Seksuele victimisatie in de kindertijd

4 minuten

Seksueel misbruik van kinderen kan op verschillende leeftijden voorkomen. We gaan bespreken wanneer het gebeurt tussen drie en zes jaar. Zijn er effectieve interventies?

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 12 mei, 2023

Seksueel misbruik is een probleem dat ons allen aangaat. We gaan ons concentreren op dit probleem bij kinderen tussen drie en zes jaar. Dit komt omdat, ondanks het feit dat seksueel slachtofferschap bij kinderen op elke leeftijd kan voorkomen, weinig studies zich specifiek richten op deze leeftijdsgroep.

Er zijn enkele geldige, effectieve en veilige behandelingen om seksueel misbruik bij kinderen aan te pakken. Bijvoorbeeld traumagerichte cognitieve gedragstherapie. Deze methode stelt het kind in staat zijn ervaring met misbruik te verwerken, waardoor zijn gevoelens van ongemak en lijden verminderen.

“Seksueel kindermisbruik is een probleem dat ons allen aangaat, en dat we moeten aanpakken en voorkomen.”
–Daniel Goleman–

Seksuele victimisatie bij kinderen

De vroege kindertijd heeft betrekking op de periode van geboorte tot zes jaar (Woodhead, 2009). Helaas is er weinig onderzoek beschikbaar over seksueel misbruik in deze periode. Bepaalde professionals hebben echter geleerd hoe ze het probleem kunnen opsporen, diagnosticeren en aanpakken.

Een overzicht (Spaanse link) gepubliceerd in het tijdschrift, Psychologist Papers (Pereda, 2023) beweert dat de gezinsomgeving een cruciale bemiddelende rol speelt als het gaat om seksueel misbruik. Anderzijds mogen we niet uit het oog verliezen dat in wel 70 procent van de gevallen van geweld de daders uit de naaste omgeving van het kind komen (Finkelhor et al., 2000).

Bang en verdrietig kind — Degenen met de verantwoordelijkheid om voor het kind te zorgen en het te beschermen, kunnen hun autoriteit gebruiken om het kind kwaad te doen.

Symptomen die kunnen wijzen op seksuele victimisatie bij kinderen

Het geweld van een trauma in deze levensperiode kan vaak onherstelbare gevolgen genereren. De symptomen van seksuele victimisatie bij kleuters worden gegroepeerd in de volgende categorieën (Pereda, 2023):

Lichamelijk. Vaginale afscheidingen, blauwe plekken, seksuele aandoeningen en daarnaast pijn in de buik.
Psychisch. Nachtmerries, gedragsstoornissen, buitensporige afhankelijkheid, verdriet en ook veelvuldige uitingen van terreur.
Gedragingen die neigen naar seks. Seksuele spelletjes met voorwerpen, dingen inbrengen in de genitaliën, of bijvoorbeeld leeftijdsongeschikte kennis over de seksuele sfeer.

Volgens het bovenstaande overzicht vertoont 30 procent van de aan seksueel misbruik onderworpen minderjarigen lichamelijke symptomen, terwijl 24 procent psychische stoornissen vertoont. Bovendien moet er rekening mee worden gehouden dat de perversie van deze handelingen de psychologische ontwikkeling van het kind kan beïnvloeden (Pereda, 2023).

Men heeft ontdekt dat dissociatie een factor is die de psychologische ontwikkeling van een kind kan belemmeren. In feite beschermt het hen tegen de onbeschrijfelijke verschrikking die ze hebben meegemaakt.

Daardoor kunnen ze doorgaan met hun dagelijks leven alsof het misbruik nooit heeft plaatsgevonden. Het zorgt er echter ook voor dat de symptomen van onbehagen blijven sluimeren en onopgemerkt blijven (Pareda, 2023).

“Seksueel misbruik bij kleuters gaat volgens de ouders van de slachtoffers gepaard met zowel internaliserende als externaliserende symptomen van onbehagen.”
-Noemí Pereda-

Het belang van vroegtijdig ingrijpen

Er is één factor die levensreddend kan werken voor kinderen die het slachtoffer zijn geworden van seksueel misbruik. Het is de manier waarop de mensen om hen heen reageren. Als ze echte bronnen van steun zijn, bevorderen ze de veerkracht van het kind. Als gevolg daarvan zijn ze in staat om het trauma het hoofd te bieden (Pereda, 2023).

Een analyse (Engelse link) uitgevoerd door het International Journal of Child and Adolescent Resilience beweert dat in deze behulpzame omstandigheden 41,9 procent van de seksueel geslachte minderjarigen het potentieel had om hoge niveaus van gedragszelfbeheersing te ontwikkelen.

Evenzo vertoonden minderjarigen in deze omstandigheden volgens Hébert et al. (2014) een grotere proactiviteit in hun gedrag en waren ze onafhankelijker. Verder meldde de studie een toename in het vermogen van slachtoffers om met ongemak om te gaan.

“Seksueel kindermisbruik kan bijzonder schadelijk zijn voor de hersenontwikkeling en de geestelijke gezondheid van kinderen.”
-Bruce Perry-

Traumagerichte cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie is een behandeling die meestal in groepsverband wordt uitgevoerd. Het doel ervan is in te grijpen in het trauma dat seksueel kindermisbruik kinderen tussen de drie en zes jaar inprent. Tot de voordelen ervan voor de patiënten behoren bijvoorbeeld de onderstaande (Pereda, 2023):

Minder angst en nachtmerries.
Vermindering van geseksualiseerd gedrag.
Afname van posttraumatische symptomen.
Verbetering van internaliserende en ook externaliserende symptomen.

In de regel voert de therapeut deze therapie uit op een niet-directieve manier. Ondanks dat de therapie in sessies wordt gestructureerd, dragen de minderjarigen zelf de te bespreken onderwerpen aan de orde. De therapeut respecteert de tijd die ze nodig hebben en ook de manier waarop ze zich willen uiten.

Kind op een schommel — De omgeving van het kind is essentieel bij het verwerken van het trauma van het slachtofferschap.

Het belang van het zoeken van professionele hulp

Seksuele victimisatie van kinderen kan vreselijke gevolgen hebben. Nachtmerries en gedragsproblemen zijn twee van zulke voorbeelden.

Aan de positieve kant zijn er effectieve interventies ontwikkeld om dit probleem aan te pakken en om minderjarigen ook in staat te stellen hun toekomst weer op te bouwen. Daarnaast speelt de steun van ouders een fundamentele rol.

Ten slotte zal het zoeken van professionele hulp altijd gunstig zijn voor zowel het kind als zijn familie.