Het onzichtbare gorilla-experiment en perceptie
Het onzichtbare gorilla-experiment is een klassieker in de psychologie geworden. Hoewel men het in 1999 voor het eerst uitvoerde, wordt het nog steeds aangehaald als een typisch voorbeeld van de beperkingen van perceptie. Het illustreert ook hoe mensen niet graag accepteren dat ze vaak blind zijn voor de wereld om hen heen.
De makers van het onzichtbare gorilla-experiment, Christopher Chabris en Daniel Simons, hadden nooit gedacht dat dit experiment zoveel nieuwsgierigheid zou opwekken en zo populair zou worden. Het is talloze keren gerepliceerd, in verschillende landen en met mensen van alle leeftijden en opleidingsniveaus, met zeer vergelijkbare resultaten.
Als je het experiment zelf wilt doen, bekijk dan de volgende video (in het Engels) en volg de instructies voordat je verder leest. De rest van het artikel zal logischer zijn als je dit doet!
- Tel gewoon het aantal keer dat het team met de witte shirts de bal naar elkaar gooit.
- Je moet oplettend zijn en rekening houden met zowel het overspelen in de lucht als via de grond.
- Doe de test en lees dan verder.
Het onzichtbare gorilla-experiment
In een paar alinea’s hierboven gaven we je dezelfde instructies die Chabris en Simons aan een groep studentvrijwilligers gaven voordat ze het experiment deden.
Toen de deelnemers klaar waren met het bekijken van de video, stelde men hen de volgende vragen (beantwoord ze zelf ook als je de video hebt bekeken):
- “Heb je iets ongewoons opgemerkt bij het tellen van het aantal keer overgooien?”
- “Heb je behalve de spelers nog iets anders opgemerkt?”
- “Of heb je iemand anders opgemerkt dan de spelers?”
- “Heb je een gorilla gezien?”
De laatste vraag was de vraag die de vrijwilligers van het onzichtbare gorilla-experiment het meest verraste, tenminste bij 58%. Iedere keer als het experiment wordt herhaald, is dit percentage min of meer hetzelfde. Ja, er was een gorilla in de video, maar meer dan de helft van de mensen merkte dit niet. Was het jou opgevallen?
De reacties op wat er gebeurt
De eerste keer dat het onzichtbare gorilla-experiment werd uitgevoerd en de daaropvolgende keren, waren de meesten van de deelnemers die de aanwezigheid van de gorilla niet opmerkten verbaasd over hoe duidelijk het allemaal was! Het leek hen onmogelijk dat ze iets dat zo duidelijk aanwezig was over het hoofd hadden gezien.
Als ze worden gevraagd de video opnieuw te bekijken, zien ze de gorilla allemaal zonder problemen. Sommigen denken dat ze twee verschillende video’s hebben gezien, maar dat is natuurlijk niet het geval.
Dit experiment won de Ig Nobelprijs. Dit is een onderscheiding die men toekent aan die wetenschappelijke activiteiten die ‘je eerst aan het lachen maken en dan aan het denken zetten’.
Waarom zijn zoveel mensen blind voor zo’n duidelijk beeld in de video? Dat is de grote vraag die hieruit naar voren komt. Het is ook opvallend dat zoveel mensen weigeren te accepteren dat hun ogen en hun perceptie hun bedriegen. Ze denken dat ze alles correct zien en toch hebben ze zoiets duidelijks niet waargenomen.
De valstrikken van perceptie
Onderzoekers Steve Most en Robert Astur voerden jaren later een soortgelijk experiment (link in het Engels) uit. In dit geval maakte men gebruik van een rij-simulator. De vrijwilligers kregen te horen dat ze moesten stoppen als ze bij een kruispunt aankwamen en daar een blauwe pijl zagen. Als ze echter een geel gebied zagen, hoefden ze niet te stoppen.
Toen de vrijwilligers deze activiteit uitvoerden, passeerden er echter twee motorfietsen voor de simulator. Indien de motorfiets blauw was merkten de virtuele coureurs hem op en stapten ze op de rem. Bij de gele motorfiets, raakte bijna 60% de bestuurder. Op de een of andere manier werden de resultaten van het onzichtbare gorilla-experiment gerepliceerd.
Wat er in deze gevallen gebeurt, is dat mensen hun aandacht alleen richten op het punt dat hen interesseert. In het eerste geval op het overgooien van de bal van het witte team en in het tweede geval op de blauwe pijl. In gedachten richtten ze al hun aandacht op de kleur. Omdat de gorilla zwart was en sommige motorfietsen geel, merkten de vrijwilligers dat element niet op.
Dit komt omdat sommige mensen zich slechts op één variabele tegelijk kunnen concentreren, terwijl anderen een breder en flexibeler aandachtspatroon hebben. Dit is bijvoorbeeld de reden waarom je nooit je telefoon mag opnemen als je aan het rijden bent.
Alle siterte kilder ble grundig gjennomgått av teamet vårt for å sikre deres kvalitet, pålitelighet, aktualitet og validitet. Bibliografien i denne artikkelen ble betraktet som pålitelig og av akademisk eller vitenskapelig nøyaktighet.
Chabris, C. F., Simons, D. J., & Ferrari, G. (2011). El gorila invisible y otras maneras en las que nuestra intuición nos engaña. Siglo Veintiuno Editores Argentina.