Intermitterende versterking en de effecten ervan in het dagelijks leven

We vinden het allemaal leuk om beloond te worden voor ons gedrag. Bovendien vergroot beloond worden de kans dat we het gedrag zullen herhalen. Het hoeft echter niet voortdurend beloond te worden om ons het vaak te laten herhalen. Dit staat bekend als intermitterende versterking.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Elena Sanz.

Laatste update: 11 oktober, 2022

Hoewel je het je niet altijd realiseert, wordt je gedrag geconditioneerd door omgevingsomstandigheden. In feite wordt gedrag dat je herhaalt vaak op een of andere manier beloond of aangemoedigd, terwijl gedrag dat je vermijdt vaak wordt bestraft of gestraft. Deze positieve of negatieve contingenties zijn soms subtiel en je neemt ze niet waar, maar ze hebben grote invloed. Een van de krachtigste daarvan is intermitterende versterking.

Dit type dynamiek bemiddelt veel verslavingen (bijvoorbeeld gokken), maar heeft ook effect op je persoonlijke relaties, werkprestaties en consumptiegewoonten. Bovendien wordt het effect dat het discontinu ontvangen van beloningen heeft op de hersenen goed herkend door bedrijven.

Bekrachtigingen en straffen voor gedragsverandering

Om intermitterende bekrachtiging te begrijpen, verwijzen we naar het werk van B.F. Skinner over het behaviorisme. Zijn theorie stelt voor dat gedrag gestuurd wordt door omgevingscontingenties. Daarom is het mogelijk gedrag te veranderen door versterkingen of straffen toe te passen.

Versterkingen zijn die welke een positief gevolg hebben voor de persoon. Bijgevolg zorgen ze ervoor dat het uitgezonden gedrag herhaald en in stand gehouden wordt. Ze kunnen van tweeërlei aard zijn:

• Positieve bekrachtigingen. Er wordt een prijs of een beloning gegeven als gevolg van het gedrag. Bijvoorbeeld als je wordt geprezen of bedankt voor een goed uitgevoerde klus.
• Negatieve bekrachtigingen. Een aversieve of onaangename stimulus wordt ingetrokken als resultaat van het gedrag. Bijvoorbeeld, werknemers die de beste verkoopcijfers halen hoeven niet op vrijdagmiddag te werken.

In het geval van straf is het doel een bepaald gedrag te verminderen of te elimineren. Positieve straf treedt dus op wanneer een onaangename stimulus wordt gegeven. Bijvoorbeeld wanneer je je kind uitscheldt voor slecht gedrag.

Als alternatief wordt negatieve straf gegeven wanneer een aangename stimulus wordt ingetrokken. Bijvoorbeeld wanneer punten worden afgetrokken van een rijbewijs voor het begaan van een verkeersovertreding.

Intermitterende versterking

Versterking kan op verschillende manieren en volgens verschillende schema’s worden toegepast. Continue versterking treedt op wanneer de beloning wordt verkregen telkens wanneer het gewenste gedrag wordt uitgestraald.

Aan de andere kant vindt intermitterende bekrachtiging plaats wanneer de beloning alleen bij bepaalde gelegenheden wordt ontvangen nadat het gedrag is uitgezonden, en niet bij andere.

Op het eerste gezicht lijkt het misschien dat je door deze dynamiek je interesse verliest. Immers, als je ziet dat je de prijs niet hebt ontvangen, zou je kunnen denken dat je ervoor zou kiezen om te stoppen met proberen.

Het tegenovergestelde gebeurt echter: je kunt geobsedeerd raken en het gedrag blijven herhalen met veel meer energie en interesse dan wanneer je altijd de prijs zou ontvangen. In feite is intermitterende bekrachtiging een van de meest effectieve manieren (Engelse link) om gedrag op lange termijn in stand te houden.

Intermitterende bekrachtiging in het dagelijks leven

Intermitterende bekrachtiging is het soort dat onregelmatig en af en toe wordt gegeven. Dit is inderdaad wat het zo verslavend maakt. Bij continue versterking daarentegen, die je elke keer krijgt als je een bepaald gedrag uitvoert, verlies je meestal uiteindelijk je interesse.

Als je bijvoorbeeld elke dag op je werk geprezen wordt, beginnen die woorden leeg te klinken en houden ze op te werken als versterking. Op dezelfde manier, als je je kind beloont met chocolade elke keer dat het zijn kamer opruimt, zal het er behoorlijk genoeg van krijgen en verliest het zijn effect.

Aan de andere kant, als de versterking met tussenpozen wordt gegeven, wekt het verwachting, verlangen en een zekere mate van angst op. Dit brengt je ertoe je in te spannen en alert te blijven om die langverwachte prijs te kunnen krijgen die je eerder had en weer wilt krijgen.

Dit soort versterkingsprogramma’s komt in veel alledaagse situaties voor. Hier volgen enkele voorbeelden.

• Wanneer bedrijven prestatiebonussen en verkoopprikkels voor hun werknemers voorstellen.
• Speelautomaten. Ze kunnen een winst opleveren, maar meestal doen ze dat niet.
• Sociale netwerken. TikTok laat bijvoorbeeld echt opvallende en vermakelijke video’s zien, vermengd met veel andere die de gebruiker niet zo leuk vindt.
• In persoonlijke relaties. Het wordt veel gebruikt, vooral bij de opvoeding van kinderen. Het wordt echter ook gebruikt onder volwassenen. Bijvoorbeeld als je woorden van dank of erkenning geeft aan je dierbaren.

Intermitterende versterking kan zowel gezond als ongezond zijn

Het gebruik van intermitterende versterking kan echt nuttig zijn als het op een gezonde en bewuste manier gebeurt. Het kan bijvoorbeeld helpen werknemers te motiveren, kinderen goede gewoonten bijbrengen, en anderen het gevoel geven dat ze gewaardeerd worden. Het kan echter ook verslavingen en emotionele afhankelijkheid veroorzaken.

In feite kan dat zoeken naar incidentele versterking ertoe leiden dat we ons spaargeld verspillen aan gokken of verslaafd raken aan destructieve relaties. Ook in dat soort relaties waar een partner af en toe ‘de maan’ biedt en op andere momenten koud en onverschillig is. Het komt door de intermitterende versterking dat de andere partner verwacht dat het leuke gedrag elk moment terugkomt.

Daarom is het belangrijk en nuttig om te begrijpen welke dynamiek ons beweegt en waarom we doen wat we doen. Het helpt ons de dingen in perspectief te plaatsen en te beslissen wat op een bepaald moment het beste voor ons is.