Hypnagogie: inspirerende dutjes, een sleutel tot Dali's creativiteit?

Dalí's hypnagogische dutje is een methode van micro-dutjes die zeer effectief lijkt te zijn om gedachten beter te laten stromen en de vonk van creativiteit te laten ontbranden. Werkt dat werkelijk? Een wetenschappelijk experiment stelde het op de proef.

Beoordeeld en goedgekeurd door de psycholoog Sergio De Dios González.

Geschreven door Edith Sánchez

Laatste update: 08 januari, 2024

Hypnagogie, ook bekend als fantasmata of een halfdroomtoestand, werd door Salvador Dalí gebruikt om zijn creativiteit te vergroten. Hij was niet de enige die het gebruikte, maar wel een van de beroemdste.

Thomas Edison was een andere beroemde figuur die hypnagogie beoefende, hoewel het Dalí was die de methode verfijnde en breder verspreidde.

Net als vele anderen waren deze twee figuren ervan overtuigd dat een beetje slaap, op het juiste moment, de sleutel was om ideeën weer te laten stromen en dat met meer kracht te doen. Tegenwoordig is er wetenschappelijk bewijs dat suggereert dat ze gelijk hadden.

Albert Einstein en Lewis Carroll waren ook regelmatige beoefenaars van hypnagogie. Degenen die dit middel gebruiken beweren dat het een echte hulp is als ze een probleem hebben dat niet opgelost kan worden, een intellectuele blokkade van welke aard dan ook hebben, of gewoon creatiever willen zijn.

Dromen en hypnagogische hallucinaties

Om hypnagogie te begrijpen, moeten we eerst de slaap begrijpen. Die kent in principe twee fasen: REM en niet-REM. REM is een acroniem voor snelle oogbeweging. In de REM-slaap komen zulke bewegingen dus voor, terwijl die er in de niet-REM-slaap niet zijn.

De niet-REM-fase, wanneer de ogen stil zijn, is dan weer onderverdeeld in vier stadia, afhankelijk van de diepte van de slaap:

• Verdoofdheid.
• Lichte slaap.
• Lichte/diepe slaap.
• Diepe niet-REM fase slaap.

Na deze stadia begint de REM-fase. Deze komt overeen met echt diepe slaap. De Franse arts Louis Maury bedacht voor het eerst de term hypnagogische hallucinatie. Het verwijst naar de overgangstoestand van waken naar slapen. Dit komt overeen met fase twee en drie van de niet-REM slaap: lichte of lichte/diepe slaap.

Als iemand in deze stadia wakker wordt, zullen sommige droombeelden waarschijnlijk blijven bestaan in zijn bewuste toestand. Het is zelfs vrij gebruikelijk dat in deze tijd auditieve, visuele of tactiele hallucinaties optreden. Verschillende genieën ontdekten dat dit stadium ook zeer winstgevend kon zijn.

Dalí en hypnagogie

Salvador Dalí schreef een boek genaamd 50 Geheimen van Magisch Vakmanschap. Daarin nam hij het proces van hypnagogie op. De manier waarop hij het beoefende was als volgt:

• Ga zitten in een leunstoel met armleuningen.
• Houd een zware metalen lepel in je hand.
• Leg een tinnen bord op de grond onder je hand die de lepel vasthoudt.
• Als je in slaap valt, zal de sleutel uit je hand vallen en op de metalen plaat neerstorten, waardoor er lawaai ontstaat en je wakker wordt.

Zoals je ziet is het geen goede methode om een dutje te doen, maar eerder om er een te voorkomen. Dat gezegd hebbende, waren veel figuren, van Aristoteles tot Edison, het met Dalí eens dat deze plotselinge onderbreking van de slaap uiterst heilzaam was voor de creativiteit. Maar, is dit werkelijk het geval?

Een onthullend experiment

Een groep wetenschappers van het Parijse Herseninstituut besloot hypnagogie op de proef te stellen. De resultaten van hun onderzoek (Engelse link) werden gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances.

De wetenschappers rekruteerden 103 gezonde mensen met een normaal slaappatroon. Ze kregen tien wiskundige problemen om op te lossen. Ze kregen ook twee regels om ze op te lossen, terwijl een derde regel voor hen verborgen bleef.

Na een bepaalde tijd werken namen ze een pauze en sliepen, indien mogelijk,. Degenen die sliepen moesten een glas in hun hand houden en wakker worden als het viel. Tegelijkertijd werden ze gevolgd met een hersenscanner.

De resultaten toonden aan dat de deelnemers die een hypnagogische slaap van minstens 15 seconden hadden, de mogelijkheid om de verborgen regel te vinden om de problemen op te lossen verdrievoudigden. Dit verschijnsel trad niet op bij degenen die niet hadden geslapen of bij degenen die de REM-fase van de slaap hadden bereikt. Het lijkt er dus op dat Dalí precies wist waar hij het over had.

De wetenschap weet nog niet waarom het effect optreedt tijdens deze specifieke fase van de slaap. Het is echter duidelijk dat het de vonk van creativiteit aanwakkert en dat iedereen ervan kan profiteren.