Waarom zijn er mensen die we wantrouwen zonder ze te kennen?
Soms gebeurt het dat we een persoon wantrouwen zonder hem of haar diepgaand te kennen. Het is als een innerlijke stem die ons toefluistert ‘ga weg’, als een koude wind die ons ertoe aanzet de tegenovergestelde richting op te gaan, geleid door dat instinct dat ons, net als een biologische bron, alert maakt.
Dit soort sensaties die het oppervlak van de geest strelen, bijna als een ijskoude vinger die over onze rug krabt, hebben weinig bovennatuurlijks. Ze zijn ook geen daad van voorkennis, noch een ‘radar’ van wijsheid die genetisch door onze voorouders is verworven. In werkelijkheid zijn ze een eenvoudig overlevingsmechanisme.
Alles en iedereen wantrouwen uit angst om opnieuw fouten te maken, verhindert ons om ten volle te leven.
Het is echter duidelijk dat deze innerlijke stem soms faalt, dat de eerste indrukken niet altijd juist zijn en dat er mensen zijn die te veel zondigen door te vertrouwen op hun ‘vermeende’ instinct.
Als er iets is waar onze hersenen op voorbereid zijn, dan is het anticiperen op risico’s. Om fysieke of psychologische schade te voorkomen, roept het deze subtiele echo op die geworteld is in ons onderbewustzijn. Een fluistering die ons zoiets eenvoudigs vertelt als: ‘ga weg’.
Je doet me denken aan iemand die me pijn heeft gedaan
Elena is 32 jaar oud en gaat met haar zoon en haar partner naar een kindercardioloog. Het kind is 5 jaar oud en heeft een hartaandoening waarvoor elk kwartaal medisch toezicht vereist is. Bij binnenkomst in het kantoor schudt een nieuwe arts hen de hand en begint het kind al snel te herkennen.
Elena voelt al snel een vreemd gevoel terwijl ze de dokter aandachtig observeert. Er is iets aan hem dat zij niet leuk vindt. Zijn manier van glimlachen stoort haar, als een grimas van sibillijnse onwaarheid.
Zij houdt ook niet van de manier waarop hij grapjes maakt met zijn zoon, van hoe hij beweegt, hoe hij ademt, en nog minder van de manier waarop hij zijn haar draagt : achterovergekamd en achterovergekamd.
Tijdens de twintig minuten dat het bezoek duurt, heeft deze moeder nauwelijks geluisterd naar wat de professional hen heeft uitgelegd: ze heeft het niet nodig.
Zozeer zelfs dat wanneer ze afscheid neemt en het kantoor verlaat, ze haar partner vertelt dat jullie onmiddellijk van arts gaan wisselen. Dat bezoek wordt herhaald, maar dan met een andere persoon, met een andere cardioloog.
Geen vertrouwen
Als haar partner haar vraagt waarom, antwoordt ze simpelweg dat ‘het geen vertrouwen wekt’. Verder zegt hij niets, hij vindt het goed om een andere mening te hebben en stemt ermee in om op zoek te gaan naar een andere professional.
Elena houdt de echte reden voor dit wantrouwen echter voor zichzelf. Deze vrouw verbergt een klein stukje van haar leven dat ze nog niet aan hem heeft durven onthullen…
Toen ze 9 jaar oud was, gingen Elena’s ouders uit elkaar en bleef ze bij haar moeder en haar partner wonen. Twee maanden nadat ze begonnen samen te leven, begon die man met de wasachtige glimlach en het achterovergekamde haar hen slecht te behandelen.
Na een jaar verliet haar moeder het huis niet meer, een donkere nachtmerrie vol tranen die ze zich niet wil herinneren, en die eindigde toen ze zelf haar leraren alles vertelde wat ze doormaakte.
We wantrouwen omdat de amygdala ons gedrag blijft reguleren
Hoogstwaarschijnlijk was de kindercardioloog die Elena behandelde een onberispelijke professional en een uitzonderlijk persoon. Het brein van deze vrouw heeft het echter op een vijandige manier geïdentificeerd vanwege een eerdere traumatische ervaring. Wat we afwijzen, alles wat we vermijden of wat ons een ongemakkelijk gevoel geeft, zegt veel over onszelf. Het definieert ons.
Onze levensreis wordt meedogenloos geïntegreerd in het onbewuste en in de hersenstructuren die verband houden met emotioneel geheugen, zoals de hippocampus. De mens heeft echter een hersengebied dat al onze snelle oordelen reguleert: de amygdala.
Al die ‘ingewanden’-reacties die we in ons leven ervaren en die ons ertoe aanzetten vlucht- of vermijdingsgedrag uit te voeren, worden gereguleerd door deze klier die zich in de diepten van onze slaapkwabben bevindt. De acties die we op basis daarvan uitvoeren zijn niet rationeel. We reageren alleen op een onverbiddelijke en automatische drijvende kracht: het overlevingsinstinct.
Moeten we luisteren naar die innerlijke stem die ons zegt ‘weg te rennen’ of te ‘wantrouwen’?
Iets wat psychotherapeuten goed weten, is dat de persoon die zich niet laat ‘ontvoeren’ door de kracht van de amygdala, iemand is die voldoende zelfbeheersing heeft ontwikkeld om te stoppen met leven in angst. Betekent dit nu dat we niet moeten luisteren naar die innerlijke stem die ons van tijd tot tijd aanbeveelt iets of iemand te wantrouwen?
“Het enige echte waardevolle ding is intuïtie”
Denk erover na
Hieronder geven we je wat informatie om over na te denken:
- Daniel Goleman legt ons in “The Brain and Emotional Intelligence” uit dat elke natuurlijke reactie waarin we angst of bezorgdheid ervaren, gereguleerd zal worden door de amygdala. Het negeren van die emotie of het tot zwijgen brengen ervan wordt niet aanbevolen, en het is ook niet aan te raden om onszelf diepgeworteld te laten gaan.
- Het juiste is om aandachtig naar die stem te luisteren. Alle onderzoeken met betrekking tot het zesde zintuig vertellen ons dat mensen die luisteren naar ingevingen of sensaties die rechtstreeks uit het onbewuste komen of uit structuren die zo primitief zijn als de amygdala, doorgaans effectievere reacties geven.
- Dit is om een heel specifieke reden zo: omdat ‘luisteren’ niet ‘gehoorzamen’ impliceert, maar eerder het initiëren van een adequaat proces van analyse en reflectie.
Als we iemand niet leuk vinden, is dat te wijten aan een reeks specifieke redenen. Die redenen houden verband met onszelf. Misschien omdat ze ons doen denken aan iemand die we in het verleden kenden en wiens gedragspatroon zich herhaalt, misschien omdat we voelen dat hun waarden komen niet overeen met die van ons, of misschien omdat onze ervaring ons in staat heeft gesteld te weten wie betrouwbaar is en wie niet…
Hoe het ook zij, het enige wat we moeten doen is onszelf niet laten overweldigen door angst en aanhoudend wantrouwen. Elke intelligente reactie heeft intuïtie en reflectie als prachtige componenten. Brengen we ze in de praktijk?
Afbeeldingen met dank aan Forsa Ken (Chaperon Rouge)