Overgevoeligheid voor onrecht

Heb je het gevoel dat de wereld steeds oneerlijker wordt? Raak je verlamd door zoveel negatief nieuws te lezen of te zien? Pandemieën, sociale crises, oorlogen... Als al deze realiteiten jou meer lijken te raken dan andere, zoek dan uit waarom.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 26 maart, 2023

De bekende psychiater en neuroloog, Viktor Frankl, zei dat sociaal onrecht meer pijn doet dan fysiek lijden. Toen hij in de concentratiekampen van Auschwitz zat, zag hij hoe de bewakers zijn kameraden sloegen of straften en voelde hij ondraaglijke pijn. Dat komt omdat onrechtvaardigheid wordt ervaren als een aanval op onze waarden, principes en essentie als mens.

Het gevoel dat de fundamenten van alles wat ethisch en eerlijk is worden ondermijnd, wordt in onze hersenen op een ongunstige manier verwerkt. In feite is het gebruikelijk om een subtiele combinatie van woede en hopeloosheid te ervaren. Als we zien hoe de wereld soms afglijdt naar het beledigende of het onzinnige, wekt dat in ons een amalgaam van complexe gevoelens op.

Bovendien zijn sommige mensen gevoeliger voor onrecht dan anderen, in die mate dat het hun levensstijl beperkt. Er komt een punt waarop ze denken dat niets de moeite waard is en dat al hun inspanningen tevergeefs zijn.

Dat komt omdat ze het gevoel hebben dat ze te maken hebben met een samenleving die geen rechtmatige behandeling biedt aan degenen die zich inspannen en zich op de juiste manier gedragen.

Overgevoeligheid voor onrecht

We voelen ons allemaal gefrustreerd als de systemen die gebouwd zijn om dimensies als gelijkheid, respect en samenleven te garanderen, falen. In feite brengt het dagelijks kijken naar het nieuws ons vertrouwen in de wereld in gevaar. Werkelijkheden als discriminatie, misbruik, leugens, sociale ongelijkheid, gebrek aan kansen, en conflicten op zowel kleine als grote schaal, verontrusten ons.

Onze geest wordt in stand gehouden door de gedachte dat de wereld waarin we leven geleid wordt door rechtvaardigheid, respect, fatsoen, vriendelijkheid en ethiek. Hoewel we weten dat deze pijlers soms trillen, zijn we geneigd bepaalde inconsistenties te tolereren. Dat komt omdat we aannemen dat ze meestal wel werken, en dat ze alles wat ons omringt ondersteunen.

Er zijn echter mensen die lijden aan overgevoeligheid voor onrecht. Dit betekent dat ze zich overweldigd voelen als ze onregelmatigheden in de balans van de rechtvaardigheid lezen of er getuige van zijn. Er zijn inderdaad veel mannen en vrouwen die elke situatie waarin ze zichzelf of anderen in een sociaal nadeel zien met veel leed verwerken.

De manifestatie van overgevoeligheid voor onrecht

Volgens een onderzoek (Engelse link) van de Universiteit van Bonn (Duitsland) vertonen vrouwen gemiddeld een grotere mate van overgevoeligheid voor onrecht. Het lijkt erop dat hun neurologische reacties intenser zijn. Dit betekent echter niet dat mannen niet ook de volgende psychologische realiteiten ervaren:

• Verontwaardiging en frustratie ervaren als ze zich realiseren dat wat ethisch en eerlijk is niet wordt nagekomen.
• Zich hopeloos voelen.
• Het onvermogen hebben om zich uren of zelfs dagenlang op iets anders te concentreren als ze iets zien of meemaken dat niet respectabel of rechtmatig is.
• Voortdurend herkauwen over ongelijkheid en gebrek aan respect.
• Waarnemen dat de wereld een steeds vijandiger plek is.
• Angst dat ze in de toekomst slachtoffer zullen worden van het onrecht dat ze door anderen zien ondergaan.
• Ophouden instellingen te vertrouwen.

De oorzaak van overgevoeligheid voor onrecht

Sommige mensen kunnen door een vriend verraden worden en hun ontsteltenis binnen enkele weken te boven komen. Anderen vergeten het nooit meer. Sommigen hebben zin om hemel en aarde te bewegen voor hen die dagelijks lijden onder welke vorm van discriminatie dan ook. Anderen accepteren eenvoudigweg dat de wereld inherent oneerlijk is. Dat er, gezien deze gebreken, weinig anders opzit dan ze te accepteren.

Overgevoeligheid voor onrechtvaardigheid kan echter zo storend zijn voor het individu dat het hen verhindert een normaal leven te leiden. Ze blijven steken in hun gevoelens van ongemak en ontevredenheid.

Bovendien bekijken ze de wereld en degenen die deze bewonen met een zekere mate van angst en wantrouwen. Ze vragen zich af of instellingen wel te vertrouwen zijn. Als ze een probleem hebben, zal justitie hen dan verdedigen zoals ze verdienen? Zijn mensen inherent egoïstisch?

In de psychologie proberen we mensen duidelijk te maken dat het leven soms niet eerlijk is. Mensen zijn immers feilbaar, en soms storten veel van de dingen die we als vanzelfsprekend beschouwen, in.

Het is begrijpelijk dat dit lijden veroorzaakt. Maar we moeten dit feit accepteren om verder te kunnen. Dat gezegd hebbende, vinden sommige mensen het echt moeilijk om deze stap te zetten. Hier lees je waarom.

Neurologische oorsprong

Mannen en vrouwen die sterk getroffen zijn door het meemaken van onrecht vertonen een neuro-anatomische eigenaardigheid. Ze hebben een groter volume grijze stof in de bilaterale mediane insulaire cortex. Het is een unieke en opvallende nuance die genoemd wordt in studies (Engelse link) zoals die van de Universiteit van Bern (Zwitserland).

Persoonlijkheidsstijlen

Mensen met een hogere cognitieve empathie scoren ook hoger op het kenmerk van overgevoeligheid voor onrecht. Dit is te verklaren door het feit dat sommige mensen een meer ontwikkelde competentie hebben dan anderen in het begrijpen van de perspectieven van anderen.

Deze personen gaan inderdaad verder dan eenvoudige affectieve empathie (emotionele verbinding). Ze verbinden zich met de unieke behoeften en realiteiten van andere mensen. Er is nog een andere persoonlijkheidstrek die correleert met deze factor. Het gaat om hooggevoeligheid. Deze mannen en vrouwen lijden als ze onrecht zien en hebben ook een hoge cognitieve empathie.

De mogelijkheid om bij te dragen aan een rechtvaardiger wereld

Inmiddels denk je misschien dat intenser lijden aan onrecht een probleem is. Dat kan het zeker zijn als deze waarneming en gewaarwording individuen zodanig blokkeren dat ze niet meer kunnen reageren en alle instellingen gaan wantrouwen. Dit is zeker niet gepast.

Laten we echter eens bedenken hoe het zou zijn als we allemaal deze waarneming, deze sociale pijn zouden ervaren. Trouwens, als we in onze samenleving allemaal echt zouden lijden onder het onrecht van anderen, zouden we harder werken om te waarborgen wat ethisch is.

In plaats van ons door deze gevoelens van ongemak te laten isoleren, zouden we daarom moeten zoeken naar mechanismen om eerlijker scenario’s in de samenleving te bevorderen. Het zou ons een beter gevoel geven en we zouden bijdragen aan een eerlijker wereld.