Prosociaal gedrag: help jij vanuit empathie of angst?

Als je iemand in nood ziet, kun je een slecht gevoel hebben. Op dat moment kies je ervoor om diegene te helpen. Heeft dit te maken met solidariteit? Blijf lezen om meer te weten te komen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 27 december, 2022

Prosociaal gedrag vertonen (bijvoorbeeld een familielid, een vriend of een vreemdeling op straat helpen) kan je een altruïstisch en aardig gevoel geven. Door iemand in nood een handje te helpen, kan je geloven dat je een goed persoon bent met hoge waarden en moraal.

Het is echter net zo normaal om je egoïstisch te voelen als je weigert te helpen. Heb je er ooit bij stil gestaan dat dit hulpgedrag misschien niet bepaald een onbaatzuchtige daad is?

Heb je wel eens stilgestaan bij de verborgen motivaties achter je verlangen om te helpen en vrijgevig te zijn voor anderen? Weet je zeker dat dit altijd te wijten is aan emoties van begrip en empathie?

Wat als de wens om bij te dragen aan het welzijn van een ander niet de reden is voor jouw solidariteit? Bepaalde onderzoeken die deze benaderingen bestudeerden, leidden tot interessante conclusies.

Help jij vanuit empathie of angst?

Al decennia lang bestuderen onderzoekers prosociaal gedrag van mensen. Waarom helpen mensen anderen? Wordt iedereen geboren met deze aanleg of is het culturele kennis? Over deze en andere vragen hebben talloze auteurs gedebatteerd.

Laten we dit eens bekijken met een voorbeeld. Het is bewezen dat, op hersenniveau, als je een andere persoon ziet lijden, je hersenen dezelfde neurale netwerken activeren die betrokken zijn bij hun pijnverwerking.

Kortom, het is waar dat de meeste mensen tot op zekere hoogte in staat zijn om de pijn van anderen als hun eigen pijn te ervaren. Misschien ben jij er daar ook één van.

Maar wat voel je precies in dergelijke situaties? De hypothese die de meeste empirische ondersteuning lijkt te hebben, is de hypothese die stelt dat je op twee verschillende manieren kunt reageren als je iemand in nood ziet.

Ten eerste kun je reageren met angst, afkeer, bezorgdheid of afschuw. Aan de andere kant kun je compassie en begrip ervaren. Je kunt je echt ontroerd voelen.

Afhankelijk van verschillende factoren, zal het ene gevoel boven het andere uitstijgen. Ten eerste hangt het af van de concrete context van het lijden van het individu.

Ten tweede hangt het af van de persoonlijke instelling van degene die het observeert. Geconfronteerd met dezelfde gebeurtenis kunnen mensen verschillende reacties hebben. Toch kan hetzelfde individu anders reageren op twee verschillende situaties.

Wat is jouw motivatie?

Of de situatie nou angst of medeleven bij je veroorzaakt, je zult meer dan waarschijnlijk iemand in nood helpen. Je motivatie kan echter in elk geval verschillend zijn.

In wezen hebben mensen de neiging om een egoïstisch handelingspatroon te hebben als ze opschudding, afschuw of bezorgdheid ervaren. Met andere woorden, ze helpen anderen om het ongemak te verlichten dat bij hen wordt veroorzaakt door anderen in nood te zien.

Als ze zich geraakt voelen daarentegen, zullen ze handelen vanuit een echt altruïstische motivatie. Ze zullen gefocust zijn op het lijden van de ander in plaats van op dat van zichzelf.

Universitaire studenten voerden studies uit die hen in staat stelden deze realiteit te ontdekken. In deze onderzoeken ontdekten ze dat het soort hulppatroon afhing van de ervaren gevoelens. In wezen handelden degenen die medeleven voelden met het doel de behoefte aan de ander te verminderen.

Je kunt niet zomaar het type reactie kiezen dat bij jou wordt geactiveerd. Om die reden is het niet mogelijk om te beweren dat een van de groepen op moreel niveau meer of minder steun geeft dan de andere.

Bovendien deed zich een interessant feit voor in een van de onderzoeken. Wanneer het helpen een hoge persoonlijke prijs had, vertoonden degenen die de neiging hadden oprechte empathie te voelen, een egoïstisch gedragspatroon. Het lijkt erop dat het feit dat er een persoonlijk offer was, de aanvankelijke altruïstische impuls teniet deed.

Vertoont iedereen prosociaal gedrag?

Deze bevindingen vergroten de altijd bestaande ambiguïteit met betrekking tot de vraag in hoeverre mensen werkelijk zorgzaam, altruïstisch en genereus zijn. Je wist waarschijnlijk al dat helpen bij veel gelegenheden voldoening geeft. Nu weet je echter dat het ook helpt om je eigen ongemak te voorkomen.

Zoals je kunt zien bepalen de gevoelens van de helper zijn manier van handelen. Is het dus mogelijk om te bevestigen dat het de bezorgdheid om de ander is dat hem werkelijk beweegt?

Hoe dan ook, en wat de latente motivatie ook moge zijn, prosociaal gedrag is gunstig. Door degenen om je heen te helpen, zal het gevoel van welzijn zeker toenemen. Het is ook belangrijk om dit gedrag te blijven promoten om een meer bevredigende sociale coëxistentie te creëren.