Valse herinneringen-dwangstoornis

Ben je ooit geobsedeerd geweest door een herinnering aan iets waarvan je niet zeker weet of het echt is gebeurd? In dit artikel gaan we een stoornis onderzoeken die wordt veroorzaakt door valse herinneringen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 23 juli, 2023

Mensen met valse herinneringen-dwangstoornis of ervaren een groot ongemak omdat ze niet weten of de verontrustende beelden in hun hoofd echt zijn.

Plotseling komt de herinnering aan een gepleegde actie of een geleden gebeurtenis bij hen op en ze weten niet of het echt of fantasie is. Bovendien zorgt het idee dat deze gebeurtenissen echt zouden kunnen zijn ervoor dat ze zich nog angstiger voelen.

Deze aandoening is een subtype van de obsessieve compulsieve stoornis (OCS). Het kan aanzienlijke psychosociale beperkingen veroorzaken. Hoewel iedereen wel eens met deze ervaringen geconfronteerd kan worden, komen ze vaker voor bij mensen die lijden aan psychische stoornissen.

Valse herinneringen-dwangstoornis

Een voorbeeld van valse herinneringen-dwangstoornis zou zijn dat iemand zich plots herinnert dat iemand hem jaren geleden op een feestje geslagen heeft, maar niet weet of het waar was of niet.

Of ze denken dat ze iets van hun beste vriend hebben gestolen, maar weten het niet zeker. Ze kunnen zelfs een beeld hebben van zichzelf terwijl ze hun partner bedriegen, maar niet weten of het echt gebeurd is.

Deze aandoening gaat gepaard met opdringerige gedachten gebaseerd op twijfels die aan de lijder vreten. Ze zijn geobsedeerd en keren terug naar de verontrustende gebeurtenis, die misschien niet eens waar is. Ze voelen zich rusteloos en maken zich moreel zorgen dat ze iets onethisch of onwaardig hebben gedaan.

Onderzoek (Engelse link) uitgevoerd door de Universiteit van Georgia (VS) stelt dat dit gebrek aan vertrouwen in het geheugen ook leidt tot dwangmatig gedrag. Dit bestaat uit herhaalde fysieke of mentale gedragingen die helpen om de angst van de patiënt te verlichten.

Hoe uit het zich?

Leven met een valse herinneringen-dwangstoornis kan het leven van de patiënt volledig beheersen. Als ze bijvoorbeeld naar hun werk gaan en hun baas zien, kan dat ertoe leiden dat ze zich herinneren dat ze hen een paar dagen eerder hebben uitgelachen. Maar niet weten of dit echt waar is, maakt hen angstig en onderwerpt hen aan onaangepast gedrag.

De volgende kenmerken manifesteren zich bij dit subtype van obsessieve-compulsieve stoornis.

• Uitputting.
• Suïcidale gedachten.
• Constante angst.
• Vermijdend gedrag.
• Gevoelens van eenzaamheid.
• Verslechtering van sociale relaties.
• Het ontstaan van rituelen (compulsies).
• Slaap- en eetstoornissen.
• Constante en opdringerige schuldgevoelens in cognitieve processen.
• Onvermogen om de aandacht te richten, problemen op te lossen en productief te zijn.
• Gedachten worden obsessief. Bijvoorbeeld: “Heb ik iemand aanreden en ben ik dat vergeten?”
• Lijders besteden veel tijd en energie aan het opnieuw bekijken van bepaalde herinneringen, om te proberen te ontdekken of ze waar zijn of niet.
• Als dit in de loop van de tijd zo blijft, kan het ertoe leiden dat de lijder andere stoornissen ontwikkelt, zoals depressie.

Een veelvoorkomende ervaring bij OCS-patiënten is twijfel. In feite twijfelen ze aan zichzelf, hun waarde en hun vaardigheden. Bovendien voelen ze zich onzeker, wat kan leiden tot de ontwikkeling van valse herinneringen.

De oorzaken van valse herinneringen-dwangstoornis

Een OCS-patiënt zal zijn herinneringen vaak vervormen door ze door een dwangmatig en verontrustend mentaal filter te halen. Daardoor kunnen ze van een gewone herinnering een traumatische herinnering maken en niet in staat zijn om onderscheid te maken tussen wat echt is en wat ze verzonnen hebben.

