Wat is de stressreactie eigenlijk precies?
Iedereen heeft weleens stress ervaren. Stress heeft invloed op verschillende aspecten van het dagelijks leven en kan ons zelfs op bepaalde manieren conditioneren. Heb je echter al eens van de stressreactie gehoord?
Stress doet zich voor wanneer verschillende lichaamssystemen vermoeid zijn geraakt doordat we gedurende langere tijd niet goed zijn omgegaan met bepaalde lichamelijke reacties. We hebben het dan over allostatische belasting, de prijs die het lichaam betaalt wanneer het zich moet aanpassen aan ongunstige omstandigheden.
Om dit te voorkomen, beschikt het lichaam over een aantal aanpassingsprocessen die in stressvolle situaties in werking worden gezet. Deze processen trachten evenwicht of homeostase te bereiken.
Nadat het heeft geleden onder homeostatische onevenwichtigheden, probeert het lichaam altijd terug te keren naar een stabiele toestand. Hoe doet het lichaam dit echter? Ontdek het hieronder!
De stressreactie
Wanneer het lichaam stress detecteert, stelt het een reeks fysiologische en metabole reacties in werking om zich aan te passen. Deze reacties doen zich bijvoorbeeld voor wanneer je aan lichaamsbeweging doet.
Ze maken het ook makkelijker voor je om elke situatie te evalueren. In stressvolle situaties helpen ze je om alerter en waakzamer te worden, waardoor je sneller beslissingen kunt nemen.
Het eerste systeem dat stress activeert, is het autonome zenuwstelsel. Daarna neemt de hypothalamus het over om sensorische en emotionele informatie te integreren.
De hypothalamus activeert ook de paraventriculaire kern, die op zijn beurt de preganglionische neuronen van het ruggenmerg activeert. Deze neuronen activeren de sympathische ketting van ganglia, wat het gehalte noradrenaline in bepaalde organen verhoogt.
Gevolgen die een verhoging in het noradrenalinegehalte tijdens de stressreactie kan hebben
- Verhoogde hartslag.
- Verwijden van de kransslagaders.
- Ontspanning van het bronchiale spierstelsel.
- Snellere ademhaling.
- Perifere vasoconstrictie.
- Leverglycogenolyse.
- Hyperglykemie.
Wanneer de sympatische ketting van ganglia wordt geactiveerd, doen de bijnieren hetzelfde. Hierdoor gaat het lichaam, naast noradrenaline, ook meer adrenaline aanmaken.
Adrenaline en noradrenaline activeren direct niet-geïnnerveerde structuren via het sympathische zenuwstelsel. Ze versterken ook de eerdere effecten van noradrenaline.
Gevolgen van een verhoging in het adrenalinegehalte
- Verhoogde hartslag.
- Spier- en cardiale vasodilatatie.
- Uitzetting van het ademhalingssysteem (wat de luchtcirculatie in de longen vergemakkelijkt).
- Meer zweten (om overtollige warmte kwijt te raken).
- Een afname van niet-vitale fysiologische processen (ontsteking, spijsvertering, voortplanting en groei).
- Het stimuleert de glycogenolyse in de lever (glucoseproductie).
- Remt de insulineafgifte en stimuleert glucagon in de alvleesklier (hoge glucosespiegels).
Als reactie op de noradrenaline maken de speekselklieren ook een oraal enzym aan, dit enzym wordt ook wel alfa-amylase genoemd. Dit enzym helpt bij het verteren van koolhydraten en elimineert bacteriën in de mond.
De hypothalamus-hypofyse-bijnier-as
Wanneer de hypothalamus de paraventriculaire kern activeert, maken bepaalde neuronen in deze kern het neurohormoon-CRF aan voor het systeem dat de hypothalamus verbindt met de voorkwab van de hypofyse. Op zijn beurt stimuleert dit de afgifte van het corticotrofine hormoon in de bloedbaan.
ACTH activeert de vorming van glucocorticoïden zoals cortisol. Dit is een steroïdhormoon dat ingrijpt tijdens de verwerking van koolhydraten, eiwitten en vetten. Het stimuleert de glucose-synthese en zorgt ervoor dat cellen hun glucoseverbruik matig verlagen, waardoor de glykemie stijgt.
Glucocorticoïden zoals cortisol geven negatieve feedback aan de hypothalamus en de hypofyse. Zodoende reguleren ze respectievelijk de concentratie van ACTH en CRF. Deze hormonen hebben ook invloed op het immuunsysteem en de hippocampus.
Deze as geeft normaal hormonen af in overeenstemming met circadiane ritmen die verband houden met slaap-waakperiodes. Bijgevolg is de cortisolconcentratie ‘s ochtend hoger dan ‘s avonds.
Dus, wanneer je lichaam reageert op stress, projecteert de hypothalamus dit op het sympathische zenuwstelsel. Dat levert bepaalde effecten op:
Gevolgen van de activering van het sympathisch zenuwstelsel
- Leverglycogenolyse.
- Hyperglykemie.
- Snellere ademhaling.
- Snelle hartslag en verhoogde bloeddruk.
- Perifere vasoconstrictie en musculaire vasodilatatie.
- Verhoogde alertheid en reactietijd.
- Verhoogde spiersamentrekking.
- Verwijde pupillen.
Neurale controle van de stressreactie
Je kunt de stressreactie via twee paden waarnemen, volgens de stimulus die ze ontvangen: systemisch en psychogeen.
Systemisch
- Allereerst vereisen de stimuli geen bewuste verwerking.
- Dit zijn meestal fysiologische bedreigingen (zoals bloedingen).
- Directe activering van de paraventriculaire kern van de hypothalamus.
Psychogeen
- De stimuli vereisen een bewuste verwerking.
- Ze betekenen geen direct gevaar.
- Indirecte activering van de paraventriculaire kern van de hypothalamus.
Dus, de stressreactie is wanneer het lichaam een reeks processen in gang zet om de balans te bewaren en de ongewenste effecten van stress tegen te gaan. Dit is nog maar één voorbeeld van de ongelooflijke wijsheid van de natuur. It might interest you...
