Het verband tussen pesten en geestelijke gezondheid van jongeren

Al jaren is bekend dat pesten een impact heeft op de geestelijke gezondheid. Lees hier meer over de effecten ervan op adolescenten.

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Sara González Juárez.

Laatste update: 06 juni, 2023

Het verband tussen pesten en de geestelijke gezondheid van adolescenten is een van de meest bestudeerde onderwerpen van dit moment. Hoewel pesten altijd al heeft bestaan, wordt eindelijk prioriteit gegeven aan het scheppen van een omgeving van respect in onderwijsinstellingen.

Het uitroeien van een soort geweld dat wordt uitgeoefend door mensen wier zelfconstructieproces nog in volle gang is, is echter gecompliceerd. Bovendien is pesten geen geweld dat alleen het slachtoffer en de pester aangaat. Het betreft ook toeschouwers, scholen, gezinnen en natuurlijk de samenleving zelf.

We moeten duidelijk zijn over de gevolgen van pesten voor de geestelijke gezondheid van jongeren. Daarover gaan we het hier hebben. Bewust worden van de gevolgen van pesten is namelijk de sleutel om er eens en voor altijd een eind aan te maken.

Het verband tussen pesten en de geestelijke gezondheid van het slachtoffer

Allereerst moeten we de geestelijke gezondheid van adolescente slachtoffers van pesten analyseren. Zij dragen de last van het pesten en de onverschilligheid van alle anderen.

• Zowel pesten als cyberpesten hebben een positieve relatie met de verslechtering van het gevoel van eigenwaarde, zoals uit meerdere studies blijkt.
• Dit impliceert zelftwijfel, onzekerheid en moeilijkheden in sociale relaties.
• Er is ook een direct verband tussen het slachtoffer zijn van pesten en het presenteren van symptomen van angst en depressie. Bijvoorbeeld somatisaties, intens verdriet en isolatie.
• Dit verband is ook significant voor andere aandoeningen, zoals eetstoornissen (TCA).
• Uit onderzoek (Spaanse link)blijkt dat depressie een brug kan slaan tussen pesten en suïcidaal gedrag. Adolescente vrouwen hebben hier meer last van.
• Slachtoffers van pesten vertonen intense gevoelens van eenzaamheid en hulpeloosheid.

Psychologische gevolgen van pesten

We laten de pester vaak buiten beschouwing omdat we geneigd zijn ons te concentreren op de bescherming van het slachtoffer. We moeten echter niet vergeten dat zij ook individuen zijn die handelen volgens bepaalde leerstellingen, waarden en prikkels. Inderdaad, de spiraal van pesten begint bij de pester, dus ook met hen moet gewerkt worden. Dit zijn de kenmerken van de typische pester:

• Hun inlevingsvermogen gaat achteruit door hun pesten. Ze krijgen wat ze willen door middel van agressie. Bovendien hebben ze de neiging zichzelf tot slachtoffer te maken en voelen zich niet schuldig.
• Ze missen sociale vaardigheden en assertiviteit.
• Ze lijden aan symptomen van angst. Deze gaan vaak gepaard met gevoelens van onzekerheid en ontevredenheid met het leven.
• Ze vertonen een hoge impulsiviteit. Dit zet hen aan tot het ontwikkelen van antisociaal gedrag.
• Ze zijn vaak ook het slachtoffer van misbruik.
• Ze vertonen slecht emotioneel beheer, zowel van hun eigen gevoelens als van die van anderen.
• Er is een hoge correlatie tussen pesten op de middelbare school en het vertonen van zeer antisociaal gedrag in het volwassen leven.

Inzicht in de wortels van pestgedrag is de sleutel tot het aanpakken van de gevolgen voor de geestelijke gezondheid van jongeren. Dat is waar het werk om deze vorm van geweld te voorkomen moet beginnen.

Gevolgen voor toeschouwers van pesten

De figuur van de toeschouwer die toegeeflijkheid vertoont tegenover gewelddaden, maakt ook deel uit van het fenomeen pesten. Bovendien wordt ook hun geestelijke gezondheid aangetast.

• Onderzoek (Engelse link) beweert dat getuigen van schoolgeweld angst, stress en vrees ervaren tijdens de gebeurtenissen, waarbij ze ofwel het slachtoffer ofwel de pester steunen.
• Ze manifesteren schuldgevoelens over hun eigen toegeeflijkheid, maar angst weerhoudt hen ervan te handelen.
• Door observatie leren ze gedragspatronen die gebaseerd zijn op een dominantie- en onderdanige stijl.
• Ze maken deel uit van de normalisering van geweld in de schoolomgeving.
• Deze factoren creëren volwassenen die indirect deelnemen aan vormen van geweld. Ze bestendigen het door hun aangeleerde waarden of blijven onverschillig voor hun ervaringen in het dagelijks leven.

Wat te doen bij pesten?

Volgens een onderzoek van Save the Children uit 2016 (Spaanse link) gaf 33 procent van de ondervraagde steekproef toe onlangs iemand fysiek te hebben aangevallen. En dat niet alleen: één op de tien had een ander bedreigd en 50 procent had een ander beledigd.

En, 25 procent had hetzelfde gedaan op sociale media. Uit deze gegevens blijkt trouwens dat een op de drie leerlingen beweerde aan het ontvangende eind te hebben gestaan van een of andere vorm van agressie.

Zoals je ziet is het onmogelijk om in schoolomgevingen niet op voorbeelden van agressie te stuiten. Bovendien escaleren veel daarvan in gevallen van pesten en verslechtering van de geestelijke gezondheid van adolescenten. Zo ontstaat een wereld van volwassenen die gewend zijn aan geweld.

Als je ziet dat iemand gepest wordt, doe er dan niet aan mee. Het gezin en de onderwijsinstelling moeten op de hoogte worden gesteld, omdat zij verantwoordelijk zijn voor het stoppen van het proces en het nemen van maatregelen zoals preventieve programma’s (Spaanse link). Daarna moeten ze professionele psychologische hulp zoeken voor het slachtoffer en de mensen om hen heen, inclusief de pester.

Het stoppen van pesten is een systemische taak die iedereen aangaat, als onderdeel van de samenleving. Geweld mag nooit een cultuur worden. Anders worden we allemaal slachtoffer.