Theatrale persoonlijkheidsstoornis: ken je iemand die erg verleidelijk en invloedrijk is?

Iemand die lijdt aan theatrale persoonlijkheidsstoornis wordt gekarakteriseerd door een patroon van cognitieve en emotionele neigingen en gedragingen die een verleidelijk en dramatisch karakter hebben en emotionele instabiliteit.

Daarnaast hebben mensen met een theatrale persoonlijkheidsstoornis een magnetisme dat andere mensen aantrekt, op de korte termijn althans. Tegelijkertijd zijn ze zelf ook makkelijk te beïnvloeden.

Een theatrale persoonlijkheidsstoornis kan gezien worden bij individuen die verleidelijk zijn, mensen die altijd de aandacht van anderen zoeken en die zeer invloedrijk zijn. Ze laten ook intense gevoelens zien, overdrijven het belang van dingen en zijn behoorlijk dramatisch.

Theatrale persoonlijkheidsstoornis in film: ‘Breakfast at Tiffany’s’

Als je je de film ‘Breakfast at Tiffany’s’ herinnert uit het jaar 1961 met het personage Holly Golightly (gespeeld door Audrey Hepburn) dan heb je zeker een theatrale persoonlijkheidsstoornis gezien.

Het verhaal gaat als volgt: Holly wil actrice worden. Ze leidt een gek, extravagant leven en wordt tevens makkelijk beïnvloed. Ze laat zichzelf verliefd en verleid worden op en door de mannen die ze gaandeweg tegenkomt. Zo verandert ze haar leven in een toneelstuk.

Nu zullen we proberen uit te leggen hoe een theatrale persoonlijkheidsstoornis geïdentificeerd kan worden, wat de oorzaken zijn en wat de meest succesvolle behandelingen zijn.

Wat is het verschil tussen een persoonlijkheidsstoornis en gewoon een persoonlijkheid?

Je kunt zeggen dat we het over een psychische stoornis hebben en niet over gewoon een persoonlijkheid als het een persoonlijkheidsstijl betreft die de persoon en zijn omgeving serieus beïnvloedt.

Mensen die het dichtst bij diegene met een persoonlijkheidsstoornis staan lijden omdat het een psychopathologische aandoening is genaamd egodystonie. Daardoor denken mensen die het hebben dat het ‘normaal’ is.

Dit betekent dat de stoornis geïntegreerd is in de psychologische structuur van de persoon en dat het een onderdeel van hun zelf vormt.

Angststoornissen of obsessieve-compulsieve stoornissen voelen alsof er iets bij de persoon binnendringt en deze stoornissen hebben een duidelijk beginpunt (egodystonische stoornissen). Maar persoonlijkheidsstoornissen beginnen zich beetje bij beetje te ontwikkelen voor de adolescentie. De persoon ziet de stoornis daarom als onderdeel van zichzelf.

Persoonlijkheidsstoornissen worden ook gekarakteriseerd door het veroorzaken van een hoop verwoesting en conflict in de directe sociale omgeving van de mensen die er last van hebben.

In tegenstelling tot een ‘manier van zijn’, hetgeen relatief snel onder controle te krijgen is door middel van therapeutische, psychologische sessies, zijn persoonlijkheidsstoornissen bij uitstek moeilijk te behandelen.

Daarnaast vermijden mensen met een persoonlijkheidsstoornis het om naar een psycholoog te gaan. De reden hiervoor is dat ze voelen dat ze ‘altijd al zo zijn geweest’ en dat ‘hun problemen de schuld van iemand anders zijn’.

Hoe wordt een theatrale persoonlijkheidsstoornis gediagnosticeerd?

Om een mentale stoornis te diagnosticeren worden het vaakst gebruik gemaakt van de criteria van de American Psychological Association (APA), zowel in de psychiatrie als in de psychologie. De term, voorgesteld door de APA, op dit moment in de DSM-5 is ‘Theatrale Persoonlijkheidsstoornis’.

Volgens de APA behoort een theatrale persoonlijkheidsstoornis tot de Groep B-persoonlijkheidsstoornissen. Dit soort stoornissen worden gekarakteriseerd door stemmingswisselingen, drama en uitbundigheid.

