Socrates: 5 belangrijke levenslessen

Velen beschouwen Socrates als de vader van de filosofie. Ontdek enkele van zijn ideëen in dit artikel. 

Veel mensen zien Socrates als de grondlegger van de filosofie. Hij werd geboren in 469 v.Chr. Zijn vader, Sophroniscus, was een metselaar. Phaenarete, zijn moeder was was een vroedvrouw. Ondanks zijn nederige afkomst, was het leven van Socrates vol met lessen die vandaag de dag nog steeds waardevol zijn.

Eigenlijk leefde deze grote filosoof net zoals vele andere Atheners. Hij volgde een tijdje in zijn vaders voetsporen en diende als soldaat in het Griekse leger. De meeste mensen kenden hem als een harde werker een hele geduldige man.

Toen hij beroemd werd als een denker en natuurliefhebber, kreeg hij echter ook een aantal tegenstanders. Dit komt omdat hij een aantal strenge regels aanprees.

Binnen dit ethische model was geen plek voor oneerlijkheid, oneerbaarheid, of meten met twee maten. Hij werd vervolgd en voor gek verklaard met zijn ideeën. Uiteindelijk werd hij veroordeeld tot het plegen van zelfmoord. Zijn laatste levensfase bleek uiteindelijk een fantastische levensles te worden.

1. Bescheidenheid: één van de belangrijkste levenslessen van Socrates

Socrates was geen mooie man. Hij was erg klein en had een flinke buik. Bovendien had hij nogal ruwe gelaatstrekken waarbij vooral zijn grote, uitpuilende ogen en zijn lelijke neus opvielen. De andere filosofen staken de draak met hem vanwege zijn uiterlijke verschijning.

Toch trok de “vader van de filosofie” zich hier niet al te veel van aan. Integendeel zelfs; hij besteedde weinig tot geen aandacht aan deze kritieken. Sterker nog, hij droeg altijd dezelfde jas en leed een zeer bescheiden leven. Hij at en dronk nauwelijks.

Eén filosoof zei zelfs dat geen slaaf zo behandeld zou willen worden, als Socrates zichzelf behandelde. Plato, aan de andere kant, zou zijn voeten wassen en zijn schoenen aantrekken.

2. Respect voor de individualiteit van anderen

Eén van de meest interessante aspecten aan het leven van deze filosoof is dat hij nooit iets aan papier toevertrouwde. Ondanks dat iedereen vond dat hij fantastische ideeën had, gaf hij altijd mondeling les.

Hij geloofde dat iedereen zijn eigen ideëen zou moeten ontwikkelen. Als hij zijn ideeën zou opschrijven, dan zou dat de intellectuele vorming van andere mensen beïnvloeden. 

Socrates hanteerde een originelere lesmethode. Hij praatte urenlang met mensen, waarbij hij zijn gevoel voor ironie blootlegde en ook zijn bijzondere gave om onderwerpen vanuit een ander perspectief te bekijken.

3. Luisteren

Socrates lardeerde zijn lessen met subtiliteit en intelligentie. Sommige mensen gebruiken zijn lesmethode nog steeds, maar helaas niet zo vaak als we wel zouden willen. De Socrates-methode heeft enkele van de grote pedagogen uit de geschiedenis geïnspireerd, zoals Jean Piaget.

De filosoof zou een gesprek beginnen door zijn gesprekspartner te ondervragen. Hij stelde hen vragen die naar de conclusie leidden dat hun betoog niet erg consistent was, of weinig onderbouwd. Zo zou iedereen zelf de waarheid ontdekken. Socrates luisterde slechts, en stelde alleen maar vragen.

4. Volledige blootlegging van de werkelijkheid

Socrates zei: “Ik weet dat ik niets weet.” Dit was geen uitspraak waarmee hij slechts aandacht op zichzelf wilde vestigen. Deze filosoof was volledig open minded op een unieke manier.

Hij erkende simpelweg dat hij de waarheid niet in pacht had. Hij stelde vragen boven het zoeken van antwoorden. Ook verwijdde hij het perspectief op bepaalde onderwerpen voordat hij begon met ze af te ronden.

Socrates zei ook, “Ken uzelf.” Oftewel, hij probeerde niet om mensen in woorden te vatten. In plaats daarvan moedigde hij ons aan om onszelf te ontdekken – één van de meest fascinerende dingen die een mens kan doen.

5. Gevoel voor humor

Socrates had ook een geweldig gevoel voor humor. Dit kwam tot uiting in anekdotes over zijn vrouw, Xantippe. Zij was 30 jaar jonger dan hij en beroemd vanwege haar complexe persoonlijkheid.

Iemand vroeg Socrates ooit waarom hij met haar getrouwd was en hij antwoordde, “Ik vind met fantastisch dat ik kan leren van iemand met zo’n slecht humeur. Er is geen betere leerschool om te leren omgaan met andere mensen, dan dat.”

Socrates en Xantippe

Toen hij ter dood was veroordeeld, bracht zijn vrouw hem een bezoek en barstte in tranen uit. Socrates vertelde haar toen, “Huil maar niet – we zijn allemaal al van nature ter dood veroordeeld.”

Zijn vrouw antwoordde, “Maar jij bent onterecht veroordeeld.” Socrates weerlegde dit met “Zou je denken dat de situatie minder erg zou zijn als ze me terecht ter dood hadden veroordeeld?“