De rationeel-emotieve therapie (RET) van Albert Ellis

RET staat voor rationeel-emotieve therapie. Albert Ellis heeft deze therapie ontwikkeld door de principes van de cognitieve psychologie te volgen. De gedragstherapie (gebaseerd op stimulus-respons) bleek niet doeltreffend om bepaalde psychologische stoornissen te behandelen.

Onderzoekers begonnen RET te gebruiken en de resultaten verbeterden. RET is dus een voorbeeld van pionierstechnieken die bij stoornissen als angstgevoelens en depressie belovende effecten hadden.

Deze therapie is gebaseerd op het ABC-model van de cognitieve psychologie. Albert Ellis heeft dit model oorspronkelijk bedacht. Het ABC-model stelt dat de uitlokkende gebeurtenissen (A) op zich geen emotionele, cognitieve of gedragsmatige gevolgen (C) veroorzaken.

Deze gevolgen zullen afhangen van hoe de gebeurtenis waargenomen of geïnterpreteerd (B) wordt. Kort samengevat betekent dit dat A (gebeurtenissen) B (interpretaties) uitlokken en die lokken dan C (gevolgen/gedragingen) uit.

De psychologische peilers van de rationeel-emotieve therapie

Het einddoel van RET is (C) verwijderen of veranderen. Op het eerste zicht zou je (C) kunnen veranderen door zowel de gebeurtenissen (A) als de interpretaties te wijzigen (B). Uiteraard kunnen de gebeurtenissen echter vaak niet veranderd worden.

Bij deze vorm van therapie richt de psycholoog zich dus op de interpretaties. Hij probeert de interpretaties die de patiënt maakt, te veranderen. Op hun beurt zullen deze gewijzigde interpretaties de patiënt tot andere gedragingen leiden. Dat was immers de doelstelling.

De oorsprong van stoornissen

Na heel wat onderzoek stelde Albert Ellis vast dat iedereen (of tenminste de meesten onder ons) irrationele gedachten ontwikkelt. Ze zorgen ervoor dat de werkelijkheid uitermate negatief lijkt. Hij ontdekte meer dan 200 gedachten of overtuigingen die deze negatieve kijk op de wereld bevorderen. Ze leiden tot angststoornissen of depressie. Momenteel verdelen we deze irrationele overtuigingen in 4 types:

• Veeleisend zijn: “Als mijn vriend van me houdt, dan zou hij mij een cadeau geven.”
• Alles verschrikkelijk voorstellen: “Als ik morgen een slecht interview heb, dan zal mijn beroepscarrière ten einde zijn. Ik zal gewoon sterven.”
• Lage frustratietolerantie: “Ik ben bang om naar het feestje te gaan want iedereen zal mij zeker afwijzen. Het is te moeilijk en ik kan het niet aan.”
• Waardevermindering: “Ik heb mijn lunch aan laten branden. Ik ben nutteloos. Ik maak van alles een zootje.”

We beschouwen dit soort overtuigingen als irrationeel. Ze zijn namelijk onjuist, onlogisch, extreem of te veeleisend. Ellis bevestigt dat ze uit absolute manieren van denken ontstaan die gebaseerd zijn op ‘zou moeten’ of ‘zou’. Die termen komen in onze innerlijke dialogen overvloedig voor.

De handhaving van stoornissen

De vermelde denkpatronen lokken negatieve emotionele of gedragsmatige gevolgen uit. Wat zorgt ervoor dat die denkpatronen blijven bestaan? Volgens RET zijn er drie soorten inzichten of ideeën die stoornissen na verloop van tijd helpen bestendigen:

• Inzicht 1: De stoornis is bepaald door irrationele interpretaties die afkomstig zijn van negatieve gebeurtenissen. Als het individu echter gelooft dat de emotionele stoornis een gevolg is van de gebeurtenis in plaats van de interpretatie, dan zullen ze zonder succes proberen de situatie te veranderen. Het echte probleem zijn immers hun irrationele overtuigingen.
• Inzicht 2: Als mensen hun strakke en extreme overtuigingen steeds opnieuw bekrachtigen, dan zullen deze gedachten weerstand bieden tegen verandering. De stoornis zal dus blijven bestaan.
• Inzicht 3: Een gedachte die op het verleden gericht is, zal een stilstand veroorzaken in de gebeurtenissen en in de irrationele overtuigingen van het individu. Je zal er alleen in slagen je overtuigingen te veranderen door te werken aan het heden en aan de toekomst. Op die manier zal je ook iets aan je ongemak doen.

