Ken je deze elf filosofische films?

Ben je een student filosofie en/of hou je van cinema? Zo ja, dan brengen we je enkele films die je niet mag missen, en die direct of indirect ingaan op verschillende kwesties van het menselijk wezen die uitnodigen tot reflectie.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Laura Ruiz Mitjana.

Laatste update: 21 augustus, 2023

De zevende kunst heeft zich laten inspireren door vele transcendentale kwesties die verder gaan dan louter amusement. Dit betekende dat filosofische vragen in films aan de orde gesteld werden die zelfs bij de grote denkers twijfel hebben opgewekt.

Studeer je filosofie of ben je gepassioneerd door deze tak van kennis? Zo ja, dan zijn er bepaalde filosofische films die je beslist moet zien. Ze zullen je zeker met vragen achterlaten. Bekijk onze lijst en zie hoe de films die we voorstellen verband houden met bepaalde filosofische vragen.

Ken je deze elf filosofische films?

1. 2001: A Space Odyssey

Dit is een klassieker. Gemaakt in 1968 is het een film waarin regisseur Stanley Kubrick je doorlopend een reeks scenario’s voorlegt die je zeker zullen doen afvragen of we wel alleen zijn in dit uitgestrekte universum van ons. Bovendien presenteert de film ook een interessante reis door de evolutie van ons eigen bewustzijn.

Hij doet je afvragen of kwaad en geweld inherent zijn aan de mens, terwijl je een reis maakt door de vorming van een moreel geweten.

2001: A Space Odyssey presenteert werkelijk interessante benaderingen die ons uitnodigen na te denken over de toekomst van de mensheid. Je ziet zelfs een glimp van Nietzsche’s Superman door het ‘Sterrenkind’.

2. Matrix

Matrix, uit 1999, is zonder twijfel een van de grote werken uit de filmgeschiedenis. In feite demonstreerde het niet alleen belangrijke vooruitgang in effecten en animatie, maar wordt het ook beschouwd als een van de meest filosofische films. Het stelt inderdaad de eeuwenoude vraag, wat is leven?

Matrix beeldt een dystopische werkelijkheid uit waarin er een oorlog is tussen mensheid en machines en de werkelijkheid alleen in de geest bestaat. Als je de film ziet, vraag je je waarschijnlijk af of wat we elke dag om ons heen ervaren en zien wel echt is.

3. Sophie’s World

Deze Noorse film uit 1999 toont de verontrustende en wonderlijke wereld van introspectie en zelfkennis van Sophia, een jonge vrouw die net 15 jaar geworden is.

Nadat ze een brief zonder retouradres ontvangen heeft, begint Sophia met de filosoof, Alberto Know aan een reis door de geschiedenis van de filosofie, om te proberen een antwoord te vinden op de vraag wie ze is en hoe de wereld ontstaan is. Het is een bewerking van de gelijknamige roman van Jostein Gaarder.

De film onderzoekt hoe mythen natuurverschijnselen begonnen te verklaren, de filosofie van de dubbelzinnigheid, de Allegorie van de Grot, en de invloed van religie op de filosofie tijdens de Middeleeuwen. Ook moderne en hedendaagse filosofie komen aan bod, waarbij een interessante blik geworpen wordt op de gedachten en benaderingen van de grote filosofen door de geschiedenis heen.

4. The Truman Show

Een andere essentiële film voor filosofiestudenten is The Truman Show. Met een interessante plot toont deze film uit 1998 ons het Truman verhaal: een allegorie aangepast aan Plato’s Grot.

De hoofdpersoon zit opgesloten, een gevangene zonder het zelf te weten, en wordt beheerst door angst en schuldgevoelens. Het is een uitstekende film om verschillende filosofische standpunten te analyseren. Het stelt de vraag of de wereld waarin we leven wel echt is. Ook, hoeveel macht heeft ze over ons zodat we negeren wat er ‘buiten’ werkelijk gebeurt? Wie is de ‘schepper’ van dit alles?

Dit zijn maar enkele van de vragen die deze film stelt. Aan het eind zien we de macht van Eros, die de hoofdpersoon ertoe drijft te breken met veel van de ideeën die hij tot dan toe had gehad.

