The Reader: trauma's, geheimen en passie
The Reader is een film uit 2008, geregisseerd door Stephen Daldry, met Kate Winslet, Ralph Fiennes en David Kross in de hoofdrollen. Deze film is een bewerking van Bernhard Schlinks gelijknamige werk. The Reader helpt ons na te denken over veel dingen.
We weten allemaal dat de Holocaust talloze films en romans heeft geïnspireerd. The Reader neemt ons echter niet mee naar de Holocaust zelf, maar naar vele jaren later, toen een aantal van de hoofdpersonen geconfronteerd werd met een oordeel en veroordeling.
Bovendien gaat het verhaal dat de film laat zien veel verder dan het drama van de Tweede Wereldoorlog. Hij richt zich specifiek op twee personages.
De film toont een herinnering die de hoofdpersoon, Michael Berg, herleeft. In zijn jeugd ontmoette hij Hanna, een vreemde vrouw met wie hij een unieke sentimentele relatie ontwikkelde.
The Reader begint met een volwassen Michael die zich deze vrouw en hun ontmoetingen tijdens zijn jeugd herinnert. Mysterieus genoeg kende hij haar naam niet eens aan het begin van hun relatie. De film is donker, langzaam en mysterieus, net als Hanna zelf.
Het heeft een opmerkelijke plotwending die tot een heel ander verhaal leidt. Door deze plotwending ben ik genoodzaakt om een aantal spoilers te delen in het artikel. Ik raad je dus aan om niet verder te lezen als je de film nog niet hebt gezien.
The Reader heeft geen lineair plot. In plaats daarvan wisselt de film tussen flashbacks en recente gebeurtenissen. Michael kan zijn verleden niet accepteren, maar kan zich er tegelijkertijd ook niet van losmaken.
Op die manier inspireert deze film tot reflectie. We hebben allemaal een verleden en verhalen die niet veel mensen kennen. Ons leven is een oceaan vol geheimen, ervaringen, sensaties en mensen die ons hebben gekenmerkt.
Hoezeer we ook proberen te vergeten en ons ervan los te maken, ons verleden maakt deel uit van wie we vandaag de dag zijn. The Reader deelt Michael en Hanna’s verhaal en moedigt de kijker aan om hun geheimen te ontdekken.
De relatie tussen Michael en Hanna
Hanna en Michael ontmoetten elkaar plotseling in de jaren ’50, toen hij een tiener was. Op dat moment was Hanna twee keer zo oud als hij. Zonder zelfs maar elkaars naam te kennen, beginnen ze een vreemde relatie, gebaseerd op seksuele ontmoetingen en zwakke gesprekken.
Michael, als de echte tiener die hij was, was op een zelfontdekkingstocht en was nog nooit met een vrouw geweest. De ervaren Hanna, aan de andere kant, was altijd de leider tijdens hun seksuele ontmoetingen.
Enige tijd later vertelt Hanna Michael dat hij haar voor moet lezen. Literatuur interesseert hem zeer, dus begon hij boeken mee te nemen naar hun ontmoetingen. Hanna luisterde aandachtig naar de verhalen die Michael las, maar ze pakte zelf nooit een boek.
Zodra ze elkaar leerden kennen, spraken ze nooit over hun verleden en ook niet over hun heden. Hun relatie was volledig in het geheim. Ze deelden alleen maar boeken en het bed.
Hanna lijkt gereserveerd, maar vastberaden. Tot dit punt in de film begrijpen de kijkers Michael, maar niet Hanna. Het enige wat ze tot nu toe over haar geleerd hebben is namelijk haar naam.
Het begint met het seksuele ontwaken van een tiener. De film brengt dat eerste jeugdige seksuele verlangen over, de wil om het eigen lichaam te ontdekken en de eerste verliefdheid. Uiteindelijk ontmaskert de film de twee hoofdpersonen en trekt hij bepaalde aspecten van hun verleden in twijfel.