De kenmerken van de rationeel-emotieve therapie

Wanneer we over de rationeel-emotieve therapie praten, dan moeten we het vanuit twee perspectieven bekijken. Het eerste is de therapeutische benadering. Dit verwijst naar de strategieën en methoden van RET. Het tweede perspectief is de relatie die zich met de patiënt ontwikkelt, de manier waarop de therapeut in wisselwerking treedt met de patiënt.

De houding van de therapeut zal de volgende kenmerken hebben:

• Actief en sturend: Het is belangrijk dat de therapeut een actieve houding aanneemt. Hij biedt de patiënt alternatieven voor zijn irrationele overtuigingen.
• Verbaal actief: Een vloeiende en actieve dialoog van beide kanten is essentieel. De therapie steunt immers op discussie en debat.
• Leerzaam: De therapeut moet zich net als een goede leraar gedragen. Hij leert zijn leerling hoe hij bij zichzelf veranderingen teweeg kan brengen.
• De therapeut bevordert veranderingen in de levensfilosofie van de patiënt: Veranderingen bevorderen in de manier waarop de patiënt denkt, in zijn levensfilosofie is fundamenteel.
• Moedig geen catharsis (loutering, zuivering) aan: Het kan aanvankelijk wellicht de onbehaaglijkheid verlichten. De doelbewuste uiting van emoties die afkomstig zijn van bepaalde overtuigingen, kan echter eigenlijk deze overtuigingen nog versterken.
• Wees flexibel: Elke patiënt is een sneeuwvlok, met zijn of haar unieke manier van denken. Als de therapeut niet flexibel is en niet weet hoe zich aan te passen, dan zal hij niet in staat zijn om bij zijn patiënten veranderingen te laten ontstaan.

De relatie tussen therapeut en patiënt

Anderzijds zal in de rationeel-emotieve therapie de relatie tussen de patiënt en de therapeut op de volgende principes gebaseerd zijn:

• Onvoorwaardelijke aanvaarding: Er mag geen sprake zijn van positieve of negatieve oordelen ten aanzien van de patiënt. De therapeut moet zijn patiënten tonen dat ze net als elke andere persoon aanvaard worden. Ze zijn menselijk, feilbaar, niet nutteloos of waardeloos. Geen enkel gedrag kan een menselijk wezen bepalen.
• Empathie: Het denkproces van de patiënt begrijpen is een fundamenteel onderdeel van het begrijpen van de aard van hun overtuigingen. Therapeuten moeten inzicht hebben in de levensfilosofie van elke patiënt zodat ze hen kunnen helpen om te veranderen.
• Oprecht zijn: De therapeut moet open en toegankelijk zijn. Ze kunnen zelfs over hun eigen persoonlijk leven praten. Op bepaalde momenten kan dit aangewezen zijn om de patiënt te tonen dat we allemaal tegenslagen meemaken en fouten maken. Persoonlijke ervaring helpt niet veel bij het aanbieden van oplossingen. Het helpt echter wel om aan te geven dat bepaalde emoties normaal zijn.
• Gevoel voor humor hebben: Dit is één van de sleutelaspecten van RET aangezien de therapie gebaseerd is op rusteloosheid en kalmte. De therapeut moet humor gebruiken om aspecten van de irrationele overtuigingen te belichten. Uiteraard zonder zich oneerbiedig te gedragen tegenover de patiënt. Wat dat betreft, moet de therapeut dus onthouden dat de gevoeligheid van elke patiënt verschillend is.
• Een informele therapeutische stijl: RET werkt beter in een ontspannen omgeving. Dat is heel anders dan de gebruikelijke formaliteiten in therapieën. De patiënt moet de therapie zien als een vriendelijke en leuke babbel, als een moment waarop ze ontspannen kunnen praten over hun bezorgdheden en hun overtuigingen.

De nalatenschap van Ellis…

De rationeel-emotieve therapie is voor patiënten een interessante en meestal bevredigende therapie. Het helpt hen om hun levensfilosofie te veranderen. Ze leren een meer beschermende stijl aan te nemen wanneer ze met problemen geconfronteerd worden die angstgevoelens of depressie veroorzaken.

Er is ook belangrijk wetenschappelijk bewijs dat deze therapie ondersteunt. De rationeel-emotieve therapie heeft Albert Ellis tot één van de belangrijkste figuren van de klinische psychologie gemaakt.