Lichaamspsychotherapie: lichaamsgerichte technieken
Er bestaat een lange traditie van lichaamspsychotherapie in de klinische setting. Het vergemakkelijkt de vereniging tussen geest en lichaam, waardoor contact met emoties en waarnemingen mogelijk wordt. In feite is het ‘fysieke omhulsel’ meer dan een prachtige structuur die de mens bevat. Het is een kanaal voor expressie en zelfs een doek waarop het lijden wordt getekend.
Therapieën zoals EMDR ( Eye Movement Desensitization and Reprocessing) en de somatische ervaringsbenadering, ontwikkeld door psychiater Peter A. Levine, zijn twee lichaamsgerichte interventies. Ze worden als effectief beschouwd bij de behandeling van angststoornissen.
Lichaamsgerichte interventies of lichaamspsychotherapie moeten door een professional worden uitgevoerd, anders zou het niet helpen.
Lichaamspsychotherapie
De Oostenrijkse arts en psychoanalyticus, Wilhelm Reich (1897-1957), werd beschouwd als de vader van de lichaamspsychotherapie. Hij was zich ervan bewust dat mensen emotioneel lijden internaliseren in de vorm van somatisatie. Hij gebruikte dit idee als basis voor zijn therapeutische benaderingen. Somatisatie uit zich in hoofdpijn, pijn aan het bewegingsapparaat en spijsverteringsproblemen.
Vanaf 1930 tot heden zijn pogingen ondernomen om deze benadering te verbeteren. Lichaamspsychotherapie is gericht op de behandeling van moeilijk te accepteren emoties en de ervaringen die daarmee gepaard gaan. Het probeert ook het zelfbewustzijn te bevorderen. Lichaamsbeweging en zelfs oogbeweging worden bijvoorbeeld gezien als geldige interventiemethoden.
Antonio Damasio benadrukte de rol van deze middelen bij het omgaan met trauma. Een studie (Engelse link) gepubliceerd in F rontiers in Psychology in 2019 benadrukt echter de noodzaak van een betere organisatie en analyse van deze technieken. Inderdaad, hoewel hun voordelen bekend zijn, worden ze niet allemaal ondersteund door wetenschappelijk bewijs.
Soorten lichaamsgerichte technieken
In de afgelopen decennia is er een groter bewustzijn ontstaan met betrekking tot het op een meer holistische manier aanpakken van onze gezondheid. In feite wordt nu geaccepteerd dat we niet aan ons lichaam kunnen denken zonder onze geest te verwaarlozen. En omgekeerd. Hierdoor zijn er nu meer lichaamsgerichte technieken beschikbaar in de psychologie.
De therapeutische geest-lichaam modellen gebaseerd op de neurowetenschappen zijn enkele van de belangrijkste. De Universiteit van Virginia (VS) (Engelse link) wijst erop dat er een direct verband bestaat tussen bepaalde neurale gebieden en de spieren die het gevoel van stress regelen.
De kennis van deze gegevens vergemakkelijkt een bredere visie bij het ontwikkelen van therapieën. We gaan hieronder de alternatieven op dit gebied verkennen en hun nut onderzoeken.
Personen die geneigd zijn tot overmatig of uitputtend denken vertonen vaak grotere psychosomatische problemen. In deze gevallen kunnen lichaamsgerichte technieken van nut zijn.
1. Jacobson’s progressieve ontspanning
Een van de meest gebruikte lichaamsgerichte technieken is Jacobson’s progressieve ontspanning. Deze werd in 1920 gecreëerd. Tegenwoordig bestaat er bewijs voor de effectiviteit ervan tegen angst. Het is een ontspanningsoefening met als doel het vergroten van het bewustzijn van lichamelijke gewaarwordingen. In feite opent het de deur voor de patiënt om ze bewust te interpreteren.
Om dit te doen past de patiënt een techniek toe waarbij de handen, nek, buik, rug en voeten betrokken zijn. Ze creëren eerst spanning en laten die dan los. Deze lichamelijke spanning en de daaropvolgende ontspanning verbinden hen met het verloop van hun psychofysische ervaringen.
2. De somatic experiencing (SE) benadering van Peter A. Levine
De somatic experiencing techniek is een hulpmiddel bij de behandeling van posttraumatische stress. De psychiater, Peter A. Levine, geeft aan dat stressvolle en ongunstige ervaringen het zenuwstelsel veranderen. Vanaf dat moment stopt het individu met het verwerken van zijn ervaringen op een evenwichtige en gezonde manier.
Het doel van dit middel is dat de patiënt integreert wat hij heeft meegemaakt en zich opnieuw verbindt met zichzelf en zich op een functionelere en gelukkiger manier openstelt voor de omgeving. Het is een psychosomatische methode waarbij de therapeut de patiënt begeleidt om te herkennen wat er in zijn lichaam gebeurt en de manier waarop zijn emoties zich gewoonlijk manifesteren.
3. Neurofeedback
Van de lichaamsgerichte technieken in de psychologie zijn die waarbij de elektrofysiologische activiteit van de hersenen betrokken is uiterst belangrijk. Zo wordt neurofeedback gebruikt bij de behandeling van angst, slapeloosheid, depressie, schizofrenie en attention deficit hyperactivity disorder (ADHD). Deze behandeling wordt als volgt uitgevoerd:
- Bij de patiënt worden elektroden geplaatst om hun neurale functie in real time vast te stellen.
