Jean-Paul Sartre: biografie van een existentialistisch filosoof

Jean-Paul Sartre heeft één van de beste literaire werken ter wereld geschreven: La Nauséé (misselijkheid). In deze roman nodigt hij ons uit om ons tegen tirannie te verzetten en gebruik te maken van onze aangeboren vrijheid. We moeten ook altijd onthouden dat niets in de wereld betekenis heeft.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Valeria Sabater.

Laatste update: 12 januari, 2023

Filosoof, activist, journalist, politicus, schrijven… Jean-Paul Sartre was één van de belangrijkste vertegenwoordigers van het existentialisme en van het humanistisch marxisme. Zijn werken weerspiegelen eigenlijk de overtuigingen van zijn tijdsgenoten. De ideeën en het nalatenschap van Sartre hebben de psychologie echt beïnvloed.

Sartre was beïnvloed door de grote Duitse denkers zoals Husserl en Heidegger. Hij won de Nobelprijs maar besloot toen om die niet te aanvaarden. Hij deed dit omdat hij de onverzettelijke behoefte had volgens zijn ideologische principes te leven.

Sartre was ook het soort man die de wapens opnam om te vechten voor de bevrijding van Afrikaanse mensen. Hiermee toonde hij ons dat vrijheid een oprecht engagement vraagt.

Naast zijn werk als filosoof,  activist en schrijver is het ook fascinerend om zijn invloed op de psychologie te onderzoeken. Jean-Paul Sartre heeft immers de grondslagen gelegd voor een nieuwe trend in dit vakgebied: het existentieel humanisme.

Deze ideeën over de verantwoordelijkheid van de mens over zijn eigen daden, over zelfkennis en zijn mantra “Je pense donc je suis” (ik denk dus ik ben) hebben in de psychologie een nieuw tijdperk ingeluid.

Jean-Paul Sartre

Sartre werd op 21 juni 1905 in Parijs geboren. Hij was de zoon van een militaire marineofficier. Hij verloor zijn vader op jonge leeftijd. Zijn moeder en zijn grootvader hebben hem dus opgevoed. Anna Marie Schweitzer heeft hem de liefde voor de literatuur bijgebracht. Zijn grootvader, Albert Schweitzer, wekte bij hem de interesse voor de filosofie.

In 1929 werd hij doctor in de filosofie. Toen hij student was, ontmoette hij Simone de Beauvoir. Uiteindelijk werd zij zijn levenspartner en onmisbare intellectuele bondgenoot.

Alles veranderde drastisch toen Wereldoorlog II begon. In feite werd Sartre zelfs gevangen genomen door de Duitsers. Dit had een aanzienlijke impact op zijn werk nadat hij in 1941 zijn vrijheid teruggewonnen had. Korte tijd daarna begon hij te werken. Met Albert Camus werkte hij samen aan Combat, het tijdschrift van de Resistance (het verzet).

Een geëngageerd sociaal activist

In 1945 startten Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir samen een groot sociaal project op: het politieke en literaire tijdschrift Les Temps Modernes. In deze beslissende periode van hun leven waren de fundamenten van hun socialistische idealen al gelegd.

Hij was ook een fel criticus van de oorlog in Vietnam. Eigenlijk had hij het tot zijn missie gemaakt om de wereld de misdaden en het onrecht te tonen die de Verenigde Staten propageerden. Later, in 1964, kreeg Sartre de Nobelprijs voor zijn bijdragen tot de filosofie. We hebben het al vermeld. Hij heeft die prijs niet aanvaard.

Volgens Sartre zou het aanvaarden van de Nobelprijs ervoor zorgen dat hij zijn kritische kijk als filosoof zou verliezen. Zijn hele leven lang heeft hij zich aan vele goede doelen gewijd en op een nederige manier geleefd.

Sartre overleed op 15 april 1980 op de leeftijd van 74. Duizenden mensen kwamen naar zijn begrafenis. Momenteel rust zijn lichaam op het kerkhof van Montparnasse in Parijs.

La Nauséé – de grote literaire bijdrage van Jean-Paul Sartre

Om het nalatenschap van Jean-Paul Sartre en zijn bijdrage tot het existentiële humanisme te begrijpen moet je zijn eerste werk bekijken:  La Nauséé. Het is immers niet alleen van een onmiskenbare literaire kwaliteit. Het bracht de samenleving tot een nieuwe manier om de wereld te begrijpen.

De invloeden van La Nausée

Toen Sartre zijn boek schreef, was hij niet veel ouder dan 26 jaar. Op dat moment leefde hij in Berlijn. Het viel samen met de periode waarin Hitler opklom naar de macht. In die tijd las hij alleen maar Husserl en Heidegger. Hij voelde een echte fascinatie voor de fenomenologie van Husserl en de manier waarop hij gebeurtenissen beschreef.

Dat is ook de reden waarom de meest vermaarde werken van Sartre een oefening in de fenomenologie zijn. In dit boek beschrijft hij zijn eigen ervaringen als leraar aan de middelbare school. Het enige wat hij in deze omgeving voelde en gewaarwerd, was duisternis, leegheid en een gebrek aan betekenis.

Antoine Roquentin, het alter ego van Sartre

Het hoofdpersonage in La Nausée is Antoine Roquentin, het alter ego van Sartre. In Antoine zien we een jonge man die naar Indochina gaat en zich in een denkbeeldige stad vestigt met een heel concreet doel.

Hij wil een biografie maken over een aristocraat uit de 18e eeuw. Het enige wat ons hoofdpersonage doet, is schrijven, contact onderhouden met de hoteleigenaar, naar jazz luisteren en met een autodidact praten.

Het hoofdpersonage is heel apathisch. Wanneer je het boek leest, merk je dat hij niets begrijpt van wat er om hem heen gebeurt.

Slotgedachten

In dit boek wou Sartre ons laten begrijpen dat een persoon zich kan verzetten tegen tirannie en zijn eigen pad kiezen. Hij kan dit zodra hij de onmiskenbare waarheid aanvaard dat niets een betekenis heeft.