Het primacy-effect: kenmerken, voorbeelden en hoe het je beïnvloedt

Heb je het gevoel dat je dingen die je eerst verteld wordt, beter onthoudt? Dit is wat we kennen als het primacy-effect. Lees hier meer over dit fenomeen.

Komt het concept van het primacy-effect je bekend voor? Het is een fenomeen dat verband houdt met perceptie, geheugen en aandacht. Door waarneming ontvangt en verwerkt je brein via je zintuigen informatie uit de omgeving en vormt zo een bepaalde indruk.

Aandacht stelt je in staat om aandacht te besteden aan deze prikkels en je slaat ze op in je geheugen. Het primacy-effect combineert deze twee capaciteiten. Het beweert dat je de informatie die je aanvankelijk waarneemt beter kunt onthouden. Bijvoorbeeld het eerste item op een lijst.

In dit artikel leggen we het fenomeen van het primacy-effect uit en waarom het optreedt. Verder geven we je enkele voorbeelden zodat je het concept beter kunt begrijpen. Tot slot praten we over welke impact het op je kan hebben, evenals de invloed ervan op het gebied van reclame en marketing.

Het primaat-effect

Het primacy-effect is een fenomeen dat typisch is voor de basis- en cognitieve psychologie. Het is een cognitieve vooringenomenheid die inhoudt dat je de neiging hebt om meer te onthouden van de informatie die in eerste instantie aan je werd gepresenteerd. Aan de andere kant heb je de neiging om de gepresenteerde en later waargenomen informatie te vergeten.

Hier is een voorbeeld van het primacy-effect. Stel je voor dat je naar een lange lijst woorden moest luisteren en vervolgens werd gevraagd welke je je herinnert. Dankzij het primacy-effect onthoud je waarschijnlijk de eerste woorden van de lijst veel beter. Trouwens, je zult de laatste ook vaak onthouden, maar dit verwijst naar een ander fenomeen. Dit staat bekend als het recentheidseffect.

Waarom treedt het primacy-effect op?

Er wordt aangenomen dat het primacy-effect optreedt omdat de eerste items of informatie beter worden opgeslagen in je langetermijngeheugen (LTM) dan de volgende. Dit fenomeen wordt echter afgezwakt in lange lijsten met woorden of items of informatie die snel wordt gepresenteerd. Je hebt namelijk minder tijd om het op te slaan in je LTM.

Bovendien willen items aan het begin vaker worden herhaald. Dit maakt de ‘overdracht’ van informatie van het kortetermijngeheugen (STM) naar het LTM waarschijnlijker.

Een verwant fenomeen: het primaat van de uitkomst

Interessant is dat onderzoekers geloven dat het primacy-effect ook optreedt wanneer je leert op basis van je ervaringen uit het verleden. Daarom is het eerste dat je hebt geleerd (en de eerste beloningen die je hebt ontvangen), je toekomstige beslissingen in grotere mate bepalend dan het latere leren.

In dit geval hebben we het over een specifieker fenomeen: het primacy-effect van de uitkomst. Met andere woorden, de eerste resultaten die je behaalt bij bepaalde taken, of bij het uitvoeren van bepaalde handelingen, bepalen tot op zekere hoogte je toekomstige gedrag als het gaat om het opnieuw uitvoeren van dezelfde handelingen in de toekomst.

Voorbeeld van het primacy-effect

In 1946 voerde Solomon Asch, een Amerikaanse psycholoog die bekend staat om zijn bijdragen aan de sociale psychologie, een experiment uit waarin hij het primacy-effect verifieerde. De deelnemers werden in twee groepen verdeeld. Eén groep hoorde een persoon beschreven worden als intelligent, ijverig, impulsief, kritisch, koppig en jaloers.

De andere groep hoorde de persoon beschreven als jaloers, koppig, kritisch, impulsief, ijverig en intelligent. De deelnemers die de eerste lijst hoorden ontwikkelden een veel positievere indruk van het individu dan degenen die de tweede lijst hoorden. Dit toont aan dat de kans groter is dat we de eerste informatie die we krijgen, onthouden.

Hoe het jou beïnvloedt

Hoe beïnvloedt het primacy-effect jou? Nou, je hebt door het experiment van Asch gezien dat dit fenomeen een effect kan hebben op je oordeel over anderen. Dit kan ook worden gekoppeld aan eerste indrukken, die van invloed zijn op het beeld dat je van anderen vormt.

Marketing en publiciteit

Ook op het gebied van marketing en reclame heeft het primacy-effect een belangrijke invloed. Adverteerders zijn zich namelijk volledig bewust van het fenomeen en proberen de meest relevante berichten aan het begin van hun advertenties te plaatsen. Ze weten dat de belangrijkste plaatsen in een advertentie aan het begin en het einde zijn.

Zo zijn commercials die beginnen net wanneer een spraakmakende show eindigt, nuttiger dan die in het midden van de show.

Het primacy-effect hangt samen met basale cognitieve processen, zoals perceptie, en cognitieve vaardigheden zoals aandacht en menselijk geheugen. Nu je weet wat dit effect is, dat bij de meeste mensen optreedt, weet je hoe je berichten moet opstellen waarbij het belangrijkste dat je wilt zeggen zeker onthouden wordt door de ontvanger.