The Reader en schaamte
De wegen van Michael en Hanna kruisen elkaar vele jaren later weer. Tegen die tijd is Michael niet langer die naïeve tiener die te verlegen was om vragen te stellen. Integendeel, hij is een zelfverzekerde rechtenstudent.
Vanaf dit moment neemt de film een meer serieuze wending, omdat de waarheid aan het licht komt. Het toont een rechtszaak waarbij een aantal van de vrouwen die tijdens de Holocaust als “bewakers” in de concentratiekampen werkten terecht staan.
Michael assisteert dit proces met zijn collega’s en professoren van de universiteit en ziet dat Hanna een van de verdachten is. In tegenstelling tot de andere verdachten probeert Hanna zich niet te verdedigen.
Het lijkt erop dat ze de ernst van de situatie niet inziet. Veel vragen gaan door Michael’s hoofd. Hij vraagt zich af of hij de vrouw die voor hem zit echt kent en waarom ze geen wroeging voelt.
Dan beseft hij eindelijk het grote geheim van Hanna: ze is analfabeet. Daarvoor schaamde ze zich zo ontzettend dat ze liever loog en de gevangenis inging. Hanna bouwde een vals beeld van zichzelf op, een masker waaronder ze haar geheim verborgen hield.
De overige verdachten zijn bereid alles in het werk te stellen om niet naar de gevangenis te gaan. Daarom betrekken ze Hanna bij een manuscript dat ze zou hebben geschreven om haar schuldig en verantwoordelijk te laten lijken. Niemand wist dat ze het niet kon schrijven. Ze besluit echter te bekennen, om zo te voorkomen dat ze een handschriftanalyse moet ondergaan.
Eigenlijk schaamde Hanna zich voor haar analfabetisme, maar niet voor het feit dat ze tijdens de Holocaust als bewaker in een concentratiekamp van de nazi’s werkzaam was. Michael kon dit niet begrijpen. Hanna ontkent haar betrokkenheid bij het nazisme en haar analfabetisme niet, ook niet toen ze uit de gevangenis werd vrijgelaten.
Michael doet dan ook zijn best om Hanna te begrijpen en te ontdekken wie ze werkelijk is. Op dat moment kunnen we ons allemaal identificeren met Hanna’s gevoelens als ze haar grootste angst onder ogen moet zien en Michael’s teleurstelling als hij ontdekt dat ze jonge joden voor haar liet voorlezen, net zoals hij dat destijds voor haar deed.
Op dat moment in de film aarzelen de kijkers zeker niet om iedereen die aan dergelijke misdaden deelneemt te veroordelen. Toch lijken we te vergeten dat er aan alles een andere kant is.
Analfabeet Hannah leefde alleen en wist zeker dat ze bepaalde banen nooit zou kunnen krijgen. Het nazisme stond voor welvaart en werk, en voor Hanna stond het kunnen werken als bewaker voor status.
Niet alleen analfabeten werden verleid door het nazisme, maar ook denkers als Heidegger (die zich later terugtrok) of dichters als Ezra Pound, wiens diepe bewondering voor Mussolini hem ertoe bracht mee te werken aan propaganda en naar Italië te verhuizen.
The Reader doet me denken aan de filosoof Hannah Arendt die zei dat veel nazi’s normale mensen waren, die ook het slachtoffer van de omstandigheden waren.
In de film verklaart Hanna dat ze een baan en dus een verplichting had. Ze bevestigt dat ze zich beperkte tot het opvolgen van orders en het vervullen van haar plicht, zonder rekening te houden met de gevolgen van haar acties.
The Reader legt een complexe en moeilijk aan te pakken kwestie bloot. Het stelt ons ook in staat om na te denken over het verleden van deze twee personages, hoe het hen beïnvloedt in het heden, en over de aard van een van de meest verachtelijke misdaden van de mensheid.