Soms doen ze dat door bepaalde situaties obsessief mentaal te herbekijken en zich af te vragen wat er gebeurd zou zijn als ze iets anders hadden gedaan.

Uiteindelijk is de energie die ze erin steken zo hoog dat hun geest versplintert en hun geheugen volledig veranderd en wazig wordt. Valse herinneringen-dwangstoornis komt echter niet bij alle patiënten in het obsessief-compulsieve spectrum voor. Maar degenen die het wel hebben, vertonen extreem invaliderende ziektebeelden.

1. Genetische oorsprong

Een onderzoek (Engelse link) uitgevoerd door verschillende universiteiten in 2019 beweert dat obsessieve-compulsieve stoornis een genetische oorsprong zou kunnen hebben. Ze stellen dat de sleutel ligt in de serotonerge, catecholaminerge en glutamaterge genen. Ze verhogen de kwetsbaarheid van het individu om te lijden aan valse herinneringen.

2. Trauma

Een traumatische gebeurtenis is een van de meestvoorkomende triggers voor OCS. Maar valse herinneringen kunnen al dan niet verband houden met een trauma. In de regel ontwikkelen valse herinneringen zich bij de meest uiteenlopende gebeurtenissen en niet alleen vanwege één pijnlijk moment van gisteren.

Een traumatisch verleden maakt iemand kwetsbaarder voor valse herinneringen. Ze kunnen veranderingen in hun geheugen ontwikkelen en het gaan wantrouwen. Dit veroorzaakt grote angst.

In het licht van het bovenstaande kunnen we bevestigen dat valse herinneringen kunnen ontstaan over elke gebeurtenis, ze hoeven niet gerelateerd te zijn aan een traumatisch verleden.

Sterker nog, valse herinneringen en moeite om onderscheid te maken tussen werkelijkheid en fantasie kunnen in allerlei omstandigheden voorkomen, ook bij mensen zonder een voorgeschiedenis van significant trauma. Daarom is trauma een potentiële trigger maar geen determinant.

3. Omgevingsfactoren

De kans op het ontwikkelen van een valse herinneringen-dwangstoornis neemt toe wanneer de genetische aandoening wordt gecombineerd met stressvolle omgevingsfactoren. Opgroeien in een disfunctioneel of gewelddadig gezin verhoogt bijvoorbeeld het risico om aan dit soort mentale stoornis te lijden.

Behandeling van valse herinneringen-dwangstoornis

Valse herinneringen-dwangstoornis is een ernstige psychische aandoening die kan leiden tot zelfmoordgedachten. Het gevoel iets verkeerd te hebben gedaan en het je niet te herinneren schetst een mentaal scenario dat beladen is met verwoestende en voortdurende schuldgevoelens.

Daarom moet de patiënt altijd om gespecialiseerde hulp vragen en zich niet laten meeslepen in isolatie of onaangename mentale lussen. De behandeling voor deze stoornis is als volgt:

• Farmacologische therapie. Medische professionals kunnen antidepressiva voorschrijven in combinatie met psychologische behandeling.
• Exposure en responsepreventie (ERP). Deze therapie, die deel uitmaakt van de cognitieve gedragsbenadering, is zeer effectief bij de behandeling van OCS. Het bestaat uit het confronteren van de gedachten, herinneringen en beelden die angst veroorzaken. In plaats van deze ideeën te onderdrukken, moeten ze ermee in contact komen om niet te vervallen in een dwangmatige reactie/gedrag (gewenning).

Geleidelijk aan wordt de lijder begeleid om het feit te accepteren dat er soms bepaalde ideeën en herinneringen in zijn geest verschijnen die niet waar zijn. Ze leren dat niet alles wat hun geest produceert noodzakelijkerwijs waar is, en dat het ook geen oncontroleerbare angstreactie moet uitlokken. Dat is de sleutel.

Gelukkig hebben de therapieën om deze aandoening te behandelen goede succespercentages en kunnen ze de patiënt meestal de kwaliteit van leven geven die hij verdient.