5. Inception

Een film uit 2010 die je meeneemt op een reis door de droomwereld, en onderweg uiterst interessante vragen oproept. In feite zie je door de hele film heen verschillende filosofische en zelfs psychologische postulaten die het leven proberen te verklaren.

De filosofie van Descartes is in de hele film aanwezig, waardoor je je afvraagt hoe we weten of wat we ervaren echt is of niet. Twijfel is een van de hoofdrolspelers van Inception, een fundamenteel principe van de filosofie.

6. The Stranger

Deze film werd gemaakt in 1967 en is een perfecte verfilming door Luchino Visconti van de gelijknamige roman van Albert Camus. Het is een venster op de wanhoop van de naoorlogse periode. Tegelijk kan het gezien worden als een kritiek op de waarden van de hedendaagse maatschappij.

Het in twijfel trekken van de identiteit van de mens is een van de belangrijkste filosofische attracties van deze film. Het is een metafoor voor het absurde (Spaanse link).

7. Blade Runner

Deze film uit 1982 is nog steeds actueel, en het is een waar juweel van cinema dat je met veel vragen achterlaat.

Filosofie, religie en ethiek zijn enkele van de onderwerpen die voortreffelijk aan bod komen binnen een sciencefiction context. Zonder twijfel is dit een film die je niet mag missen als je geïnteresseerd bent in filosofie.

Transhumanisme stelt ons voor ethische, morele en filosofische dilemma’s die afgeleid zijn van de ontwikkeling van ‘replicants’ (gespecialiseerde androïden), die emoties ontwikkelen en zo het debat openen over wat ons menselijk maakt.

8. Fight Club

Een interessante film uit 1999, die het verhaal vertelt van een jongeman die niet veel zin in zijn leven vindt en worstelt met slapeloosheid die hem geen rust gunt. Hij ontmoet Tyler Durden, die zijn tegenpool is, en die hem een andere manier laat zien om de wereld te benaderen. Dit alles met een interessante wending aan het eind.

Het nihilisme is aanwezig in de plot. Het wordt opgesmukt door de vernietiging van onderwerping en de verdediging van een nieuwe vitale geest gebaseerd op de wil tot macht als de juiste manier om voor geestelijke gezondheid te zorgen.

9. When Nietzsche Wept

Deze filosofische film is gemaakt in 2007. Hij verhaalt over de ervaringen van Nietzsche vanuit een hypothetische relatie met Josef Breuer. Hij was een van de mentoren van de vader van de psychoanalyse (Sigmund Freud).

De relatie levert verschillende vragen op en pogingen om te verklaren wat het leven is vanuit verschillende filosofische posities. Het is echt een interessante film.

De crisis van de Middeleeuwen wordt door de plot heen beleefd, samen met de wedergeboorte die verliefdheid impliceert, een transcendente gebeurtenis in het leven van wie dan ook. Dit alles gaat gepaard met enkele uiterst interessante filosofische debatten.

10. Memento

Nog zo’n filosofische film is deze thriller uit het jaar 2000. Memento vertelt het verhaal van Leonard, die na de tragische dood van zijn vrouw een soort geheugenverlies ontwikkelt. Daardoor kan hij geen nieuwe herinneringen meer vormen.

Het is een interessante reis door de voortdurende vragen van de hoofdpersoon over zijn eigen leven en dat van de mensen om hem heen. Filosofische kwesties als kennis, identiteit en zelfbewustzijn nodigen uit tot nadenken over de kunstmatige en natuurlijke wereld die we bewonen.

11. The Name of the Rose

Een film uit 1986 die de wisselvalligheden bespreekt waarmee de eerste promotors van logisch redeneren te maken kregen en het begrip van wetenschap als een goddelijke gave. Niet als iets dat tegen God ingaat. Het wordt verteld via het verhaal van een inquisiteur, Willem van Baskerville, die te maken krijgt met bepaalde geheimen die in zijn abdij verborgen zijn.

Het is een buitengewoon interessant inzicht in angst en ook in de kracht van humor als genezend element van de ziel.

Dit zijn maar enkele van de films die je niet mag missen als je geïnteresseerd bent in filosofie. In elk ervan vind je interessante aspecten om je te laten nadenken over transcendente kwesties. Bovendien leer je iets meer over filosofie in de praktijk.

Is er een film die je heeft uitgenodigd om over filosofische kwesties na te denken? Welke andere titel zou je aan de lijst toevoegen?