Hoe weet ik of ik de rouwperiode doorstaan heb?
Ondanks wat we misschien denken, is het niet altijd gemakkelijk om te weten of we de rouwperiode hebben doorstaan. Denken dat we verder kunnen gaan terwijl we het verlies mogelijk nog niet hebben verwerkt, is als rondlopen met een geïnfecteerde wond. Het zal ons leven vullen met conditionering en beperkingen. Het is daarom noodzakelijk om de aanwijzingen te herkennen die zouden kunnen aantonen dat ons verdriet nog altijd te vers is.
Onder rouw verstaan we elke gebeurtenis die ons van iets of iemand, die voor ons belangrijk is, losmaakt. Het kan het verlies zijn van een dierbare, een emotionele relatiebreuk of het verliezen van een baan. Het kan zelfs het opgeven van een bepaalde rol zijn, een rol die ons identificeerde en een voldaan gevoel gaf. Een dergelijke gebeurtenis betekent bovenal het abrupt verdwijnen van een soort band, het uitsterven van iets dat veel voor ons betekende.
“Elke poging om de rouw te elimineren irriteert het alleen maar meer. Je moet wachten totdat het verteerd is en dan zullen de afleidingen van het leven de resten wegnemen.”
– Samuel Johnson –
Er bestaat geen beste of universele manier om de rouwperiode te doorstaan. Elke persoon reageert anders, en dat is absoluut wat het zo moeilijk maakt. Als het aankomt op het verwerken van verlies, kunnen we dan ook geen ‘normale’ technieken aanbevelen die iedereen kunnen helpen. Er is tenslotte niets zo privé, rommelig en chaotisch als de pijn die veroorzaakt wordt door een verlies.
Er is echter wel iets dat we niet kunnen ontkennen: de veerkracht van een mens is immens. Hoewel we de leegte van het verlies nooit volledig kunnen genezen, zullen we ermee kunnen leven. We kunnen onszelf zelfs toestaan om weer gelukkig te zijn. We moeten echter ons persoonlijke rouwproces onder ogen zien en effectief aanpakken.
Tekenen dat je de rouwperiode niet hebt doorstaan
Het is merkwaardig, maar in onze samenleving is er ontzettend veel sprake van persoonlijke, bijna onzichtbare rouw. Soms is dit ‘ongeoorloofd’ verdriet waarbij het sterfgeval niet altijd wordt erkend. Een voorbeeld hiervan zijn moeders die hun baby’s tijdens de zwangerschap verliezen. Deze traumatische gebeurtenis treft veel vrouwen die ongetwijfeld gespecialiseerde ondersteuning nodig hebben. Toch ontbreekt deze vaak in ziekenhuiscentra.
Ook kinderen maken deel uit van deze groep die niet altijd wordt begrepen. Er zijn veel kinderen die in stilte hun rouw beleven. Ze doen het in een omgeving die nog steeds denkt dat ze, vanwege hun leeftijd, nog altijd niet begrijpen wat de dood is. Maar er zijn ook genoeg mannen die zich in deze groep bevinden. En voor wie het om een heel specifieke reden ‘ongeoorloofd’ is om te rouwen.
In veel landen blijft het boegbeeld van de man die rationele en beschermende rol vertegenwoordigen waarin van hem wordt verwacht dat hij zijn emotionele pijn niet openlijk uit. Vaak belemmert deze opvatting het proces van reconstructie na een verlies. De chronische hulpeloosheid waar dit soms toe kan leiden is iets waar we begrip voor moeten ontwikkelen en uiteraard mee moeten dealen.
Laten we eens kijken wat de symptomen zijn die kunnen suggereren dat de rouwperiode niet is doorstaan.
We kunnen nog altijd niet praten over de persoon die we verloren hebben
Elke rouwperiode kent een beslissend moment. Het is dat moment waarop we ons eindelijk openstellen. Het moment waarop we met iemand moeten praten over ons verlies. Over de persoon of de situatie die we hebben achtergelaten. Praten, uiten, terugdenken aan en het naar boven halen van bepaalde herinneringen kan ons verlichting bieden en troosten. Het bevordert ook emotionele opluchting.
