiers in Psychiatry suggereerde dat eenzaamheid werkt als een soort chronische stress die onze geestelijke en lichamelijke gezondheid beïnvloedt en het functioneren van het lichaam verandert. Dit kan isolatie versterken, waardoor eenzaamheid en gezondheidsproblemen elkaar versterken.

Eenzaamheidsgevoelens overwinnen

Eenzaamheid is allesomvattend, en wat de oorzaak ervan is, is vaak moeilijk te beheersen. Hoewel dit een grote leermeester kan zijn, is het belangrijk om te onthouden dat het niet blijvend hoeft te zijn. Met de juiste aanpak en kleine veranderingen in ons dagelijks leven is het mogelijk om weer contact te maken met anderen. Hier zijn wat praktische tips.

1. Stimuleer sociale interacties

Socialisatie is van vitaal belang voor het menselijk brein. Het onderhouden van constante communicatie met goede vrienden en familie, en het deelnemen aan activiteiten die het ontmoeten van anderen bevorderen (zoals een club, vrijwilligerswerk of lokale evenementen), helpt om nieuwe relaties aan te gaan en bestaande te versterken.

Volgens deskundigen richten interventies om eenzaamheid te verminderen zich op de volgende vier hoofdgebieden (Spaanse link):

• het verbeteren van sociale vaardigheden om communicatie te vergemakkelijken,
• het versterken van sociale steun door middel van ondersteunende relaties,
• het creëren van meer mogelijkheden voor sociale interactie
• het veranderen van negatieve gedachten over binding met anderen.

Door het verbeteren van sociale vaardigheden en het opbouwen van een sterk ondersteunend netwerk worden angst voor afwijzing en kwetsbaarheid geleidelijk weggenomen. Daardoor worden meer positieve interacties mogelijk.

2. Integreer zelfzorg in je routine

Zelfzorg is niet alleen een manier om jezelf te verwennen, maar ook een krachtig middel om eenzaamheid te bestrijden. Activiteiten zoals mindfulness en meditatie helpen om je een pauze te gunnen en weer contact te maken met jezelf. Daardoor wordt je je bewust van je gedachten en emoties en ze effectief kunt beheersen.

In dit verband meldt een onderzoek in Grafías Magazine dat mindfulness de negatieve gedachten die geassocieerd worden met eenzaamheid kan veranderen.

Deze beoefening helpt om de aandacht te richten op het huidige moment, waardoor mensen, vooral oudere volwassenen, hun negatieve gedachten kunnen transformeren en hun emotionele welzijn kunnen verbeteren.

Daarnaast bevordert tijd besteden aan hobby’s of persoonlijke projecten het doel en genereert het een gevoel van voldoening en voldoening, waardoor de emotionele leegte die ontstaat door gevoelens van eenzaamheid wordt opgevuld. Deze momenten van rust verminderen stress en angst en geven je innerlijke rust. 

3. Verander je interne verhaal

Vaak is het gevoel van eenzaamheid gekoppeld aan beperkende overtuigingen over jezelf en anderen. Het veranderen van interne verhalen,, kan de deur openen naar nieuwe sociale mogelijkheden. Bijvoorbeeld “niemand begrijpt me ooit” naar “ik ben bereid om met meer mensen in contact te komen”

Door negatieve gedachten te vervangen, kunnen we genieten van nieuwe ervaringen en relaties. Bovendien versterkt het werken aan eigenwaarde door positieve affirmaties en zelfcompassie ons vermogen om authentiek met elkaar om te gaan.

4. Stel kleine maar haalbare doelen

In plaats van te proberen meteen grote veranderingen door te voeren, kun je beter beginnen met eenvoudige acties waar je plezier aan beleeft, zoals een vriend uitnodigen voor koffie of lid worden van een interessegroep.

Deze kleine prestaties zorgen er niet alleen voor dat je je meer verbonden voelt, maar ze geven je ook een boost in je zelfvertrouwen en laten je zien dat relaties op een natuurlijke manier kunnen groeien. Elke stap, hoe klein ook, brengt je dichter bij een gevoel van erbij horen en persoonlijke voldoening.

5. Zoek professionele ondersteuning

Onderzoek van het Clinical Journal of Family Medicine suggereerde dat eenzaamheid veel negatieve effecten kan hebben op de geestelijke gezondheid. Daaronder zijn depressie, angst, stress, psychose, dementie, slaapstoornissen en zelfmoordgedachten. Dus als dit gevoel overweldigend wordt, is het van vitaal belang om hulp te zoeken bij een psycholoog.

Een psycholoog kan je specifieke hulpmiddelen bieden om je eenzaamheid aan te pakken en aan de onderliggende oorzaken te werken. In dezelfde geest kun je door deel te nemen aan groepstherapie je ervaringen delen met anderen die soortgelijke situaties doormaken. Dit kan een verrijkende ervaring zijn.

Hoewel eenzaamheid vaak wordt gezien als een pijnlijke uitdaging, kan het een unieke kans zijn voor persoonlijke groei

Door het te zien als een ruimte om onze diepste gedachten, emoties en verlangens te onderzoeken , kunnen we aspecten van onszelf blootleggen die anders onopgemerkt zouden blijven.

Onthoud dat eenzaamheid je identiteit niet definieert. Het is slechts een tijdelijke fase die, met tijd en geduld, overwonnen kan worden. Steun zoeken, aan zelfzorg doen en kleine veranderingen aanbrengen zullen je helpen om verder te gaan naar een voller, meer verbonden en authentiek leven.