Psychosomatische stoornissen: wanneer je geest je lichaam beschadigt

Heb je last van pijn, vermoeidheid, uitputting, gebrek aan concentratie... zonder duidelijke oorzaak? Misschien lijd je aan een psychosomatische stoornis. Hoewel het misschien onmogelijk lijkt, kan de geest ons ziek maken. Uitvinden hoe.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 06 juni, 2024

Psychosomatische stoornissen zijn het bewijs van de kracht die de geest op het lichaam kan hebben. In een psychosomatische episode ervaart de patiënt een reeks reële lichamelijke symptomen die betrekking hebben op een onzichtbare ziekte. De aandoening bestaat dus niet op biologisch vlak. Het is eerder het resultaat van mentale conflicten of onopgeloste problemen die de patiënt van binnenuit verteren.

Het is moeilijk om een verhaal te geloven over studenten die net vóór een test hun zicht verloren als gevolg van angst. Op dezelfde manier lijkt ook het verhaal van een zestigjarige vrouw die de beweeglijkheid in haar benen verliest omdat ze gelooft dat ze een tumor in haar ruggengraat heeft, overdreven en moeilijk te begrijpen.

Is het echt?

Het is misschien heel moeilijk te geloven. Maar er is veel bewijs dat dit soort dingen elke dag gebeuren. Ze treden voortdurend en overal ter wereld op. Het resultaat is dat neurologen en gespecialiseerde psychologen snel geleerd hebben om patiënten met psychosomatische stoornissen de ruimte te geven om te praten over wat met hen gebeurt. Als ze zeggen dat ze pijn hebben, dan is het waarschijnlijk echt, ook al is het niet zichtbaar op een MRI-scan of in een bloedtest.

Het is dus essentieel om het lijden van deze patiënten te erkennen. Hetzelfde geldt ook voor patiënten met een depressie die zeggen dat ze zelfmoordgedachten hebben of een persoon met schizofrenie die visioenen en hallucinaties heeft. Want deze werkelijkheden bestaan in hun geest. Bovendien kunnen ze verwoestend zijn. Onze geest kan getraumatiseerd zijn of onderworpen aan intense angstgevoelens. Wanneer onze geest dan de controle overneemt, is alles mogelijk.

Psychosomatische stoornissen: zit het echt allemaal in mijn hoofd?

Psychosomatische stoornissen omvatten alle reeksen symptomen die geen lichamelijke of biologische verbinding hebben. Het zijn de pijnen en de beperkingen die zuiver het resultaat zijn van geestelijke processen. We weten dat dit ervoor kan zorgen dat je je afvraagt of het zich echt allemaal in je hoofd afspeelt?

De waarheid is dat het onderzoeksgebied omtrent dit onderwerp nog veel geheimen heeft. Maar wat we wel weten, is dat deze verscheidenheid aan lichamelijke stoornissen die te maken hebben met geestelijke stress, verbonden zijn met de hersenen. De zenuwprikkels in de hersenen zijn dan immers overactief wanneer ze communiceren met de verschillende gebieden van het lichaam.

Wie lijdt?

• De patiënten vertonen ook nog andere kenmerken. Er is sprake van een teveel aan adrenaline in het bloed en van enkele gewijzigde biologische parameters. Men stelt bijvoorbeeld ook een versneld metabolisme van de glucose of van de aminozuren vast.
• Tegelijkertijd hebben wetenschappers aangetoond dat sommige mensen vatbaarder zijn voor psychosomatische stoornissen. Patiënten die met veel angstgevoelens leven of een traumatische kindertijd gehad hebben als gevolg van misbruik of verwaarlozing, hebben meer kans om dit soort stoornissen te ervaren.

Maar er is iets dat belangrijker is dan het wel of niet begrijpen wat psychosomatische ziekten veroorzaakt. Stel je voor dat een arts zijn patiënt uitlegt dat wat zij zich voorstelt, niet echt is. Hij zegt haar dat de pijn op de borst geen hartaanval is. Ze heeft haar stem niet verloren omdat er een probleem met haar stembanden is. Of haar verschrikkelijke migraine wordt niet door een tumor veroorzaakt. Het is goed om een patiënt te vertellen wat hij of zij niet heeft. Maar hoe helpen we hen om te genezen wat ze wel hebben, als het zich allemaal in hun geest bevindt?

