Het Radex-model van intelligentie

Door de geschiedenis heen is intelligentie op verschillende manieren gedefinieerd. Vandaag willen we het over één ervan hebben: het Radex model. Waar bestaat het uit? In dit artikel vertellen we je erover!

Geschreven en geverifieerd door de psycholoog Gorka Jiménez Pajares.

Laatste update: 09 juli, 2025

Intelligentie is een goed bestudeerd construct. Jarenlang hebben psychologen theorieën en systemen ontwikkeld, zoals het Radex-model, om te definiëren wat intelligentie is en hoe het te beoordelen.

Al in de 19e eeuw, met de geboorte van de psychologie, werd intelligentie een doelwit voor onderzoek. Er zijn drie gespecialiseerde gebieden binnen de psychologie die verantwoordelijk zijn geweest voor onderzoek op dit gebied:

• differentiële psychologie, die verantwoordelijk is voor onderzoek naar de elementen die, hoewel ze gemeenschappelijk zijn voor mensen, ons verschillend maken (zoals persoonlijkheid).
• ontwikkelingspsychologie, die zich richt op het bestuderen van mensen gedurende hun hele levenscyclus.
• en cognitieve psychologie, die verantwoordelijk is voor onderzoek naar psychische processen, met name executieve functies (Spaanse link).

Wat is intelligentie?

Intelligentie wordt vanuit twee facetten bestudeerd. Enerzijds is het een menselijk vermogen en anderzijds kan het de vorm aannemen van gedrag in reactie op de context. In feite verschilt de definitie van intelligentie afhankelijk van de auteur die het bestudeert. Laten we eens kijken naar enkele van de beroemdste beschrijvingen:

• Voor Burt is het een algemeen soort capaciteit. Het is gestructureerd in een hiërarchie, van de hogere en meer algemene niveaus (zoals de g-factor) tot de meer puur zintuiglijke niveaus, zoals perceptie (de zintuiglijke en motorische basisvaardigheden).
• Voor Gardner zijn er zeven intelligenties. In feite kunnen ze talenten worden genoemd. Het zijn linguïstische intelligentie, logisch-mathematische intelligentie, ruimtelijke intelligentie, muzikale intelligentie, kinesthetisch-lichamelijke intelligentie, inter- en intrapersoonlijke intelligentie, naturalistische intelligentie en existentialistische intelligentie.
• Sternberg spreekt van een praktische intelligentie die verwijst naar ons vermogen om ons aan te passen aan een veranderende omgeving om te overleven. Voor deze auteur zou intelligentie gelijk staan aan adaptief gedrag en dit is afhankelijk van zowel de persoon als de context.
• Voor Eysenck is intelligentie biologisch. Specifiek verwijst het naar het vermogen van onze hersenen om een maximale hoeveelheid informatie te verwerken en door te geven, met zo min mogelijk fouten. Intelligentie is voor Eysenck een kwestie van neurale efficiëntie.

Wetenschappelijk onderzoek naar intelligentie heeft ons verrassende gegevens opgeleverd. Hoewel de percentages gedurende het leven variëren, erven we ongeveer 40-70% van de intelligentie van onze ouders.

Maar hoe zit het met het resterende percentage? Experts geloven dat de 30-60% van de intelligentie die niet door erfelijkheid kan worden verklaard, zich ontwikkelt op basis van de omgeving, onze levenservaringen en de uitdagingen die het leven ons stelt. Nu we weten wat intelligentie is, duiken we in het Radex-model.

Het Radex-model: innovatie in intelligentie

Het Radex-model is ontwikkeld door Louis Guttman, een socioloog en hoogleraar psychologisch assessment die doceerde aan de Universiteit van Jeruzalem. Voor hem wordt intelligentie gedefinieerd als gedrag.

Meer specifiek, een gedrag dat kan worden waargenomen in verschillende gebieden en domeinen, afhankelijk van de vaardigheden die ze vereisen. Het Radex-model ontstond in de jaren 60 dankzij innovatie in de statistische technieken van factoranalyse.

Voor de auteur kan intelligentie worden weergegeven in de vorm van concentrische cirkels of ringen. Op het diepste niveau van zo’n cirkel vinden we deg-factor van intelligentie (het algemene vermogen van mensen), voordat we de periferie van de cirkel bereiken vinden we de eerste ring, de Simplex-cirkel, en aan de periferie bevindt zich de volgende ring, de Circumplex-cirkel.

Laten we ze eens gaan bekijken.

De Simplex cirkel

Intelligentie kan men ook beschrijven in termen van hoe we het meten. Als we het vermogen meten om uit een doolhof te komen, een reeks letters af te maken of een rekensom te maken, dan is intelligentie een functie van hoe snel en hoe goed we het doen.

In deze cirkel zijn de testen dus georganiseerd naar de mate van complexiteit die ze met zich meebrengen. Tot de verschillende taken die in de Simplex-cirkel worden getest behoren rekenproblemen (numerieke intelligentie), kubusconstructies (visueel-ruimtelijke intelligentie) en woordenschattaken (verbale intelligentie).

De Circumplex-cirkel

Deze cirkel vertegenwoordigt de volgende ring. De testen die eronder vallen zijn geordend op basis van hoe gelijksoortig hun inhoud is.

Hier vinden we bewerkingen met getallen en doolhoftaken (kwantitatieve intelligentie), taken om voorwerpen in elkaar te zetten of figuren af te maken (visueel-ruimtelijke intelligentie); en begrips- en gelijksoortigheidstests (verbale intelligentie). In het Radex-model wordt intelligentie weergegeven in de vorm van concentrische cirkels of ringen.

De Radex of intelligente ruimte

Guttman noemt de combinatie van de Simplex en Circumplex cirkels of ringen de Radex. De Radex verwijst naar de “radiale uitbreiding van complexiteit”.

We kunnen het als volgt uitleggen: elke omtrek heeft een straal; in die zin, afhankelijk van hoe dicht of ver de vaardigheden die de taken vereisen zich van het middelpunt van de omtrek bevinden (de g-factor), hoe meer of minder complex de taken zullen zijn.

Men is dus meer of minder intelligent afhankelijk van de positie die men, na het oplossen van de tests, inneemt op de straal van de omtrek.