- Gespecialiseerde software stelt vast welk hersenpatroon problemen veroorzaakt.
- De patiënt interacteert met spelletjes of animaties om zijn hersengolven te reguleren.
- Het doel is om door training een meer optimale werking van de hersenen en een betere concentratie te bereiken.
- Dit is een niet-invasieve techniek. Het werkt in op het centrale zenuwstelsel zodat de hersenen geleidelijk aan zichzelf kunnen reguleren.
4. EMDR
EMDR-therapie of eye movement desensitization and reprocessing therapy is een van de meest opvallende lichaamsgerichte technieken in de psychologie. Het is een aanpak die ondersteund wordt door wetenschappelijk bewijs en onderschreven wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie. Het werd in de jaren tachtig ontwikkeld om trauma’s te behandelen.
Deze therapie heeft talrijke klinische proeven ondergaan, die bewezen hebben dat ze snellere resultaten oplevert dan andere therapieën. EMDR houdt in dat de patiënt een oogbeweging uitvoert onder leiding van de therapeut, terwijl hij de traumatische gebeurtenis verwerkt.
5. Autogene training
Deze methode werd in de jaren dertig van de vorige eeuw gecreëerd door de psychiater Johannes Schulz en is zowel eenvoudig als handig om extreme pieken van angst aan te pakken. Autogene training is een autosuggestie-oefening die concentratie op lichamelijke gewaarwordingen bevordert als middel om de patiënt naar gevoelens van kalmte en welzijn te leiden.
De patiënt wordt geleid door het oproepen van een gevoel van zwaarte en later van warmte in verschillende lichaamsgebieden. Het doel is dat ze hun spanning verlichten en een toestand van rust bereiken die onverenigbaar is met elke vorm van stress.
6. Bewegingstechnieken
Tot de lichaamsgerichte technieken die in de psychologie het meest gebruikt worden, behoren die van de beweging. Door een reeks houdingen, uitdrukkingen, houdingen en zelfs dans drukt het lichaam op een andere manier uit wat het van binnen voelt.
Bewegingstherapie is een middel dat de traditionele therapie aanvult. Het biedt vrijere, meer dynamische en cathartische communicatiekanalen.
7. De techniek van aarden
Bij aarden verankert het individu zich in of richt zich op het heden, om de last van pijnlijke gedachten te verminderen. Ze voeren de volgende zintuigstimulerende oefeningen uit.
- Ruiken. Ze ruiken ontspannende geuren.
- Zien. Ze kijken naar iets aangenaams. Ze maken bijvoorbeeld een wandeling of lezen.
- Horen. Ze luisteren naar muziek of praten met iemand.
- Aanraking. Ze strelen aangename texturen of knutselen wat. Ze kunnen ook anderen omhelzen.
- Proeven. Ze maken contact met het hier en nu door smaak en het proeven van voedsel dat ze lekker vinden.
8. Ademhalingstechnieken
Ademhalingstechnieken zijn lichamelijke hulpmiddelen bij uitstek en geweldige bondgenoten in het therapeutische proces. Ze laten stress en angst los, reguleren de hartslag en verlagen het cortisolgehalte.
Er zijn verschillende vormen van ademhalingsoefeningen. Een van de meest interessante is de abdominale of diafragmatische ademhaling. De persoon legt één hand op zijn borst en de andere op zijn buik, terwijl hij diep inademt door zijn neus. Ze merken hoe hun middenrif uitzet. Dit meerdere malen herhalen geeft een gevoel van welzijn.
De aardingstechniek is een lichaamsgerichte psychologie die gebruik maakt van de vijf zintuigen. De persoon concentreert zich op het heden om zijn emotionele pijn te verlichten.
Lichaamsgerichte technieken zijn van onschatbare waarde
Er zijn meer lichaamsgerichte therapieën dan we in dit artikel hebben genoemd. Bijvoorbeeld yoga en biofeedback. We hebben echter die opgesomd die door een grote hoeveelheid onderzoek worden ondersteund. Je moet niet aarzelen ze toe te passen door de hulp in te roepen van de desbetreffende specialisten.
Tenslotte vormen je geest en je lichaam een geheel. In de regel kunnen ze niet van elkaar gescheiden worden. Dat is tenzij je door gevoelige aandoeningen als trauma of angst gaat.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
- Ancoli, S., Peper, E., Quinn, M. (2011). Mind/body integration: Essential readings in biofeedback. Berlin, Germany: Springer Science & Business Media.
- Nummenmaa, L., Glerean, E., Hari, R., & Hietanen, J. K. (2014). Bodily maps of emotions. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(2), 646-651.
- Tarsha MS, Park S, Tortora S. Body-Centered Interventions for Psychopathological Conditions: A Review. Front Psychol. 2020 Jan 24;10:2907. doi: 10.3389/fpsyg.2019.02907. PMID: 32038351; PMCID: PMC6993757.
- Taylor, A. G., Goehler, L. E., Galper, D. I., Innes, K. E., & Bourguignon, C. (2010). Top-down and bottom-up mechanisms in mind-body medicine: Development of an integrative framework for psychophysiological research. Explore, 6(1), 29-41.
