Soapseries kunnen je hersenen beschadigen, beweert onderzoek

Volgens neuroloog, Erwin Höllinger, kan wat er in onze hersenen gebeurt als we naar soapseries kijken echt gevaarlijk zijn. In dit artikel vertellen we je waarom.

Het zal je misschien verbazen dat iets schijnbaar onschuldigs als soapseries de mogelijkheid hebben om een zo complex orgaan als de hersenen te beschadigen. Het lijkt er echter op dat het waar zou kunnen zijn. Deze bewering komt van Erwin Höllinger, professor en neuroloog aan de Universiteit van Salzburg (Oostenrijk).

Soapseries zijn series van het melodramatische genre. Ze worden in grote hoeveelheden geproduceerd en hebben de neiging een enorm publiek te trekken. In feite vormen ze een miljoenenindustrie. Bovendien gebruikt men soapseries als vehikel voor culturele penetratie.

Kenmerkend voor deze programma’s is de overdrijving van emoties en de dramatisering van situaties. Ze hebben de neiging zich te bewegen tussen het romantische, het oubollige, en het gevaarlijke. Meestal introduceren ze bepaalde situaties in de plot om spanning te injecteren zodat de kijker verslaafd blijft. Maar waarom beschadigen ze de hersenen?

Soapseries en wetenschap

Erwin Höllinger beweert dat soapseries even schadelijk kunnen zijn als drugsverslaving. Hij suggereert dat ze “gegeneraliseerde apathie, prikkelbaarheid, persoonlijkheidsstoornissen en zelfs dementie” kunnen veroorzaken. Waarom ziet hij ze dan als zo’n bedreiging?

Melodramatische soaps hebben plots die het fictieve leven van een groep mensen weergeven. Hun doel is niet om het publiek sociaal te bekritiseren of te informeren. In feite willen ze alleen maar vermaken. Dit soort motivatie betekent dat ze in veel gevallen diepzinnige kwesties op een uiterst oppervlakkige of vereenvoudigde manier behandelen.

Ze hebben bijvoorbeeld niet de neiging om personages met enige diepte uit te beelden, maar kiezen in plaats daarvan stereotypen. Het publiek vereenzelvigt zich uiteindelijk gemakkelijk met deze figuren. Spiegelneuronen zijn verantwoordelijk voor dit feit. Ze wekken een bias op waardoor de hersenen gaan denken dat in fictie dezelfde regels en mechanismen werken als in de werkelijkheid.

Af en toe kunnen we zo’n sterke band met een van de personages ontwikkelen, dat we het gevoel krijgen dat wat hen overkomt ook ons of een van onze dierbaren overkomt. Als gevolg daarvan eindigen we met de ‘slechterik’ te ‘haten’, mee te lijden met de ‘goedzak’, en respectievelijk straf en beloning voor hen te willen. Zozeer zelfs dat we uiteindelijk over deze personages kunnen praten alsof ze familie zijn.

Soapseries en de hersenen

Dit effect van identificatie met de personages van soapseries wordt bemiddeld door spiegelneuronen (Spaanse link). Dit kan een vervreemdend effect opwekken en onze waarneming van de werkelijkheid tot op zekere hoogte vervormen. Tegelijkertijd worden onze emoties en waarden in een opeenvolging van extreme situaties uitgebroed en opnieuw bevestigd.

Identificatie leidt ertoe dat we woede ervaren over het verraad dat de personages ondergaan. Het nodigt ons uit om mee te gaan in hun verlangen naar wraak, samen met hun zorgen, depressie, angst, enz. Geconfronteerd met deze soapseries produceren onze hersenen cortisol of adrenaline. Het is het soort amusement dat, doordat het met onze emoties speelt, ons uit evenwicht brengt.

Hersenvoer

Onze hersenen voeden zich met wat hen bereikt. Dat kan stimulatie zijn door de zintuigen of glucose door voedselopname. Als de voedingsstof dus soapseries zijn, is het resultaat hetzelfde als dat wat geproduceerd wordt in een lichaam dat gevoed wordt door een onevenwichtig dieet.

Uit een test van het Nationaal Centrum voor de Evaluatie van het Hoger Onderwijs (Ceneval) in Spanje bleek dat jongeren die naar melodramatische soapseries kijken gemiddeld 12 punten minder behaalden bij toelatingsexamens, vergeleken met degenen die naar andere soorten programma’s keken.

Vaak laten soapseries, in hun streven naar amusement, een vertekende versie van het leven zien. Men ziet ze als een vorm van een modern verhaal voor volwassenen. Het verhaal van goeden en slechten waarbij de goeden meestal winnen of, althans, de slechten niet. De plots gebruiken universele thema’s, zoals liefde, angst, eer, gerechtigheid, of wraak.

Terwijl het verhaal zich ontvouwt, hebben we de tijd om emoties te ervaren die met de personages overeenstemmen. Sommigen van ons zijn zelfs echt van streek als een soap eindigt. We hebben de neiging de hoofdpersonen te missen en kunnen zelfs het gevoel hebben dat ons leven zonder hen een zekere betekenis verloren heeft.