De perfectie die zich openbaart in het imperfecte

Frappant genoeg kwam één van de mooiste citaten over onvolmaaktheid niet uit de mond van een vermaarde filosoof of beroemde psycholoog. Het was namelijk de Italiaanse acteur Vittorio Gassman, die ooit zei dat “hoewel onze innerlijke imperfecties ons terecht angst inboezemen, zij ons – tegelijkertijd – de kans geven om moed te tonen, door hen eervol te overwinnen.”

Ironisch, en het vermelden waard – is het niet? Want het zou in feite veel logischer zijn geweest als het meest perfecte aforisme over imperfectie afkomstig was van een grandioos en gevierd denker met globaal-historische allure. De mens blijft echter een imperfect wezen, en daardoor is iedereen – ongeacht hoe nietig het individu zich (soms ook) voelt – in staat tot grootste daden en gedachten.

Toch mogen we er vanuit gaan dat we in ons leven allemaal – zonder uitzondering – fouten maken. Maar moeten we daarom de hoop op geluk voorgoed opgeven? Dienen we onszelf onverbiddelijk te beschimpen elke keer dat er iets mislukt? Het antwoord is, zeer nadrukkelijk, nee. Want middenin onze imperfectie, ontspringt de bron der potentiële perfectie. We kunnen – hoe ongerijmd dat misschien ook klinkt – volmaakt zijn in onze onvolmaaktheid.

De therapeutische impact van het imperfecte

Adam Smith schreef lang geleden al eens “als je elke situatie benadert als een kwestie van leven of dood, zul je menigmaal sterven.” Deze wijze raad is het ideale startpunt voor het introduceren van een psychologische theorie die haar eigen klinische methodologie heeft ontwikkeld: de therapie der imperfectie.

Met gerenommeerde voorvechters, waaronder grondlegger Dr. Ricardi Peter zelf – professor, psychotherapeut en onderzoeker aan de UDLAP (Mexicaanse universitaire faculteit) – biedt deze therapie een bewezen effectieve behandeling voor pathologisch perfectionisme, een aandoening die vandaag de dag honderdduizenden, zo niet tientallen miljoenen mensen het leven zuur maakt.

De therapie der imperfectie is gebaseerd op samen- of bijeenkomsten, in plaats van op klassieke psychoanalytische sessies.

Door zulke ontmoetingen te arrangeren, en faciliteren, tracht het behandelaar en behandelde, de ‘specialist’ en de ‘patiënt’, op gelijkwaardig niveau te brengen, en de traditionele rolverdeling en het bijbehorende statusonderscheid direct te doorbreken. Het streven van de therapeut is om het zelf-inzicht van de cliënt gezamenlijk onder de loep te nemen, en, in de dialoog, (steeds verder) te verdiepen.

Menselijke imperfectie

De contradictie is: her- en erkennen dat we nooit perfect zullen zijn, leidt in veel gevallen niet spontaan tot acceptatie van dat onontkoombare, existentiële gegeven. Sterker nog: de weerstand van sommige mensen is zo heftig, dat de teleurstelling ontaardt in obsessieve fixatie.

Tot het uiterste gedreven perfectionisme schaadt de menselijke geest meer dan het baat doet, ook omdat we niet eens nauwkeurig kunnen definiëren wat die perfectie in de praktijk precies inhoudt. Een feilloos getrokken cirkel, een puntgaaf geheugen, een naar verwachting uitgevoerde opdracht?

Het publieke debat rondom perfectionisme blijft voorlopig onbeslist, omdat noch de fanatieke pleitbezorgers noch de doorgewinterde sceptici doorslaggevende argumenten op tafel hebben weten te leggen. Ondanks de klaarblijkelijke onbeslechtbaarheid van het dispuut, zijn dit enkele bezwaren tegen het idee van reële perfectie :

• Plato probeerde zijn hele leven lang het perfecte en ultieme idee te aanschouwen, maar moest daar – paradoxaal genoeg – eerst, of simultaan, zélf de perfectie voor bereiken. Denk je dat hij daar ooit in is geslaagd?
• Een aantal progressieve filosofische paradigma’s stellen dat er na, of beter gezegd op het moment suprème van perfectie, niets meer zou kunnen gebeuren, dat de tijd zou bevriezen, en alles voor eeuwig tot stilstand zou komen. Dat de wereld en wijzelf aan continue verandering en evolutie onderhevig zijn, bewijst dat zulke perfectie slechts een theoretisch-naïeve fantasie is.
• Een andere wijsgerige stroming maakt een subtiel onderscheid: perfectie bestaat niet, perfectionisme wel. De wens en het voornemen om iets – wat dat dan ook is – steeds beter en beter te doen, betekent immers niet dat je op een dag daadwerkelijk de perfectie zal bereiken. Een verstandige strategie voor verbetering? – allicht!

De perfectie van, of ín, imperfectie

Valt er een (ondubbel)zinnige conclusie te trekken uit dit alles? Ongetwijfeld. Maar dat wil nog niet zeggen dat er – in deze discussie – één absolute of exclusieve waarheid bestaat. Integendeel: er kunnen evenzoveel antwoorden uitgesproken en opgeschreven worden als er mensen op aarde zijn.

Wat sommigen zien en ervaren als perfectie, kan voor anderen flagrant verkeerd voelen. Perfectie lijkt daarom – in eerste en laatste instantie – vooral een principe, een ideaalbeeld, een utopie die de motor vormt van de maar zeer menselijke ambitie om zichzelf altijd te willen blijven verbeteren, en overstijgen. En niet per se het verraderlijke drijfzand waar we al worstelend wreed verdrinken in onze eigen virtuele verlangens.

Ieder mens is – in zijn of haar imperfectie – perfect. In ons allemaal leeft de hunkering tot ‘beter, groter, fijner, vaker, meer’ enz. Het is de intrinsieke drang en hang naar geluk, en het gedroomde toekomstvisioen. Toch is het, uiteindelijk, aan ons, en ons alleen. Niet als slaaf van imaginaire perfectie, maar wel als degene, (en enige), die jouw leven echt beter kan maken. Hier, nu, en morgen.

Waarom perfectionisme je ongelukkig maakt

Ben je weleens in de buurt geweest van een perfectionist? Waarschijnlijk wel. Hun gedrag is behoorlijk interessant en soms zelfs vermakelijk… Lees meer.