Problemen die door de geest veroorzaakt worden

Psychosomatische stoornissen kunnen om het even welk orgaan, systeem, weefsel of structuur aantasten. Hun invloed kan ook intens zijn. We mogen de kracht van onze geest dus niet onderschatten. Het is ook belangrijk dat we een onderscheid maken tussen een somatische symptoomstoornis en een psychosomatische stoornis. In het eerste geval zijn er nooit lichamelijke symptomen. Maar in het laatste geval is er zichtbare schade in het lichaam (bijvoorbeeld maagzweren). We geven je hier enkele voorbeelden van deze ziekten:

• De meest klassieke voorbeelden van psychosomatische stoornissen zijn huidziekten zoals eczeem, netelroos, infecties, acne, enzovoort…
• Andere veel voorkomende symptomen zijn een hoge bloeddruk, tachycardie, ademhalingsproblemen en scherpe pijn op de borst.
• Ook stoornissen van het verteringssysteem treden heel vaak op. De meest voorkomende zijn het prikkelbare darm syndroom en maagzweren.
• Intense hoofdpijn en migraine komen ook heel vaak voor.
• Een ander symptoom is geheugenverlies.
• Bronchiale astma kan ook een symptoom zijn.
• Menstruatiepijn, menstruatiestoornissen.
• Haaruitval is een typisch psychosomatische stoornis.
• In extreme gevallen ervaren sommige patiënten zelfs tijdelijke blindheid, verlamming van een ledemaat, flauwvallen, enzovoort.

Wat is de behandeling voor psychosomatische ziekten?

In de behandeling van deze ziekten zijn er twee benaderingen. Aan de ene kant is de eerste en vanzelfsprekende aanpak de behandeling van het lichamelijke symptoom dat de patiënt vertoont (maagzweren, infectie, eczeem…). Maar in deze gevallen is het belangrijkste dat men uitzoekt wat de oorsprong van het probleem is. Men moet met andere woorden begrijpen wat de psychologische wortels van het probleem zijn. Want het is die onopgeloste geestelijke spanning die zich in verschillende mate in het lichaam manifesteert.

Ook de manieren om deze gevallen te behandelen verschillen. Ze hangen altijd af van de specifieke details van elk geval. De beste manier van handelen is soms ook verschillende therapieën proberen en zien welke therapie bij de patiënt het best werkt. De therapeut kan dan technieken uitproberen en observeren welke de meest positieve resultaten hebben.

• Ontspanningstechnieken zijn altijd heel doeltreffend.
• De cognitieve gedragstherapie is enorm nuttig om patiënten nieuwe manieren aan te leren om hun problemen onder controle te houden. Ze zullen de manier waarop hun geest werkt, begrijpen en zich realistische levensdoelen stellen. Bovendien leren ze de denkpatronen herkennen die ze moeten veranderen. Dat zal hen helpen om een positievere levensstijl te hebben.
• Een andere soort therapie die gelijksoortige positieve resultaten heeft, is de psychoanalyse. Deze therapie is doeltreffend om mentale en emotionele conflicten en angststoornissen te behandelen.
• Ook sommige groepstherapieën zoals psychodrama (ontworpen door Jacob Levy Moreno) kunnen helpen. Dit is nog een andere nuttige, stimulerende en bevredigende strategie. Therapeuten kunnen deze techniek proberen en zien of ze op die manier positieve resultaten behalen bij hun patiënten.

We besluiten met deze vermelding. Een oplossing vinden voor de patiënten die aan psychosomatische ziekten lijden, is vandaag een belangrijke uitdaging voor artsen. Want de realiteit is voor deze patiënten soms heel moeilijk. Het verdient onze aandacht en gevoeligheid.