Van voor de geboorte tot vier jaar: een beslissende fase voor de hersenen

De kindertijd is een beslissende fase voor de hersenen, omdat dit orgaan zich in deze fase vormt en ontwikkelt. In feite kunnen ongunstige omstandigheden op dit moment zich uiten in bepaalde problemen op de lange termijn.

Wetenschappers beweren dat de meest beslissende fase voor de hersenen samenvalt met het begin van het leven. Het is in deze fase waarin de ontwikkeling sneller en zichtbaarder verloopt dan op enig ander moment in het leven. Het is ook in deze periode dat een groot deel van de hersenen en de geestelijke gezondheid van het individu wordt bepaald.

Sigmund Freud beschouwde de kindertijd als een bepalend stadium van de mens. De psychoanalyse hecht inderdaad veel belang aan alle gebeurtenissen die in deze tijd van het leven plaatsvinden.

In feite zoekt het naar sleutels in de kinderjaren van volwassenen voor hun diepste problemen. Tegenwoordig heeft de neurowetenschappen ook bevestigd dat de meest beslissende fase voor de hersenen zich in de kindertijd bevindt.

De kindertijd is een beslissende fase voor de hersenen omdat het precies op dit moment is dat het orgaan wordt gevormd en ontwikkeld. Bovendien heeft de wetenschap nu bewezen dat moeilijke ervaringen, zowel in het foetale leven als in de vroege jaren, langdurige gevolgen kunnen hebben voor het kind.

Foetale ontwikkeling: een beslissende fase voor de hersenen

De ontwikkeling van de foetus is een beslissende fase voor de hersenen. Tegenwoordig weet de wetenschap inderdaad dat de ontwikkeling van dit orgaan kunnen veranderen door de levensomstandigheden van de moeder.

Als de moeder min of meer continu last heeft van intense stress, heeft dit invloed op de zich ontwikkelende foetus.

Stress zorgt ervoor dat het cortisolniveau stijgt. Deze stof staat eigenlijk bekend als het stresshormoon. Als er vaak hoge niveaus van cortisol aanwezig zijn, passeert het de placenta en veroorzaakt het epigenetische veranderingen in het lichaam van de foetus.

Dergelijke veranderingen hebben te maken met modificaties in het DNA. Het directe effect is dat de cortisolspiegel ook bij de foetus begint te stijgen. Studies (Engelse link) hebben aangetoond dat het kind in dergelijke gevallen wordt geboren met een abnormale reactie op stress.

Langdurige stressproblemen

De afwijking in de reactie op stress manifesteert zich al vroeg in het gedrag van het kind. Over het algemeen vinden ze het moeilijk om elke stressvolle situatie te tolereren, zoals een tijdelijke scheiding van de moeder of een medisch onderzoek.

Relevant hiervoor is het feit dat epigenetische veranderingen zijn gevonden in het navelstrengbloed van pasgeborenen. Gevoelens van stress bij de moeder veroorzaken dat.

Alsof dit nog niet genoeg was, bleek ook dat hoge niveaus van stress bij de moeder veranderingen in de hersenen van het kind veroorzaken. In veel gevallen verhoogt het het volume van de amygdala. Dit is het gebied dat verantwoordelijk is voor het verwerken van emotionele herinneringen, met name emoties zoals woede of angst.

In deze gevallen lijkt er ook een reductie van de hippocampus te zijn. Dit is het gebied dat verband houdt met het leren van affectieve gebeurtenissen en geheugen. Verder is een afname van de grijze massa waargenomen die betrekking heeft op de regulering van gedrag en besluitvorming. De witte stof ondergaat ook bepaalde wijzigingen.

Het effect van al deze veranderingen is over het algemeen een intensere reactie op stressvolle situaties. Men denkt dat dit het kind vatbaar maakt voor psychische problemen. Daarnaast kunnen er emotionele of gedragsproblemen zijn. In feite kan het kind een lager IQ hebben en een hoger risico op het ontwikkelen van autisme en schizofrenie.

Een functioneel nadeel

Als het kind na de geboorte blijft blootgesteld aan moeilijke, frustrerende of schokkende situaties, kan dat voor een zeer gecompliceerde situatie zorgen.

Factoren zoals misbruik, verwaarlozing, verlating, geweld in het gezin, gebruik van psychoactieve drugs of armoede kunnen dit effect versterken. Sterker nog, als het kind een speciale gevoeligheid voor stress heeft en het vaak ervaart, is de schade voor hen groter.

Wetenschappers hebben ontdekt dat kinderen die aan deze factoren worden blootgesteld tijdens de eerste levensjaren ook veranderingen in de hersenen ervaren.

De amygdala kan bijvoorbeeld hypertrofisch worden; een feit dat zich manifesteert als angst. Ook kan er sprake zijn van verslechtering van het geheugen, zelfbeheersing en leerproblemen als gevolg van de verkleining van de hippocampus.

Daarnaast kunnen taal- en redeneerproblemen ontstaan. Dit komt omdat de mediale prefrontale cortex ook wordt aangetast. Deze feiten wijzen er allemaal op dat we meer aandacht moeten besteden aan de zorg voor aanstaande moeders en hun baby’s.

Bovendien is het goede nieuws dat als ongunstige omstandigheden veranderen, deze abnormale veranderingen ongedaan kunnen worden gemaakt.