Als er enkele maanden en jaren verstreken zijn en we nog steeds niet over die persoon kunnen praten, betekent dit dat de rouw nog niet is verwerkt. Als we een muur waarnemen, een brok in de keel en weerstand voelen wanneer we terugdenken aan de persoon of situatie, dan moeten we om professionele hulp vragen.
Zaken die excessieve emotionele reacties teweegbrengen
Het kan lijken of de persoon een heel normaal leven leidt. In zijn dagelijkse leven kunnen echter plotselinge emotionele reacties optreden die niemand kan begrijpen. Een object, een bepaald muziekstuk of een specifieke situatie. Al deze zaken kunnen fungeren als een trigger voor het geheugen.
Wanneer de deur naar het verleden plotseling opengaat, komt plotseling de onverwerkte pijn, veroorzaakt door het verlies, naar voren. Daar komt de leegte van het verlies naar de oppervlakte als een open wond.
Constante veranderingen in levensstijl
Een ander voor de hand liggend feit dat laat zien dat we de rouwperiode niet hebben doorstaan, is de constante noodzaak om veranderingen aan te brengen. Sommige mensen kunnen niet eens twee maanden achter elkaar dezelfde baan behouden. Vriendschappen, hobby’s en zelfs interesses veranderen. Niets bevredigt of biedt ons verlichting, en we vinden alles vermoeiend. Er is vaak een constante zoektocht naar nieuwe dingen waardoor we de realiteit vergeten.
Stemmingswisselingen
Sommige mensen maken afwisselend perioden door van euforie en tijden van isolatie en grote apathie. Dit is alleen maar meer bewijs dat ze hun verlies niet hebben kunnen verwerken. Ze slingeren heen en weer tussen de behoefte om omringd te zijn door anderen, en momenten waarop ze eenzaamheid en persoonlijke reflectie nodig hebben. Dit zijn allemaal duidelijke aanwijzingen voor verborgen verdriet die de kwaliteit van het leven volledig ondermijnt.
In veel van deze gevallen is het normaal dat de persoon uiteindelijk te maken krijgt met een subklinische depressie. Dit is een stoornis die niet voldoet aan de criteria van een ernstige depressie, of zelfs een minder ernstige. Niettemin is de emotionele uitputting op een zeer reële manier aanwezig.
Als we weten dat we de rouwperiode hebben doorstaan
We hebben gezien welke verborgen symptomen lijken aan te geven dat ons verlies nog heel erg dicht bij ons staat. Het conditioneert ons leven, beperkt het en brengt ons in een staat van chronisch lijden. Veel van deze symptomen geven vorm aan psychische stoornissen. Aandoeningen die onze motivatie om vooruit te komen en weer gelukkig te zijn nog verder verminderen.
We moeten begrijpen dat we ons brein voldoende tijd moeten geven om ons aan te passen aan een realiteit die abrupt en zelfs oneerlijk is veranderd. In deze overgangsperiode die maanden en jaren kan aanhouden, kunnen onze omgeving, onze houding en ook de medische professionals om ons heen, ons helpen met bepaalde rouwkwesties om te gaan.
Bewijs van herstel
Enkele dingen die laten zien dat we de rouwperiode hebben doorstaan zijn:
- We kunnen op een normale manier praten over de persoon die we verloren hebben. We staan onszelf toe om onze emoties los te laten en zelfs te huilen, maar we doen dit met acceptatie.
- Gaandeweg kunnen we nieuwe plannen maken en uitkijken naar nieuwe doelen.
- We geven die persoon een plekje in ons. In plaats van diegene achter te laten integreren we hem als een kostbaar goed in onze realiteit. Zonder echter afhankelijk van hem te zijn. Met genegenheid en liefde denken we aan hem terug, zonder ons door de pijn te laten blokkeren.
- We stellen ons open voor onze omgeving. We besluiten nieuwe mensen te ontmoeten, onze relaties uit te breiden en ons door positieve emoties te laten omarmen zonder ons schuldig te voelen of ons slecht te voelen door ons geweten. Het geluk dat we onszelf toestaan te ervaren, kan een goed eerbetoon zijn aan de mensen die niet meer bij ons zijn, maar die voortleven in onze harten als beschermengelen.