Sami Blood: je gestigmatiseerd voelen door je afkomst
Sami Blood is een charmante film, het soort dat moeilijk te vinden is. Hij is afgemeten in zijn enscenering en toch schokkend in zijn argumentatie. In feite is het een film die de xenofobie van de samenleving tegenover een minderheid aan de kaak stelt, terwijl hij ook de eigen rol van het slachtoffer in dit soort situaties erkent.
Sami Blood neemt ons mee naar een onbekende geschiedenis van het supremacistische Zweden met een verhaal over de Sami’s. Zij waren een inheems volk dat leefde in streken in Zweden, Noorwegen, Finland en Rusland. Het is een verhaal over identiteit en persoonlijke strijd.
Het zijn de jaren dertig van de vorige eeuw. Elle Marja, 14 jaar, is een jonge Lapse vrouw die op haar school wordt blootgesteld aan segregatie. Ze droomt van een ander leven. Maar daarvoor moet ze een ander persoon worden en zich afscheiden van haar familie en haar cultuur.
Als afstammeling van de Sami-gemeenschap aan haar vaders kant, vertelt de Zweedse regisseur Amanda Kernell het verhaal van het Zweedse racisme tegenover Lapland en de Sami-gemeenschap. Dit is een gegeven waarover weinig bekend is. Men geeft het zelden weer op film, behalve in zeldzame films als The Cuckoo (2002) van regisseur Rus Alexander Rogozhkin.
Sami Blood: het verhaal van een meisje dat Zweeds wilde zijn
Elle Marja is een oudere vrouw die met haar zoon en kleindochter op weg is naar de begrafenis van haar zus Njenna. Daar aangekomen weigert de vrouw in de Sami-taal te spreken en enig contact te hebben met de andere gasten.
Maar geconfronteerd met één bepaalde herinnering wordt het hele verborgen verhaal van haar verleden in haar geest geactiveerd. Behorend tot een dorp met een sterke identiteit, verliet Elle Marja op 14-jarige leeftijd samen met haar zus haar nomadenfamilie om naar een kostschool voor jonge Sami-kinderen te gaan.
Ze deed er alles aan om een echt Zweeds meisje te worden. Ze begreep echter al snel dat haar Sami-afkomst haar aspiraties ondermijnde. Hun onderwijs was beperkt, en men geloofde in Zweden dat personen uit deze streken niet klaar waren voor het hoger onderwijs en het stadsleven.
Zweeds institutioneel racisme
De dochter van rendierherders in het verre noorden van Zweden, was de hoofdpersoon. Zij zat samen met de andere kinderen op een school waar ze het slachtoffer waren van etnische discriminatie. Dit was een populair proces in de jaren dertig.
Twee echte zussen, Lene Cecilia en Mia Erika Sparrok, spelen de rollen van Elle Marja en Njenna. Ze worden vanuit hun dorp naar het overheidsinternaat gestuurd. Daar dwingt men heb om alleen Zweeds te spreken. Bovendien worden hun lichamen onderworpen aan vernederende tests om hun ras te certificeren.
Samen met de vernederende behandeling op het internaat krijgt de groep kinderen voortdurend beledigingen van de buren, die hen zien als “circusdieren” of “onderontwikkelde wezens.” Elle Marja is echter niet langer van plan een circusdier te zijn en wil verder studeren, ongeacht de bevooroordeelde ideeën dat de Sami niet dezelfde intellectuele capaciteiten hebben als ‘normale kinderen’.
Nadat ze haar traditionele jurk heeft afgeworpen, ontsnapt het meisje naar Upsala, waar ze een jongen die ze net op een feestje bij de school heeft ontmoet smeekt haar in huis te nemen. Tegen die tijd is ze vastbesloten zich in te schrijven op een officiële Zweedse school.
Sami Blood: alles moeten opgeven om jezelf te zijn
Het Sami meisje wordt gespeeld door Lene Cecilia Sparrok. Ze straalt op het scherm een expressiviteit uit die alle instincten weerspiegelt van het Sami-volk dat in de wildernis is opgegroeid.
Tegelijkertijd lokt het ook de nieuwsgierigheid van het meisje uit. Het sterkt haar vastberadenheid om haar eigen verhaal te schrijven. Om te ontsnappen aan het script dat voor haar geschreven was. We zien haar onontkoombare dilemma weerspiegeld in de kille blik van de oude vrouw aan het begin van de film. Het is een blik die vol is van schuld, berusting en pijn.
Sommige mensen kunnen niet kiezen, ze kunnen alleen maar opgeven. De jonge Elle Marja kan alleen grenzen stellen aan haar nieuwe leven, geen bruggen bouwen.
Soms is het een echte afgrond waar een individu in moet springen om op het gewenste punt te komen. Ze moeten alles wat ze hebben achterlaten, zelfs hun identiteit. In het geval van Elle Marja zou de Sami-cultuur al een pad voor haar gereserveerd hebben, maar een waarvan ze zich te ver verwijderd voelde.
Daarom wordt de film een reis op zoek naar haar identiteit. Daarbij wordt de afwijzing van haar eigen geboorteplaats gecombineerd met het verlangen naar een nieuw leven.
Sami Blood: de ontkenning van de groepsidentiteit om een persoonlijke identiteit te bereiken
Deze film wil ons laten nadenken over de psychologische effecten van de afwijzing van de herkomst van mensen. Nadenken over de gedwongen uitroeiing van een sociale en culturele context zonder duidelijke reden.
In het uiterlijk van de oude Elle Marja komen de emotionele leegte en het verscheurende schuldgevoel tot uiting. In feite breekt ze als ze geconfronteerd wordt met de dierbare herinneringen aan haar zus.
Een zus die ze nooit vergat, voor wie haar liefde de landschappen van Noord-Zweden met weemoed kleurt. Nu, aan het eind van haar leven, komen de meest intense, hartverscheurende herinneringen terug. De lach van haar zus, het joiklied gezongen op een meer.
Haar besluit aan het eind van haar leven lijkt haaks te staan op zowel gevoel als verstand. Haar identiteit is in bloed geschreven, maar het vervulde leven dat ze heeft geleid komt daar niet mee overeen.
Empathie
Er is een soort empathie voor de hoofdpersoon. Zij vertegenwoordigt alle mensen die hebben moeten emigreren of een deel van hun familie en vitale geschiedenis hebben moeten opgeven als prijs voor het vervullen van hun dromen. Zoals in het geval van Elle Marja kiezen veel mensen niet uit vrije wil.
Ze beginnen geen nieuw leven en nemen daarbij mee wat voor hen het belangrijkste is. Ze verhuizen niet vanwege een impuls of inspiratie, maar vanwege verdrietige herinneringen die hun geest drukken. In het geval van de hoofdpersoon had ze ook geen andere keuze dan te doen wat ze deed om niet op de slechtst mogelijke manier te eindigen. We voelen haar pijn.
De regisseur laat zien hoe een klein meisje dat als slachtoffer van gewoon racisme haar eigen raciale vooroordelen die ze noodgedwongen heeft moeten ervaren, komt te internaliseren. Ze wil namelijk koste wat het kost integreren.
Dat dwingt haar om haar afkomst achter zich te laten. Zonder twijfel is de film een schrijnend verhaal. Het laat op een nogal intieme manier zien hoe pijnlijk dit proces vanuit psychologisch oogpunt kan zijn.