Hoe kan een psycholoog helpen bij overgewicht?
Overgewicht is een gezondheidsprobleem waarbij diverse factoren betrokken zijn, zoals lichamelijke, genetische en psychologische factoren en de omgeving. Behalve dat het een esthetisch probleem is, geeft de Wereldgezondheidsorganisatie aan dat het gevaarlijk is voor de gezondheid.
Een aantal van de meest voorkomende gevolgen zijn: hart- en vaatproblemen, problemen met bewegen, een bepaalde soorten kanker (lever, galblaas, nier en darm).
In recente jaren is de psychologie relevant geworden bij de behandeling van overgewicht. Psychologen werken samen met mensen met overgewicht of obesitas om ze een aantal specifieke middelen te geven. Deze middelen helpen hen om gewicht te verliezen en om op gewicht te blijven na een operatie.
In dit artikel zullen we kijken naar de verschillende factoren die deskundigen associëren met obesitas en overgewicht. We zullen ons vooral richten op factoren van een psychologische aard. We zullen ook het belang en de kenmerken laten zien van psychologische therapie in deze gevallen.
Welke factoren spelen een rol bij overgewicht en obesitas?
Obesitas is een multifactoriële ziekte. Verschillende oorzaken en variabelen dragen bij aan het ontstaan ervan. We zullen de meest belangrijke die deskundigen ermee associëren met deze aandoening nu bekijken.
Genetische en lichamelijke factoren
Het debat rond de genetische invloed op overgewicht is vrij controversieel. Wat we echter wel weten is dat het aantal gevallen van obesitas door genetische factoren laag is. Het is waar dat er genetische syndromen zijn die overgewicht of obesitas omvatten als onderdeel van hun klinische profiel. Ongeveer 90% van de patiënten met overgewicht heeft die syndromen echter niet.
Een ander veelvoorkomend idee is dat schildklierproblemen en andere hormonale problemen leiden tot obesitas. De meeste mensen die aankomen vinden echter niet dit soort problemen als oorzaak.
Hoewel er dus onderzoekers zijn die bepaalde genen en lichamelijke oorzaken in verband stellen met obesitas, geldt dit maar voor een klein aantal gevallen. Veel mensen schrijven hun overgewicht toe aan genetische factoren omdat hun familieleden hier ook last van hebben.
Dit komt dan echter vooral doordat familieleden dezelfde omgeving delen. Ze hebben vergelijkbare eetpatronen en houdingen ten opzichte van voedsel en het lichaam. Deze factoren dragen bij tot een familiegeschiedenis met gewichtsproblemen, niet door de genetica.
“Een gezond lichaam is een gastenkamer voor de ziel; een ziek lichaam is een gevangenis.”
Psychologische factoren
Emoties worden door deskundigen vooral geassocieerd met obesitas en overgewicht. De emotionele staat van een persoon staat in directe verbinding met zijn eetlust, gedrag tijdens maaltijden en met voedselkeuze.
Emoties beïnvloeden de eetlust. Hoe ze die beïnvloeden is afhankelijk van de persoon. Een emotie zoals verdriet of geluk kan je eetlust verminderen of vergroten. Het effect is individueel. Er zijn mensen die meer eten als ze angstig zijn, en anderen die minder eten. Dit zijn directe effecten van emotionele activatie en zijn lichamelijke manifestatie.
Op een indirecte manier worden emoties gelinkt aan bepaalde soorten voedsel. Door werkstress eet je bijvoorbeeld minder. Het slechte hieraan is dat het weinige wat je eet wel bewerkt is en veel calorieën bevat. Als je je positief voelt en ontspannen bent, eet je meer maar wel langzamer.
Er zijn veel mensen die worstelen met overgewicht en voedsel gebruiken om hun emoties onder controle te houden. In die gevallen eten ze als ze zich gefrustreerd, angstig of verveeld voelen. Door te eten voelen ze zich beter en het geeft ze tijdelijk opluchting. Deze cyclus leert mensen dat ze zich beter voelen door te eten, maar later voelen ze zich vaak schuldig en hebben ze spijt.
Voedselverslaving
In recente jaren is het idee van voedselverslaving populair geworden. De wetenschappelijke en psychologische gemeenschap hebben nog geen uniforme mening hierover. Het is nog wat controversieel. Dat komt doordat verschillende onderzoeken tot verschillende conclusies zijn gekomen. Sommigen steunen het idee dat voedselverslaving bestaat, maar anderen niet.
Het is interessant om te weten dat voedsel en eten het beloningsmechanisme in de hersenen activeert. Dit is hetzelfde mechanisme dat een rol speelt bij verslavingen aan alcohol, drugs of gokken. Met dit in gedachten, kun je zeggen dat voedselverslaving inderdaad bestaat, omdat bepaalde voedingsmiddelen positieve primaire bekrachtigers zijn.
