Je overtuigingen kunnen je maag voor de gek houden, beweert onderzoek

Je gedachten en emoties kunnen je lichaam beïnvloeden en zelfs bepaalde biologische markers veranderen. Ontdek hoe wat je gelooft over je voedsel sommige van je biologische reacties kan veranderen.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 06 juni, 2023

Hoewel we ze conceptueel scheiden, zijn onze geest en ons lichaam in werkelijkheid met elkaar verbonden. Daarom hebben onze gedachten en stemmingen meer invloed op onze biologie dan we misschien denken. Dit blijkt uit bepaalde psychosomatische ziekten en het bekende placebo-effect. Wist je echter dat zelfs je overtuigingen je maag voor de gek kunnen houden? Dat blijkt uit het experiment dat we hieronder gaan bespreken.

Dit is trouwens een verschijnsel dat in verschillende contexten en experimentele situaties is geverifieerd. Het belicht een stelling die misschien moeilijk te geloven is. Het is het feit dat je vaak niet de gevolgen ervaart van wat er werkelijk gebeurt, maar van wat je gelooft dat er gebeurt. In veel gevallen is deze relatie meetbaar via biologische markers.

Hoe je overtuigingen je maag voor de gek kunnen houden

Zoals we hierboven al vermeldden, is het idee dat overtuigingen de biologie beïnvloeden niet nieuw. Onderzoek naar het placebo-effect heeft aangetoond dat denken dat je een middel tegen ongemak hebt gekregen vergelijkbare voordelen kan opleveren als werkelijk krijgen.

Zijn tegenhanger, het nocebo-effect, laat daarentegen zien hoe een verwachting van verslechterende of nadelige effecten ertoe leidt dat je die in grotere mate ervaart dan wanneer je ze niet had verwacht.

Deze verwevenheid tussen geest en lichaam is onderzocht in de context van voeding. Het laat zien hoe onze verwachtingen ten aanzien van voedsel de manier kunnen veranderen waarop ons lichaam het verwerkt.

Een van de interessantste studies (Engelse link) in dit verband werd gepubliceerd in het tijdschrift Health Psychology. Onderzoekers maten het gedrag van ghreline (een stof die verantwoordelijk is voor de eetlust) op basis van de overtuigingen van de deelnemers over het voedsel dat ze binnenkregen.

De deelnemers werden verdeeld in twee groepen. Beide groepen kregen een drankje van 380 kcal aangeboden. Sommigen werd echter verteld dat ze een milkshake van 620 kcal zouden nuttigen (het soort dat we gewoonlijk drinken voor de lol en het plezier, ondanks dat we weten dat het niet wordt aanbevolen).

De anderen werd verteld dat ze een gezonde en voedzame shake van slechts 180 kcal zouden drinken (het soort dat we meestal kiezen om gezondheidsredenen, ook al zijn ze niet bijzonder smakelijk).

De onderzoekers maten drie keer het ghrelineniveau van de deelnemers (een biologische marker van honger):

• Voor het begin van het experiment.
• Tijdens de anticiperende periode. Dit was het moment waarop de deelnemers al wisten wat voor shake ze gingen drinken. Ze kregen ook een (misleidende) afgedrukte afbeelding van de shake te zien en een lijst met de bestanddelen ervan.
• Na consumptie.

Verbazingwekkende resultaten

De resultaten waren verrassend. In feite toonden ze aan dat het gedrag van ghreline was veranderd op basis van wat de deelnemers dachten dat ze consumeerden, in plaats van de werkelijke voedingswaarde ervan.

Bij de meting in de anticiperende periode ervoeren degenen die wachtten op de ‘toegeeflijke’ shake een matige toename van ghreline. Dit impliceerde een fysiologisch verlangen naar de shake. Daarentegen behielden degenen die de “verstandige” shake verwachtten normale ghrelineniveaus.

Na het nuttigen van de shake daalden de ghrelineniveaus dramatisch bij degenen die geloofden dat ze de calorierijke shake hadden genuttigd. In de andere groep bleven de niveaus echter gelijk. Dit suggereerde dat het organisme meer reageert op verwachtingen dan op de werkelijkheid. Als zodanig kunnen onze overtuigingen onze magen voor de gek houden.

Dit proces kan gevolgen hebben voor mensen die op dieet willen door voedsel te consumeren dat als gezond wordt bestempeld, maar dat in werkelijkheid een hoog percentage suiker en vet bevat. Niet alleen consumeren ze ongezond voedsel, maar doordat ze dat als dieet beschouwen, wordt hun ghrelineniveau misschien niet voldoende onderdrukt. Bijgevolg voelen ze zich niet verzadigd.

Andere studies

Dit is niet de enige keer dat dergelijke bevindingen zijn waargenomen. In feite werd een soortgelijk experiment (Engelse link) als het vorige uitgevoerd met patiënten met diabetes type 2. De deelnemers dronken allemaal hetzelfde drankje. Ze werden echter aangespoord (door misleidende etiketten) om te denken dat de drank die ze dronken meer of minder suiker bevatte.

Bij het meten van hun bloedglucosespiegel na inname stelden de onderzoekers vast dat de metingen varieerden op basis van wat de personen geloofden over hun drankjes en niet op basis van de werkelijkheid. Dit betekende dat degenen die dachten dat ze een meer suikerhoudende drank hadden gedronken een grotere toename van hun glucose vertoonden dan de andere groep.

Een soortgelijk effect zag men in een onderzoek (Engelse link) dat was opgezet om overtuigingen over voeding op gewichtsverlies te testen. De onderzoekers verdeelden de deelnemers in twee groepen. De ene groep volgde een isocalorisch dieet, maar kreeg te horen dat ze een calorie-deficiënt dieet volgden. De andere groep (de controlegroep) volgde een calorie-deficiënt regime en was zich hiervan bewust.

Beide groepen namen gedurende enkele weken deel aan dezelfde oefensessies. De onderzoekers ontdekten dat het percentage vetweefsel, de lichaamsmassa en de BMI waren afgenomen in de experimentele groep, maar niet in de controlegroep.

Je overtuigingen kunnen je maag voor de gek houden, maar niet je gedachten

Veel studies, waaronder de bovenstaande, vestigen de aandacht op de belangrijke rol van overtuigingen bij de voedselstofwisseling. Natuurlijk is dit niet de enige variabele die erbij betrokken is. Toch blijken psychologische processen een belangrijk effect te hebben op fysiologische reacties.

Dat gezegd hebbende, zouden de voorgaande bevindingen ons niet ten prooi moeten laten vallen aan het soort magische of illusoire gedachten die suggereren dat we onze fysiologie met onze gedachten kunnen beheersen. Inderdaad, anticiperen dat een bepaald voedsel een bepaald effect zal hebben, betekent niet noodzakelijkerwijs dat dat ook zo is.

De reacties van ons lichaam zijn niet gebaseerd op wat we specifiek denken, maar op wat we met zekerheid geloven. Mensen met diabetes weten bijvoorbeeld dat suiker hun glucosespiegel beïnvloedt. Dit is de werkelijkheid die ze in het bovengenoemde experiment hebben ervaren.

Concluderend: de geest-lichaam relatie moet grondiger worden bestudeerd. Zeker als we die in ons voordeel willen kunnen gebruiken op het gebied van gezondheidszorg en welzijn.