Diagnostische criteria: leer hoe je een theatrale persoonlijkheidsstoornis kunt identificeren

Je kent wellicht meerdere mensen die aansluiten op beschrijvingen als dramatisch, verleidelijk en invloedrijk. Maar dit betekent natuurlijk niet gelijk dat ze allemaal een theatrale persoonlijkheidsstoornis hebben.

Om te kunnen zeggen dat iemand deze stoornis heeft, moeten diegene voldoen aan vijf of meer van de volgende criteria:

• De persoon voelt zich ongemakkelijk in situaties waarin hij niet in het middelpunt van de belangstelling staat
• Interactie met anderen wordt vaak gekarakteriseerd door seksueel verleidelijke of provocatieve, ongepaste gedragingen
• Snelle veranderingen van emotie en vlakke uiting van deze emoties
• De persoon maakt constant gebruik van zijn fysieke verschijning om aandacht te krijgen
• Hij heeft een spreekstijl die gebaseerd is op uitbundige impressies en een gebrek aan details
• Zelfdramatisatie, theatrale en overdreven uiting van emotie
• Deze persoon is makkelijk te overtuigen (dat wil zeggen: makkelijk te beïnvloeden door anderen of door omstandigheden)
• Hij denkt dat zijn relaties hechter zijn dan ze in werkelijkheid zijn

Om de diagnose theatrale persoonlijkheidsstoornis te kunnen stellen is het daarnaast noodzakelijk dat de criteria zich uiten voor het einde van de adolescentie.

Wanneer een persoon niet aan de diagnostische criteria voldoet, kan hij of zij een patroon, profiel of persoonlijkheidsstijl hebben die theatraal is.

Hoe ontwikkelt een theatrale persoonlijkheidsstoornis zich?

Zoals de meeste psychopathologische stoornissen kent ook de theatrale persoonlijkheidsstoornis vele oorzaken. Er zijn verschillende causale factoren en bij de meeste individuen is er een vatbaarheid (biologisch, psychologisch, sociaal) die samen met hun omgeving (opvoeding, onderwijs, drugsgebruik, relaties) de stoornis kan aanwakkeren.

Andere psychologische stoornissen hebben een zeer uitgesproken en identificeerbare triggerende factor, zoals een periode van aanhoudende rusteloosheid die resulteert in een paniekaanval of het verlies van een baan wat leidt tot een depressie. Maar bij persoonlijkheidsstoornissen is er geen precipiterende factor of psychopathologie.

Behandeling van theatrale persoonlijkheidsstoornis

Behandeling met cognitieve gedragstherapie

Technieken zoals impulsmanagement, emotionele intelligentie, verbetering van het denkpatroon en werken aan cognitieve vervormingen. De voornaamste objectieven van de behandeling zijn om:

• De stijl van globaal en diffuus denken tegen te gaan
• Fantasieën van realiteit te onderscheiden
• Meer realistisch te zijn wat betreft oorzaak-gevolg
• Meer controle te hebben over impulsief gedrag
• Het concept dat iemand van zichzelf heeft te verbeteren
• Hun inter- en intrapersoonlijke psychologische vaardigheden te vergroten

Een training in sociale vaardigheden en assertiviteit is de basis voor verbetering van deze stoornis. Dit komt doordat deze mensen gewend zijn geraakt aan het manipuleren van hun interpersoonlijke relaties. Ze doen het met emotionele crisissen, klachten en andere non-assertieve houdingen (doorgaans agressief).

Een belangrijk deel van psychotherapie wordt gewijd aan het helpen van de patiënt bij het identificeren van wat hij wil, wat hij voelt en wat hem dwarszit en hoe hij dit op een gepaste wijze kan uiten.

Als onderdeel van deze training in assertiviteit leert de patiënt ook om zijn overtuiging dat het verlies van een relatie desastreus zou zijn in twijfel te trekken. Daarnaast leert hij om het idee van afwijzing minder beangstigend te vinden.

Ook al is het een stoornis die een ingewikkelde klinische procedure heeft, is verbetering niet onmogelijk.

Therapie is van fundamenteel belang, omdat het mensen met deze stoornis bevrijdt van het grote lijden dat door hun psychopathologie wordt veroorzaakt.

Het helpt hen ook om het lijden, dat hun stoornis om hen heen veroorzaakt, te herkennen en om er verantwoordelijkheid voor te nemen. Dit helpt hen om de schade te helpen repareren en om een beter leven te leiden.