Een van de meest belangrijk psychologische variabelen is ‘persoonlijke gewoontes’. Psychologen noemen deze ‘leefgewoonten’. Al het gedrag dat gerelateerd is aan dagelijkse routine, dieet en eetgewoontes zijn variabelen die tot obesitas en overgewicht kunnen leiden. Dit zijn ook de gewoontes die ervoor kunnen zorgen dat we na een operatie of succesvol dieet toch weer aankomen.
Er zijn verschillende gewoontes die tot overgewicht kunnen leiden. De meest voorkomende is een gebrek aan beweging en onbewust eten (als je gedachten ergens anders zijn terwijl je eet). Een andere gewoonte is het maken van voedselkeuzes gebaseerd op je gemoedstoestand. Eten terwijl je andere dingen doet, en uren zonder te eten, dragen hier ook aan bij.
Vanwege al die redenen is het belangrijk dat je je kinderen van jongs af aan gezonde eetgewoonten leert. Deze gewoontes beschermen ze tegen obesitas.
Omgevingsfactoren
Omgevingsfactoren zijn erg belangrijk. Dat komt doordat onze omgeving veel invloed heeft op wat en hoe we eten. Om te beginnen heeft je omgeving veel invloed op hoe veel je eet. Als je bijvoorbeeld samen met andere mensen eet, heb je de neiging om meer te eten.
Het soort werk dat je doet of je rooster beïnvloedt ook hoe veel je eet. Mensen die ‘s nachts werken hebben een groter risico op een eetstoornis (anorexia, boulimia) of problemen met hun gewicht.
Veranderingen in je werkrooster en ‘s nachts werken kunnen ook slaapstoornissen veroorzaken, en veranderingen in je circadiaan ritme, ook bekend als je interne klok. Daardoor kun je moeilijk slapen en krijg je een slecht humeur.
In die situatie kun je voedsel gaan gebruiken als een manier om je gemoedstoestand te reguleren. Dit kan zijn dat je te veel gaat eten, of juist te weinig.
Hoe ziet psychologische therapie voor mensen met overgewicht eruit?
Psychologische therapie is een belangrijk deel van de behandeling van mensen met overgewicht en obesitas. Het maakt diëten en operaties effectiever en succesvoller. Therapie helpt er ook voor te zorgen dat patiënten de veranderingen in de toekomst vast kunnen houden.
De psycholoog evalueert de eetgewoonten van de patiënt, de context en factoren die hun gewoontes beïnvloeden. Daarna stellen ze een bepaalde psychologische interventie voor.
Psychologische behandelingen voor obesitas en overgewicht zijn altijd afhankelijk van de specifieke wensen van de patiënt. Over het algemeen zal de psycholoog alle gewoontes die met voedsel te maken hebben behandelen. Eerst moeten ze alle psychologische factoren die gerelateerd zijn aan voedsel nauwkeurig evalueren. De resultaten van de psychologische evaluatie zullen de behandeling bepalen.
Hoe kan een psycholoog helpen?
Een psycholoog is een gezondheidsdeskundige die gespecialiseerd is in gedrag, emotie en gedachten. Daarom zijn zij de best voorbereide persoon om je te helpen je ongezonde gewoontes te veranderen. Ze kunnen je ook helpen om te leren je emoties op een positieve manier te beheren, zodat je meer zelfvertrouwen krijgt.
Geen enkele soort interventie is compleet zonder psychologische therapie. Als je alleen iets doet aan het gewichtsprobleem, zal de patiënt wel afvallen, wat op zich goed is. De patiënt zal hierdoor zelfvertrouwen krijgen, maar het verandert niets aan de wortel van het probleem.
Een behandeling moet ook de rol van de emoties van de patiënt in acht nemen, en zijn of haar ongezonde gewoontes.
“Gezondheid en geluk veroorzaken elkaar.”
Je moet je gewoontes veranderen en leren omgaan met stress en emoties. Als je dit niet doet, zullen de ongezonde gewoontes terugkomen. Je relatie met voedsel is niet veranderd, je bent alleen maar afgevallen. Als je alleen maar gewicht verliest maar je levenswijze en je relatie met voedsel niet aanpakt, zal je waarschijnlijk weer snel aankomen.
Dat is waarom het belangrijk is om obesitas als een gezondheidsprobleem te zien, waarbij ook psychologische factoren een belangrijke rol spelen. Als het als meer zien dan alleen een gewichtsprobleem, kunnen we de kwaliteit van leven van mensen die worstelen met overgewicht verbeteren.
Tegelijkertijd moeten we mensen met overgewicht motiveren psychologische hulp te zoeken. Hoe meer we het normaliseren, hoe minder stigmatiserend het zal zijn.
